İçeriğe atla

Vişiştadvaita

Vişiştadvaita (Sanskritçe: विशिष्टाद्वैत; IAST: Viśiṣṭādvaita) Vedanta geleneğine ait bir Vaişnavizm ekolüdür. "Ayrımlar içeren ikiliksizlik" anlamına gelen Vişiştadvaita, Brahman'ı Nihai Gerçeklik olarak tanıyan ve aynı zamanda çokluğunu da kabul eden nondüalist bir felsefedir. Bu felsefe, "nitelikli monizm", "tanımsal monizm" veya "nitelikli ikiliksizlik" biçimi olarak ifade edilebilir. Vişiştadvaita, tüm çeşitliliğin nihai olarak tek temelden dallandığı, tüm farklılıkların ardında temel bir birliğin bulunduğu anlayışını temsil etmektedir.

11-12. yüzyıl filozofu ve Vişiştadvaita felsefesinin ana savunucusu Ramanuja, "Üç belit" manasına gelen Prasthanatrayi'nin (Upanişadlar, Bhagavad Gita ve Brahma Sutraları), ayrık varlıkların dayandığı birliği gösterecek şekilde yorumlanması gerektiğini, aksi takdirde bu kaynakların tutarlılığının ihlal edileceğini ileri sürmüştür.

Vişiştadvaita felsefesinin genişletilmesine önemli ölçüde yardımcı olan bir diğer önemli alim Vedanta Desika, Vişiştadvaita'yı şu ifadelerle tanımlamıştır: "Aseṣa Chit-Achit Prakāram Brahmaikameva Tatvam" (Duyarlı [bilinçli] ve duyarsız haller [veya sıfatlar] tarafından nitelendirilen Brahman, tek gerçekliktir.)

Temel ilkeler

Vişiştadvaita'nın üç temel ilkesi vardır:[1]

  • Tattva: Üç gerçek varlığın bilgisi; jiva (duyarlı varlıklar), ajiva (duyarsız varlıklar) ve İşvara (Vişnu-Narayana veya Parahbrahman, Yüce Benlik, tüm varlıkların Nihai Kaynağı, içsel olarak ikamet eden ve lütfeden).
  • Hita: Bhakti (adanmışlık) ve prapatti (teslimiyet) gibi farkındalık araçları.
  • Puruşartha: Moksha veya esaretten kurtuluş olarak ulaşılacak hedef.

Viśiṣṭa, en ayrıcalıklı (diğerleriyle eşit olmayan / farklı olan) anlamına gelmektedir.

Varoluş teorisi

Ontoloji

Vişiştadvaita ontolojisi, İşvara (Parabrahman), duyarlı/bilinçli varlıklar alemi (chit-brahman) ve duyarsız/bilinçsiz varlıklar alemi (achit-brahman) formundaki üç varlıksal sınıflandırma ve bu varlıklar arasındaki arasındaki ilişkiye dayalıdır. Üç ontolojik sınıflandırma aşağıda açıklanmıştır:

İşvara (Tanrı)

İşvara (Vişnu), duyarlı ve duyarsız tüm varlıkların nihai kaynağı ve kökeni olan Nihai Varlık olarak kabul edilir. Tekildir ancak var olan ve var olma potansiyeli olan her şey onda mevcuttur, zira kendisi hariç tüm varlıkların kaynağı ve kökenidir. İşvara salt gerçekliktir, koşulsuz bir şekilde vardır. İşvara hariç tüm varlıkların kaynağı İşvara'dır ve var olmaları İşvara'ya koşulludur. İşvara ve İşvara'dan yayılan bilinçli varlıklar ve madde, varlığın bütününü oluşturur. O, sayısız yüce niteliklere sahip Parabrahman'dır. Kusursuz, her şeyi bilen, her yerde mevcut olan ve bağımsız olandır. Nedensizdir, varlığı hiçbir koşula muhtaç değildir. Ezeli ve ebedi, değişmezdir. Diğer tüm varlıkların var oluşunun zamandan bağımsız nihai koşuludur. Kendisi tüm varlıklara hem içkin hem de aşkındır, zira tüm varlıklar ondan yayılır ancak onun varlığı koşulsuzdur. İşvara; kendisinde ve tüm bilinçli varlıkların özünde bulunan Yüce Benlik, İç Yönetici (antar-yāmin)dir.

Antaryamin

İç Yönetici (antar-yāmin) Tüm varlıkları birbirine bağlayan; Evreni ve tüm varlıkları içlerinden yöneten özdür.[2] Tüm benliklerin asli özü olan tekil Benliktir, zira tüm benlikler Nihai Benlik olan Tanrı'dan gelmektedir. Bu yüzden tüm bilinçli varlıklar birbirleriyle bağlantılıdır. Yüce Benlik İşvara'dır ve herkesin özünde bulunur.

"Benliğini fetheden huzurlu kişi için Yüksek Benlik sıcakta ve soğukta, neşede ve kederde, onurda ve onursuzlukta tamamen sabitlenmiştir." —Krişna, Bhagavad Gita 6.7

"Herkesin kalbinin derinliklerinde ikamet ederim. Hafıza, irfan ve nisyan Benden gelir. Tüm Vedalar için de bilinmesi gereken yalnızca Ben’im. Vedānta’yı Ben yaptım ve Veda’yı yalnızca Ben bilirim." —Krişna, Bhagavad Gita 15.15

Chit (Bilinçli varlıklar)

Chit, bilince sahip duyarlı varlıklar alemidir. Bilinçli varlıklar "jiva" olarak adlandırılır ve "ben" ifadesiyle belirtilen bilincin sahipleridir. Chit, herhangi bir durum hakkında farkındalık sahibi olma potansiyeli olan tüm özneleri kapsar. Bilinçli varlıkların yani jivaların sahip olduğu en net ve tartışmasız bilgi kendi varlıklarının var olması olduğundan ve bu bilgiye yalnızca bilinç sahibi varlıkların sahip olabileceğinden, kendinin varlığının farkında olan tüm varlıklar chit sınıfına dahildir; Bu duruma "dharmi-jnana" yani "asli bilinç" denir. Dharmi-jnana tüm bilinçli varlıklar için evrenseldir ve her birinde kusursuz bir şekilde bulunur, ancak "niteliksel bilinç" anlamına gelen "dharma-bhuta-jnana" bilinçli varlıklarda farklı seviyelerde bulunmaktadır.

Jivaların üç ana varoluş türü vardır:

  • Nityalar, Samsara'ya hiç girmemiş, ezelden beri özgür olanlar.
  • Muktalar, Samsara'da bulunmuş ancak özgürlüğünü elde etmiş olanlar.
  • Baddhalar, cehalet ve karma yüzünden halihazırda Samsara'da bulunanlar.

Achit (Bilinçsiz varlıklar)

Achit; bilinçsiz, farkındalık sahibi olmayan, maddi olan varlıkların alemidir. Maddi varlıklar herhangi bir durum veya etkileşimin farkında olamayacağı için materyal evrenin kapsadığı tüm varlıklar achit sınıfında bulunmaktadır.

Epistemoloji

Bilgi kaynakları

Pramana (Sanskrit dilinde "bilgi kaynakları"), herhangi bir nesnenin kapsamlı bir şekilde akıl yürütmesiyle elde edilen olgusal bilgiyi ifade eder. Pramana bir triputi'nin (üçlünün) bir bölümünü oluşturur:

  1. Pramatir, bilginin bilicisi, öznesi
  2. Pramana, bilginin aracı veya nedeni
  3. Prameya, bilginin nesnesi

Vişişadvaita Vedanta'da yalnızca aşağıdaki üç pramana geçerli bilgi araçları olarak kabul edilir:

  • Pratyaksa – Duyular yoluyla elde edilen bilgi. Günümüz kullanımında Pratyaksa; bilimsel gözlemlerin duyuların bir uzantısı olması nedeniyle bilimsel gözlem yoluyla elde edilen bilgileri de içermektedir.
  • Anumana – Çıkarım yoluyla elde edilen bilgi. Çıkarım ifadesi, tümdengelim ve akıl yürütmeye işaret etmektedir.
  • Şabda – Şruti aracılığıyla kazanılan bilgi. Şruti, Kutsal yazılardan; özellikle Upanişadlar, Brahma Sutraları ve Bhagavad Gita'dan elde edilen bilgilere işaret etmektedir.

Epistemolojinin kuralları

Bilgi edinmenin üç yolu arasında belirgin bir çatışma olduğunda hiyerarşinin üç kuralı vardır:

  • Şabda veya Şruti (kutsal yazıtlar) en yüksek konuma sahiptir, anumana (çıkarımlar) veya pratyaksa (duyular) yoluyla çözülemeyen konularda kutsal yazıtlara başvurulur.
  • Anumana (çıkarımlar) bir sonraki konumda bulunur. Bir mesele yalnızca duyusal algıyla çözülemediğinde, çıkarıma göre; yani hangisi daha mantıklıysa ona göre çözülür.
  • Pratyaksa (duyular) belirli bir konuda kesin bir veri ortaya koyduğunda, Şebda (kutsal metinler) bu veriyi ihlal edecek şekilde yorumlanarak bu veri göz ardı edilemez.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Srinivasachari, P. N. (1970). The philosophy of Vis'iṣṭādvaita. Adyar, Madras. s. 22. ISBN 0-8356-7495-9. OCLC 507290. 
  2. ^ Bartley, C. J. (2011). An introduction to Indian philosophy (İngilizce). London: Continuum. ss. 10, 178. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Hinduizm</span> Hindistan merkezli bir din

Hinduizm, çok kapsamlı inanç ve yaşam felsefesinin toplamıdır. Özellikle Hindistan, Nepal ve Bangladeş'te yaygındır. Günümüzde yaklaşık 1.25 milyar izleyeni ile Hristiyanlık ve İslam'dan sonra üçüncü sırada yer alan Hinduizm inancının neredeyse tüm takipçileri Hindistan ve çevresinde bulunmaktadır. Budizm ve Zen Budizmi gibi çeşitli ekoller Hinduizm'den kaynaklanıp ayrılmıştır.

Vişnu, Vaişnavizm'de Mutlak Varlık, Nihai Benlik; Yüce Tanrı. Vişnu veya Yüce Tanrı'nın en yüce varoluşsal konumu Hindu kutsal metinlerinden Yajurveda, Rigveda ve Bhagavad Gita'da bildirilir.

Upanişad, Hinduizm'in felsefi ve daha çok mistik yapıdaki kutsal kitaplarıdır, Şruti kategorisinde yer alırlar. Anlamı "yanıbaşına oturmak"tır. Bu metinler geçmişte Hindu rişilerinin ("peygamberlerin") öğrencilerine öğrettiği gizli bilgilerdi, Vedalar'ın sonu (Vedanta) ve tamamlayıcısı olarak görülürler.

Karma, Sanskrit dilinde “yapmak, eylemek, bir fiilde bulunmak” anlamındaki “kri” sözcüğünden türetilmiştir. Karma sözcüğü farklı sözcüklerle birlikte kullanılarak; karma yasası, karmik plan ve karmik telafi gibi farklı anlamlara gelen terimlerin oluşturulmasında kullanılmıştır. Hinduizm, Budizm, Jainizm, Taoizm, Sihizm ve teozofide kullanılan bir terimdir.

Bhagavad Gita, kısaca Gita, kutsal bir Hindu metni, ve edebiyat tarihindeki ve felsefedeki en önemli metinlerden biri kabul edilir. Kabaca Bhagavat Gita'da 700 vecize vardır ve Mahabharata destanının bir parçasıdır. Bhagavat Gita'daki öğretmen, Hindularca Tanrı'nın tezahürü olarak görülen ve Bhagavan, ilahi olan, olarak hitap edilen Krişnadır.

Ramesh S. Balsekar. Sri Nisargadatta Maharaj'nın müridi ve Advaita üstadı. Nisargadatta ile tanışmadan önce Advaita ve özellikle Ramana Maharshi ve Wei Wu Wei'nin öğretilerine yakınlık duydu. Bank of India başkanlığı yapan Ramesh Balsekar 20'den fazla kitap yazdı ve ölümünden kısa bir süre öncesine kadar evinde talebelerine ve sevenlerine konuşmalarıyla öğretisini aktarmaya devam etti.

Hinduizm mezheplerinin başlıca akımları Şaivizm, Şaktizm, Vişnuizm ve Smartizm'dir.

Aştakşara Mantra veya Narayana Mantra; Hinduizmdeki Vedik kökenli, evrensel mantralardan biri. Söylenişi Om Namo Nārāyanāya şeklindedir.

Karma yoga, Hinduizmdeki üç ruhani yoldan biridir, "eylem yogası" olarak da bilinir. Karma yoga için doğru eylem bir dua şeklidir. Hinduların ruhani uygulamalarındaki yollardan biridir, diğerleri Jnana yoga ve Bhakti yogadır. Hinduizmde bu üç yol birbirini dışlamaz, ancak Karma yoga, Jnana yoga ve Bhakti yoga arasındaki görece ağırlık kişiye göre değişir.

Bhakti yoga, herhangi bir kişisel tanrıya karşı sevgi dolu adanmaya odaklanan Hinduizm içindeki ruhsal bir yol veya ruhsal uygulamadır. Hinduizmde Mokşa'ya giden birkaç yoldan biridir, diğer yollar Cnana yoga, Karma yoga ve Kriya yogadır.

<span class="mw-page-title-main">Cnana Yoga</span>

Jnana yoga, Hinduizm'de Moksha'ya götüren üç klasik yoldan (margas) biridir. Jnana yoga "bilginin yolu" veya "kendini gerçekleştirme yolu" olarak bilinir. Diğer ikisi karma yoga ve bhakti yogadır. Daha sonra Hinduizm içindeki yeni hareketler, dördüncü bir manevi yol olarak raja yogayı ekledi, ancak diğer üçünden farklı olarak raja yoga evrensel olarak kabul görmüş değildir.

Benlik felsefesi bir deneyim öznesini diğer deneyimlerden farklı kılan birçok kimlik koşulunun incelenmesidir. Benlik bazen temelde bilinç, farkındalık ve failliğe bağlı birleşik bir varlık olarak anlaşılır.

Vaişnavizm, Şaivizm, Şaktizm ve Smartizm ile birlikte başlıca Hindu mezheplerinden biridir. Vişnu'yu tanrılar dahil tüm ruhların ve varlıkların kaynağı, kökeni ve dayanağı olan Mutlak Şahıs (Paramātman) ve Mutlak Varlık (Parabrahman) olarak betimlediği için Vaişnavizm olarak adlandırılır. Vaişnavizm'in temel metinleri arasında Vedalar, Upanişadlar, Bhagavad Gita, Pancharatra (Agama) metinleri, Naalayira Divya Prabhandham ve Bhagavata Purana yer alır.

Utpaladeva Keşmirli Hint bir filozof ve ilahiyatçıydı. Trika Şayva geleneğine mensuptu ve Pratyabicna monist idealizm okulunun en önemli düşünürüydü Onun Īśvarapratyabhijñā-Kārikā adlı eseri Pratyabicna okulunun en önemli ve temel metnidir. Utpaladeva, çalışmaları daha sonra Utpaladeva'nın kendi eserlerini bile gölgede bırakacak olan büyük tefsirci Abinavagupta üzerinde büyük bir etkiye sahip olmuştur. Ancak Hindolog Raffaele Torella'ya göre "Abinavagupta'nın fikirlerinin çoğu, sadece, Utpaladeva'nın daha önce açıklamış olduğu fikirlerin gelişmiş halidir."

<span class="mw-page-title-main">Para Brahman</span>

Para Brahman veya Param Brahman Vedik felsefeye göre tüm tanımlamaların ve kavramların ötesinde olan "Yüce Brahman"dır. Evrene ve ötesinde, tüm varlıklara sonsuz nüfuz eden biçimsiz Var Olan, Maya'yı aşkın Nihai Varlık olarak tanımlanır.

<span class="mw-page-title-main">Klasik teizm</span> Tanrıyı Mutlak Varlık ve Mutlak Benlik olarak tanımlayan felsefe

Klasik teizm veya klasik tanrıcılık; Tanrı'nın diğer tüm varlıkların kaynağı ve kökeni olan tekil Mutlak Varlık, Mutlak Benlik ve Nihai Kişi olarak nitelendirildiği teizm biçimidir.

Paramatman veya Paramātmā, Hint teolojisinin Vedanta ve Yoga ekollerinde Mutlak Benlik ve Nihai Kişi'dir. Paramatman, mutlak ve nihai gerçeklikle ruhsal olarak özdeş olan "İlksel Benlik" veya "Aşkın Benlik" olarak da nitelenir.

<span class="mw-page-title-main">Gaudiya Vaişnavizmi</span> Vaişnav Hindu mezhebi

Gaudiya Vaişnavizmi veya Çaitanya Vaişnavizmi, Çaitanya Mahaprabhu'nun (1486–1534) öğretisini esas alan bir Vaişnav Hindu mezhebidir. "Gaudiya", Bengal'in Gaura veya Gauḍa bölgesini ifade eder ve Vaişnavizm "Vişnu'ya tapmak" anlamına gelir. Gaudiya Vaişnavizmi Krişnaizm'in, yani Krişna merkezli Vaişnav geleneklerinin bir parçasıdır. Teolojik temeli esas olarak Çaitanya'nın ilk takipçileri olan Sanatana Goswami, Rupa Goswami, Jiva Goswami, Gopala Bhatta Goswami ve birçok farklı figür tarafından yorumlandığı şekliyle Bhagavad Gita ve Bhagavata Purana'ya dayanmaktadır.

Anlaşılamaz Farklılık ve Özdeşlik, ruhların Tanrı'yla nitel anlamda aynı, nicel anlamda farklı olduğunu savunan Vedantik ekoldür. Sanskrit karşılığı Açintya Bheda Abheda ifadesidir; açintya 'kavranılamaz/anlaşılamaz', bheda 'fark', abheda 'farksız' anlamına gelir.

Hinduizm'de Yüce Tanrı, tanrıların (deva) ve iblislerin (asura) ötesindeki en yüce, Mutlak Varlık (Brahman/Parabrahman) ve Mutlak Benlik olan Nihai Şahıs (Paramatman)'dır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.