İçeriğe atla

Veteriner tıp

Bir veteriner hekim evcil bir kediye rutin kısırlaştırma operasyonu yaparken.
Bir veteriner sağlık teknisyeni bir eşeği tedavi ederken hasta sahibi onu izliyor. Etiyopya

Veteriner tıp; hayvan hastalıkları, bozuklukları ve yaralanmalarının önlenmesi, teşhisi ve tedavisi uygulamalarının yanı sıra hayvan besleme, genetik ıslah, hijyen ve gıda güvenliği, salgın hastalıkların önlenmesi, insan ve çevre sağlığı konularıyla ilgilenen bir tıp alanıdır. Veteriner tıbbı, evcil ve vahşi tüm hayvan türlerini kapsayacak kadar geniştir. Veteriner tıp uygulamaları hayvan sağlığının yanı sıra doğrudan ve dolaylı olarak insan sağlığına da etki etmektedir.

Dünyada birçok farklı türde canlı bulunduğundan ve canlıların birçok anatomik ve fizyolojik farklılıklara sahip olduklarından, Veteriner tıp bilimi, eğitimde ve uygulamada karşılaştırmalı (comparative) yöntemleri temel almıştır.

Veteriner tıp uygulamaları genelde profesyonel gözlem dahilinde yapılmaktadır, profesyonel uygulamalar veteriner hekim tarafından ve bazen de yardımcı veteriner sağlık çalışanları tarafından yapılır. Nalbantlık gibi bazı uygulamalar ise Veteriner hekim gözetimi olmadan da yapılmaktadır.

Veteriner tıp bilimi zoonoz hastalıklar (insanlara hayvanlardan bulaşan hastalıklar) konusunda, gıda güvenliği konusunda ve dolaylı veya doğrudan insan sağlığını etkileyen konularda temel araştırmalar yapar. Veteriner hekim bilim insanları, araştırdıkları konuya göre epidemiyologlar, biyologlar, beşeri hekimler ve diğer sağlık ve doğa bilim insanlarının yanı sıra hayvan refahı konularında mühendisler ile iş birliği yapabilirler. Çalışmalarında etik olarak hayvan refahı konusuna dikkat ederler.

Tarih

Modern zamanlar öncesi

Kahun'un mısır papiruslarında (1900 BCE) ve eski Hindistan'da Veda literatüründe veteriner tıpla ilgili ilk yazılı kayıtlar bulunmuştur.[1] (Shalihotra) (Budizm) Hindistanın ilk Budist imparatorluğunun Asoka Fermanları'nda: "Her yerde Kral Piyadasi (Büyük Asoka) hayvanlar için ve insanlar için kullanılan iki çeşit ilaç yapmıştır (चिकित्सा). O insanlar ve hayvanlar için nerede şifalı bitkiler var ise, oradan alıp yetiştirilmesini emretti" yazmaktadır.[2]

Antik Yunan'da ise bir veteriner cerrah olan Agathotychus'a rastlanır.[1]

Ekonomik değerleri nedeniyle, ilk düzenli tedavi uygulamalarında atlar üzerine odaklanılmıştır. Orta Çağ'da, nalburlar nalburluk ile diğer genel konuları birleştirerek At hekimliğinin ilk örneklerini sunmuşlardır. 1356'da Londra Belediye Başkanı, şehirdeki atların kötü bakım koşullarından endişe etmiş ve Londra şehrinin yedi mil çevresine kadar olan nalbantlar arasında bir dernek kurdurarak yapılan uygulamaların standartlaşmasını sağlamıştır. Bu dernekleşme 1674 yılında Nalbantların Saygıdeğer Şirketi'nin kurulmasıyla sonuçlanmıştır.[2]

Bu arada, Carlo Ruini'nin Anatomia del Cavallo (At Anatomisi) kitabı 1598 yılında yayınlandı. Bu kitap, insan olmayan bir türün anatomisine ilk kapsamlı tez oldu.[3]

Profesyonelliğin kurulması

Claude Bourgelat 1761'de Lyon'da ilk veteriner fakültesini kurdu.

İlk veteriner fakültesi Claude Bourgelat tarafından kuruldu, 1762 yılında Lyon'da eğitime başladı.[4] Fransız sürüleri sığır vebası nedeniyle kırılıyordu ve Bourgelat bu duruma bir çare aramaktaydı, bunun sonucunda Veteriner fakültesi kuruldu. Veteriner hekimliği sanatı ve mesleği gelişme gösterdi ve kısa süre sonra veba salgını baskılandı.[5]

1783 yılında tarım ve endüstriyi desteklemek için Odilham Tarım Derneği kuruldu,[6] ve Britanya'da Veteriner hekimlik mesleğinin kurulmasında önemli rol oynadı. Derneğin kurucu üyelerinden olan Thomas Burgess, hasta hayvanların daha düzgün şartlarda bakımı ve tedavisi için bir kampanya başlattı.[7] 1785'te bir dernek toplantısında "rasyonel bilimsel ilkeler üzerine Nalbantlık çalışmalarının" teşvik edilmesi kararı alındı.

Odiham Tarım Derneği İngiltere'de veteriner hekimliği eğitiminin kurulmasında yardımcı olmuştur.

Veteriner hekimlik mesleğinin profesyonelleşmesi 1790 tamamlandı, Fransızlardan gelen eğitmenler ile beraber Londra'da yeni bir veteriner fakültesi kuruldu. 1844'teki Kraliyet Tüzüğü ile Kraliyet Veteriner Hekim Koleji kuruldu.

Veteriner bilimi John McFadyean'ın önemli katkılarıyla 19. yüzyıl sonlarında başladı, Birçok kişi tarafından modern Veteriner tıp araştırmalarının kurucusu olarak kabul edilir.[8]

Birleşik Devletler'de ilk veteriner fakültesi 19. yüzyıl başında Boston, New York'ta ve Philadelphia'da kuruldu.[9]

Veteriner tıp çalışanları

Veteriner hekim

Veteriner bakım ve hekimlik uygulamaları genellikle bir Veteriner hekim tarafından yapılır. Bu unvan genellikle beşeri hekimlikle eşdeğer bir unvandır ve yüksek lisans eğitimi gerektirir.

Birçok ülkede, Veteriner tıp uygulamalarını Veteriner hekimler veya Veteriner hekimlerin gözetiminde, yardımcı veteriner sağlık çalışanları yapabilmektedir. Veteriner hekim unvanı alabilmek için veteriner fakültesi eğitimini bitirmek ve mesleği düzenleyici kuruluşa kaydolmak gereklidir. Bu şartları sağlamadan uygulama yapan kişiler suç işlemiş olurlar.

Birçok Veteriner hekim klinik ortamda çalışır ve hayvanları doğrudan tedavi eder. Bu tedavi ve uygulamalar genel olarak birçok türü kapsayabilir veya hekim belli bir türde kendini geliştirebilir (kedi-köpek, çiftlik hayvanları vb) ya da belli bir alanda uzmanlaşabilir (dahiliye, cerrahi, hayvan besleme vb.)

Beşeri sağlık çalışanlarında olduğu gibi, Veteriner hekimler de etik kurallara uygun çalışmak durumundadırlar, kulak estetiği ve sessizleştirme gibi bazı uygulamaların etik olup olmadığı hâlen tartışma konusudur.

Yardımcı veteriner sağlık çalışanları

Birleşik Devletler ve Kuzey Afrika ordusunda görevli Veteriner sağlık teknisyenleri bir köpeğe spreyleme uygulaması yaparken.
Yavru kediyi evlat edindirme öncesinde yapılan bir göz muayenesi.

Yardımcı veteriner sağlık çalışanları (veteriner hemşireleri, veteriner sağlık teknisyen ve teknikerleri), Veteriner hekimlere yardımcı olurlar veya kendi çalışma kapsamlarındaki uygulamaları yaparlar. Beceri ve niteliklerine bağlı olarak bazı küçük cerrahi uygulamaları da yapabilirler.

Yardımcı veteriner sağlık çalışanlarının görev ve sorumlulukları ülkelere göre değişiklik gösterebilmektedir.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Baas, Johann Hermann (1889). Outlines of the History of Medicine and the Medical Profession. J. H. Vail. s. 191. 
  2. ^ Hunter, Pamela (2004).
  3. ^ Wernham, R. B. (1968).
  4. ^ Marc Mammerickx, Claude Bourgelat: avocat des vétérinaires, Bruxelles 1971
  5. ^ J.L.Lupton, "Modern Practical Farriery", 1879, in the section: "The Diseases of Cattle Sheep and Pigs" pp. 1
  6. ^ Pugh, L.P (1962), From Farriery to Veterinary Medicine 1785-1795, Heffner, Cambridge (for RCVS), pp. 8–19 
  7. ^ Cotchen, Ernest (1990), The Royal Veterinary College London, A Bicentenary History, Barracuda Books Ltd, pp. 11–13 
  8. ^ Exacting researcher brought profession into modern age 3 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., American Veterinary Medical Association 
  9. ^ Widder, Keith R. (2005).

Tanıtım kitapları ve referanslar

Monografi ve diğer özel metinler

Veteriner hemşirelik, oftalmoloji ve farmakoloji

Veteriner tıp ile ilgili diğer alanlar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Tıp</span> hastalıkların teşhisi, tedavisi ve önlenmesi için çalışma alanı

Tıp, bir hastaya bakma, teşhis, prognoz, önleme, tedavi, yaralanma veya hastalıklarının palyasyonunu yönetme ve sağlığını geliştirme bilimi ve uygulamasıdır. Tıp, hastalıkların önlenmesi ve tedavisi yoluyla sağlığı korumak ve iyileştirmek için geliştirilen çeşitli sağlık uygulamalarını kapsar. Çağdaş tıp, yaralanma ve hastalıkları teşhis etmek, tedavi etmek ve önlemek için biyomedikal bilimleri, biyomedikal araştırmaları, genetiği ve tıbbi teknolojiyi, tipik olarak farmasötikler veya cerrahi yoluyla, ancak aynı zamanda psikoterapi, harici ateller ve traksiyon, tıbbi cihazlar, biyolojikler ve iyonlaştırıcı radyasyon gibi çeşitli tedaviler yoluyla uygular.

<span class="mw-page-title-main">Aile hekimliği</span> tıbbi uzmanlık dalı

Aile hekimliği, bir tıp disiplinidir. Diğer tıp branşları gibi kendine özgü bir eğitimi, uygulaması ve araştırma konuları bulunan, dahili tıp bilimleri içinde değerlendirilebilinen klinik bir branştır. Çocuk, genç ve yaşlı tüm bireylere hem koruyucu hem de tedavi edici sağlık hizmetleri sunan bir tıp uzmanlık dalıdır.

<span class="mw-page-title-main">Diş hekimliği</span> ağız ve diş sağlığı alanında çalışmalar yapan tıp dalı

Diş hekimliği ağız boşluğunun dentisyonu ve oral mukozasının yanı sıra başta maksillofasiyal bölge olmak üzere çevresindeki ve ilişkili dokuların ve yapıların hastalıklarını, rahatsızlıklarını ve bozukluklarını çalışan, teşhis eden, önleyen ve tedavi eden tıp dalıdır. Halk arasında sadece dişlerle ilişkilendirilmesine rağmen diş hekimliğinin alanı dişlerle sınırlı olmayıp temporomandibular eklem ve diğer destekleyici kas, lenf, sinir, damar ve anatomik yapılar da dahil olmak üzere kraniyofasiyal kompleksin diğer elemanlarını da barındırır.

<span class="mw-page-title-main">Veteriner hekim</span> hayvan hastalıklarını tedavi eden uzman, doktor

Veteriner hekim ya da eski adıyla baytar, veteriner tıp uygulamalarını uzmanlıkla yapan ve insan harici hayvanların üremelerinin engellenmesi veya arttırılmasına, beslenmelerine, hastalıklarına, rahatsızlıklarına ve yaralanmalarına uzmanlıkla müdahale eden, koruyucu hekimlik uygulamalarıyla hastalıkları ve bozuklukları daha oluşmadan önleyen, hayvan hastalıklarının ve parazitlerin kontrol altına alınması için araştırmalar ve uygulamalar yapan, yaptığı çalışmalarla insan sağlığına da hizmet eden bir tıp mensubu. Veteriner fakültesinden mezun olarak ve ülkelere göre değişen şartları yerine getirerek unvan alırlar.

Tek Sağlık "yerel, ulusal ve küresel düzeylerde—insanlar, hayvanlar ve çevre bakımından ideal sağlık elde etmek için — Farklı disiplinlerin işbirlikçi çalışmasıdır ".

<span class="mw-page-title-main">Koruyucu tıp</span>

Koruyucu tıp çevre şartları, insan sağlığı ve hayvan sağlığı arasındaki ilişkiyi inceleyen gelişmekte olan bir disiplinler arası alandır. Ayrıca ekolojik tıp, çevre tıbbı ya da tıbbi jeoloji olarak da bilinir..

<span class="mw-page-title-main">Yardımcı veteriner sağlık çalışanları</span>

Yardımcı veteriner sağlık çalışanları, veteriner sağlık sistemindeki hayvan sağlığı prosedürleri çerçevesindeki otonom işleri yaparak veteriner hekimlere yardımcı olan personeldir.

<span class="mw-page-title-main">Veteriner hekimlik eğitimi</span> Veteriner Fakültesi

Veteriner hekimlik eğitimi, veteriner hekim olmak için alınan yüksek öğrenimdir. Veteriner hekim olmak için bu eğitimi başarı ile tamamlamış olmak zorunludur.

Fransanın Lyon şehrinde 1761 yılında, dünyanın ilk veteriner okulunun kuruluşunun 250. yıldönümü olması nedeniyle 2011 yılı "Dünya Veteriner Hekimler Yılı" seçildi. İlk fakültenin kurulmasını takiben Fransız Veteriner hekim Claude Bourgelat'ın da desteğiyle 1764 yılında Paris yakınlarında Alfort veteriner okulu kuruldu.

<span class="mw-page-title-main">Veteriner hekim andı</span>

Veter hekim andı, Veteriner hekimlerin mesleğe başlamadan önce içtikleri and. Bağlayıcı olmaktan çok simgesel ve deontolojik bir özellik taşır.

<span class="mw-page-title-main">Amerikan Veteriner Hekimleri Birliği</span> Meslek kuruluşu

Amerikan Veteriner Hekimler Birliği (AVMA), 1863 yılında kuruldu, 86,500 'den fazla özel ve kurumsal Amerikalı Veteriner hekimi temsil eden bir kuruluştur.

<span class="mw-page-title-main">Dünya Veteriner Hekimleri Birliği</span>

Dünya Veteriner Hekimler Birliği (WVA), Veteriner hekimlik mesleğini dünya çapında temsil eden küresel bir meslek kuruluşu. Bu birlik, ulusal düzeydeki veteriner hekimleri birlikleri için ve veteriner tıbbın farklı alanlarında çalışan veteriner hekimler için bir çatı kuruluştur. Türk Veteriner Hekimleri Birliğide bu birliğin bir üyesidir.

Uzman veteriner hekim: veteriner tıp alanlarından birinde uzman unvanını almış veteriner hekim.

Veteriner Hekimler Kraliyet Koleji (RCVS), Birleşik Krallık'ta veteriner hekimliğin düzenleyici kuruluşudur. 1844 yılında Kraliyet Tüzüğü ile kurulmuştur, yasal görevleri 1966 yılında Veteriner Hekimler Hareketi tarafından ortaya konmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Birleşik Devletler Ordusu Veteriner Teşkilatı</span>

Birleşik Devletler Ordusu Veteriner Teşkilatı Amerika Birleşik Devletleri Ordu Sağlık Teşkilatına (AMEDD) bağlı subay veteriner hekimlerden ve HPSP veteriner hekimliği öğrencilerinden oluşan bir kurmay subay sınıfı. 3 Haziran 1916'da kongre kararı ile kurulmuştur. General Washington'un nalbantlar ile at alayı'nı kurdurttuğu 1776'dan sonra veteriner hekim uzmanlığı gereksinimi gitgide artmıştır. Görev kapsamları hijyen, gıda teftişi ve hayvan sağlık uzmanlığını kapsayacak şekilde geliştirilmiştir.

Sovyetler Birliği'nde veteriner tıp, Sovyetler Birliği'ndeki veteriner tıp çalışmalarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Tıp felsefesi</span> felsefe dalı

Tıp felsefesi, sağlık bilimleri alanındaki uygulamalar, kuramlar ve araştırmalarla ilgilenen bir felsefe dalıdır. Daha çok bilgi kuramı, metafizik ve bioetikle uyuştuğu kimi noktalarda tıp etiği alanlarına eğilir. Felsefe ve tıp ilişkisi Antik Yunanistan'da ortaya konmuş ve yüzyıllar boyunca devam edegelmiştir. Ancak tıp felsefesi, 19. yüzyıla kadar akademik bir disiplin olarak kabul görmemiştir. 20. yüzyılın sonunda tıp ve felsefe alanında çalışan akademisyenler arasında tartışmalar cereyan etmiş ve bu alanın ayrı bir akademik disiplin olduğu konusunda fikir birliğine varılmıştır. Son yıllarda ise tıp felsefesi üzerine eğilen dersler açılmış, dergiler ve kitaplar yayımlanmış ve konferanslar verilmiştir.

Veteriner Halk Sağlığı, tek sağlık yaklaşımını önemli ölçüde destekleyen ve koruyucu hekimliğin veteriner hekimlerin uzmanlık bilgileri, becerileri ve sorumluluk alanlarına giren konularında, veteriner hekimlerin inisiyatiflerini, aldıkları aksiyonları, bu konuyla ilgili diğer uzmanlık alanlarıyla gerçekleştirilen koordineli çalışmaları ve bununla bağlantılı tüm konuları kapsayan bilim. Veteriner Halk Sağlığı konuları, hayvan sağlığını, çevre sağlığını, gıda sağlığını ve güvenliğini de içeren sağlığa bir bütün olarak yaklaşan katılımcı ve geniş bir perspektif barındırır.

Fenilpropanolamin, dekonjestan ve iştah kesici olarak kullanılan sempatomimetik bir ajandır. Reçeteli ve reçetesiz öksürük ve soğuk algınlığı preparatlarında yaygın olarak kullanılmıştır. Veteriner hekimlikte köpeklerde idrar kaçırmayı kontrol etmek için kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Sucul canlı tıbbı</span>

Sucul canlı tıbbı balık ve diğer sucul canlıların hastalıklarının incelenmesi, tedavisi ve sağlıklı kalmaları ile ilgilenen bir tıp dalıdır. Bazı uygulayıcılar öncelikli olarak akvaryum balıklarıyla çalışsa da, bu alan aynı zamanda balıkçılık yönetiminde önemli uygulamalara sahiptir.