İçeriğe atla

Vestfalya sistemi

Vestfalya biçimi egemenlik olarak da bilinen Vestfalya sistemi (İngilizce: Westphalian system), uluslararası hukukta her devletin kendi toprakları üzerinde münhasır egemenliğe sahip olduğuna dair bir ilkedir. Bu ilke, Jean Bodin'in devlet teorisine ve Hugo Grotius'un doğal hukuk öğretilerine dayanarak 1648 Vestfalya Barışı'ndan sonra Avrupa'da geliştirilmiştir. Egemen devletlerden oluşan modern uluslararası sistemin temelini oluşturur ve "hiçbir şey... Birleşmiş Milletler'e, esas olarak herhangi bir devletin yerel yargı yetkisi dahilinde olan konulara müdahale etme yetkisi vermemelidir" şekliyle Birleşmiş Milletler Anlaşması'nda da kendine yer bulmaktadır.[1]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "United Nations Charter, Chapter I: Purposes and Principles". United Nations (İngilizce). 26 Haziran 1945. 2 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2023. 

Daha fazla okuma

  • John Agnew, Küreselleşme ve Egemenlik (2009)
  • T. Biersteker ve C. Weber (ed.), Sosyal Yapı Olarak Devlet Egemenliği (1996)
  • Wendy Brown, Walled States, Azalan Egemenlik (2010)
  • Hedley Bull, Anarşik Toplum (1977)
  • Joseph Camilleri ve Jim Falk, Egemenliğin Sonu mu?: Küçülen ve Parçalanan Bir Dünyada Siyaset, Edward Elgar, Aldershot (1992)
  • Derek Croxton, "1648 Vestfalya Barışı ve Egemenliğin Kökenleri", The International History Review cilt. 21 (1999)
  • A. Claire Cutler, "Uluslararası Hukuk ve Organizasyonun Vestfalya Varsayımları Üzerine Eleştirel Düşünceler", Review of International Studies cilt. 27 (2001)
  • M. Fowler ve J. Bunck, Hukuk, Güç ve Egemen Devlet (1995)
  • SH Hashmi (ed.), Devlet Egemenliği: Uluslararası İlişkilerde Değişim ve Kalıcılık (1997)
  • FH Hinsley, Egemenlik (1986)
  • KJ Holsti, Egemenleri Evcilleştirmek (2004)
  • Robert Jackson, Küresel Sözleşme (2000)
  • Henry Kissinger, Dünya Düzeni (2014)
  • Stephen Krasner, Egemenlik: Organize İkiyüzlülük (1999)
  • Stephen Krasner (ed.), Sorunlu Egemenlik (2001)
  • JH Leurdijk, Uluslararası Politikaya Müdahale, Eisma BV, Leeuwarden, Hollanda (1986)
  • Andreas Osiander, "Egemenlik, Uluslararası İlişkiler ve Vestfalya Efsanesi", Uluslararası Organizasyon cilt. 55 (2001)
  • Daniel Philpott, Egemenlikte Devrimler (2001)
  • Cormac Shine, 'Antlaşmalar ve Dönüm Noktaları: Otuz Yıl Savaşları', History Today (2016)
  • Hendrik Spruyt, Egemen Devlet ve Rakipleri (1994)
  • Phil Williams, Şiddet İçeren Devlet Dışı Aktörler ve Ulusal ve Uluslararası Güvenlik, ISN, 2008
  • Wael Hallaq, "İmkansız Devlet: İslam, Politika ve Modernitenin Ahlaki Durumu" (2012)

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Birleşmiş Milletler</span> toplumsal, ekonomik ve kültürel bir iş birliği oluşturmak amacıyla kurulan bir örgüt

Birleşmiş Milletler (BM), 24 Ekim 1945'te kurulmuş; dünya barışını, güvenliğini korumak ve uluslararasında ekonomik, toplumsal ve kültürel bir iş birliği oluşturmak için kurulan uluslararası bir örgüttür. Birleşmiş Milletler kendini "adalet ve güvenliği, ekonomik kalkınma ve sosyal eşitliği uluslararasında tüm ülkelere sağlamayı amaç edinmiş küresel bir kuruluş" olarak tanımlamaktadır. Uluslararası ilişkilerde kuvvet kullanılmasını evrensel düzeyde yasaklayan ilk antlaşma 26 Haziran 1945'te 50 ülke tarafından imzalanan Birleşmiş Milletler Antlaşması'dır.

Uluslararası ilişkiler, siyaset biliminin bir dalıdır ve "uluslararası sistem" içindeki aktörlerin, özellikle de uluslararası ilişkilerin temel aktörü olarak kabul edilen devletlerin, diğer devletlerle, uluslararası/bölgesel/hükûmetler arası örgütler, çok uluslu şirketler, uluslararası normlar ve uluslararası toplumla olan ilişkilerini inceleyen disiplinlerarası bir disiplindir.

<span class="mw-page-title-main">Model Birleşmiş Milletler</span>

Model Birleşmiş Milletler, eğitim kurumlarının öğrenci delegeler çıkararak belli ülkeleri ve Birleşmiş Milletler kurumlarını temsil ettikleri eğitsel bir simulasyondur. MUN, eleştirel düşünme, takım çalışması ve liderlik yeteneklerine ek olarak katılımcıların araştırma, konuşma, tartışma ve yazma becerilerini kullanmalarını ister ve geliştirir. Programda, öğrencilerin ilgisini çekmek ve onların güncel dünya meseleleri hakkında daha derin bir anlayış geliştirmelerine izin vermek amaçlanmıştır. Genelde konferans, panel, çalıştay veya forum usulüyle yürütülen toplantıları içerir. Birleşmiş Milletler'in kendisi tarafından tanınan en büyük Model Birleşmiş Milletler organizasyonu Lahey Uluslararası Model Birleşmiş Milletler'dir.

<span class="mw-page-title-main">Vestfalya Antlaşması</span> Otuz Yıl Savaşları ve Seksen Yıl Savaşlarının sonunda Ekim ve Mayıs 1648 tarihlerinde imzalanan antlaşma

Birkaç antlaşmayı da içine alan Vestfalya Barışı, Otuz Yıl Savaşları ve Seksen Yıl Savaşları'nın sonunda Ekim ve Mayıs 1648 tarihlerinde imzalanmıştır. Antlaşma 24 Ekim ve 15 Mayıs 1648'de Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu, diğer Alman prensleri, İspanya, Fransa, İsveç ve Hollanda Cumhuriyeti temsilcileri arasında imzalanmıştır. Fransa ve İspanya arasında 1659 yılında imzalanan Pyrenees Antlaşması'nı da bu antlaşmanın içine dahil edilebilir. Bu barış tarihçiler tarafından modern çağın başlangıcı olarak gösterilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Barış</span> toplumlar, küçük zümreler ve insanlar arasındaki ilişkilerin uyumlu ve iki tarafa da zarar vermeyecek şekilde olması durumu, huzur içinde yaşanılması

Barış kelimesi genel anlamda düşmanlığın olmaması anlamında kabul görülür. Başka bir anlatımla kötülükten, kavgalardan, savaşlardan kurtuluş, uyum, birlik, bütünlük, sükûnet, sessizlik, huzur içinde yaşamak olarak da tanımlanabilir.

<span class="mw-page-title-main">Uluslararası kuruluş</span> hükûmetler arasında antlaşmayla kurulan kuruluş

Uluslararası organizasyon ya da uluslararası kuruluş veya uluslararası örgüt, uluslararası üyelere veya üyelik sistemine, kapsama ya da varlığa sahip kuruluşlar için kullanılan bir isim olup, uluslararası sivil toplum kuruluşu ve hükûmetler arası örgüt şeklinde iki ana türü bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Egemenlik</span> Bir bölge içinde yüksek otorite ve diğer devletlerden dış özerklik

Egemenlik ya da hâkimiyet, bir toprak parçası ya da mekân üzerindeki kural koyma gücü ve hukuk yaratma kudretidir. Bu güç siyasi erkin dayattığı yasallaşmış bir üst iradeyi ifade etmektedir.

Uluslararası hukukta diplomatik tanıma, bir devletin başka bir devlet veya yönetimin, statüsünü veya bir eylemini, kabul ettiği, dahilî ve uluslararası sonuçlar doğuran, tek taraflı bir politik eylemdir. Diplomatik tanıma de facto veya de jure olabilir, genelde tanıyan hükûmetin bir resmî açıklaması yoluyla bu gerçekleşir.

<span class="mw-page-title-main">Bağımlı toprak</span> egemen bir devlet olarak tam siyasi bağımsızlığa sahip olmayan bölge

Bağımlı toprak veya bağımlı bölge, henüz siyasi bağımsızlığını sağlayamamış veya egemen bir devlet olarak tam siyasi bağımsızlığını kazanamamış, egemenliği henüz kontrol eden devlet tarafından sağlanan toprak veya bölgelere verilen addır.

<span class="mw-page-title-main">Nürnberg ilkeleri</span>

Nürnberg ilkeleri bir savaş suçunun ne şekilde teşkil ettiğini belirlemek için konulan bir dizi kuraldır. İlkeler II. Dünya Savaşı sonrasında Nazi Partisi üyelerinin Nürnberg Uluslararası Askerî Ceza Mahkemesi'nde yargılanmaları sırasında temel hukuk prensiplerini belirlemek amacıyla Birleşmiş Milletler Uluslararası Hukuk Komisyonu tarafından oluşturuldu.

Uzay hukuku, insanoğlunun uzayla ilgili faaliyetlerini düzenleyen hukuk organlarının bütünüdür. Uzay hukuku, tıpkı genel uluslararası hukuk gibi, çeşitli uluslararası antlaşmalar, sözleşmeler, BM'nin GKO kararları ile uluslararası kuruluşların kural ve düzenlemelerinden ibarettir. 'Uzay Hukuku' terimi BM'nin çalışmalarıyla yürürlüğe konan beş ayrı uluslararası anlaşma ve bu anlaşmaların tesis ettiği kural ve kaidelerin bütününü kapsamaktadır. Ayrıca birçok devlet uzay hukukuna dair faaliyetlerini düzenleyen "Ulusal Uzay Yasaları"nı da hayata geçirmiştir. Uzay hukuku alanı kapsamında değerlendirilen bazı önemli konular arasında; Dünya ve uzayda çevrenin korunması, uzay cisimlerinin sebebiyet verdiği hasarların sorumluluğu, anlaşmazlıkların giderilmesi, astronotların kurtarılmasına dair faaliyetler, uzay boşluğundaki potansiyel tehlikeler hakkında bilgi paylaşımı, uzaya dair teknolojilerin kullanımı ve uluslararası işbirliği kuralları sayılabilir. Bu alan uzaya dair faaliyetlerin temel prensiplerini de belirlemiştir. Bu prensipler arasında uzayın tüm insanlığın hizmetindeki bir bölge olarak tanımlanması, uzay boşluğunun devletler arasında ayrımcılık yapılmaksızın keşfi ve kullanım serbestisi ve uzay boşluğunun egemenlik alanı ilan edilemeyeceği gibi temel ilkeler yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Birleşmiş Milletler Dış Uzayın Barışçıl Amaçlarla Kullanımı Komitesi</span>

Birleşmiş Milletler Dış Uzayın Barışçıl Amaçlarla Kullanımı Komitesi, 1959 yılında Birleşmiş Milletler'in 1472 (XIV) sayılı kararıyla ad hoc komite olarak kurulan ve 1962'de daimi komite hâline dönüştürülen ve sekreterliğini Birleşmiş Milletler Uzay İşleri Ofisi'nin yaptığı komitedir. Komite, Birleşmiş Milletler uzmanlık kuruluşları gibi bir uluslararası antlaşmayla bağımsız bir uluslararası bir örgüt olarak değil, Birleşmiş Milletler Genel Kurulunun bir organı olarak oluşturulmuştur. Komitenin 2016 yılı itibarıyla 83 adet üyesi vardır.

Birleşmiş Milletler Uzay İşleri Ofisi, dış uzayın barışçıl amaçlarla kullanımı için uluslararası iş birliği sağlanmasından sorumlu Birleşmiş Milletler dairesidir. Bu daire, dış uzayın barışçıl amaçlarla kullanımı için uluslararası iş birliğiyle özel olarak ilgilenen Birleşmiş Milletler Dış Uzayın Barışçıl Amaçlarla Kullanımı Komitesi'nin (COPUOS) sekreterliği olarak görev yapmasının yanı sıra Birleşmiş Milletler Sekreterliği'nin uluslararası uzay hukuku kapsamındaki yükümlülüklerini yerine getirmektedir. Merkezi Avusturya'nın başkenti Viyana'daki Birleşmiş Milletler binasında bulunmaktadır.

Devletlerin egemen eşitliği; bir devletin, diğer devletler karşısında bağımsız ve kendi sınırları içinde meşru egemen olduğunu, hiçbir devletin de bir diğerinden üstün olmadığını niteleyen uluslararası hukuk ilkesi.

Jus ad bellum, savaşa girmeden önce savaş ilanını belirli haklı gerekçelere bağlayan kriterleri kapsayan Latince uluslararası hukuk terimidir.

Uluslararası insan hakları hukuku, insan haklarını sosyal, bölgesel ve yerel düzeylerde geliştirmek için tasarlanmış uluslararası hukuk bütünüdür. Bir uluslararası hukuk biçimi olarak, uluslararası insan hakları hukuku, öncelikle egemen devletler arasında, üzerinde anlaşmaya varan taraflar arasında bağlayıcı yasal etkiye sahip olmayı amaçlayan antlaşmalardan oluşur; ve geleneksel uluslararası hukuk kapsamındadır. Diğer uluslararası insan hakları belgeleri, yasal olarak bağlayıcı olmamakla birlikte, uluslararası insan hakları hukukunun uygulanmasına, anlaşılmasına ve geliştirilmesine katkıda bulunur ve bir siyasi yükümlülük kaynağı olarak kabul edilir.

Abdulqawi Ahmed Yusuf, 2009'dan beri Uluslararası Adalet Divanı'nda görev yapan Somalili bir avukat ve yargıçtır. 2018'den 2021'e kadar mahkemenin başkanı olarak görev yaptı.

Ulusal kimlik veya millî kimlik, bir kişinin bir veya daha fazla devlete veya bir veya daha fazla ulusa ait olma kimliği veya duygusudur. Bu, "kendine özgü gelenekleri, kültürü ve dili ile temsil edilen uyumlu bir bütün halinde ulus" hissidir.

<span class="mw-page-title-main">Dört Polis</span>

"Dört Polis", ABD Başkanı Franklin Roosevelt'in dünya barışının garantörü olarak Büyük Dörtlü ile kurduğu savaş sonrası bir konseydi. Üyeleri 2. Dünya Savaşı sırasında Dört Güç olarak adlandırıldı ve 2. Dünya Savaşı'nın dört büyük müttefikini oluşturdular: Birleşik Krallık, Amerika Birleşik Devletleri, Sovyetler Birliği ve Çin. Roosevelt, 1942'den itibaren "Dört Polis" terimini defalarca kullandı.

Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, 8 Eylül 2000'de New York'taki Birleşmiş Milletle merkezinde toplanan dünya liderlerinin katıldığı üç günlük Milenyum Zirvesi'nin ardından, barış, kalkınma, çevre, insan hakları, yoksulluk, açlar ve fakirler, Afrika ve Birleşmiş Milletler ile ilgili yaklaşık 60 hedefi kabul etti. Bu hedefler Milenyum Deklarasyonu olarak adlandırıldı. Kararın uygulanmasına rehberlik etmek için Genel Kurul tarafından 14 Aralık 2000'de bir takip kararı kabul edildi. Deklarasyonun uygulanmasındaki ilerleme, 2005 Dünya Zirvesi'nde liderler tarafından gözden geçirildi. Deklarasyon 8 bölüm ve 32 paragraftan oluşmaktadır.