Versay Sarayı

Versay Sarayı ve Bahçesi

UNESCO Dünya Mirası
Versay Sarayı'ndan bir görünüm
Konum	Fransa
Kriter	Kültürel: i, ii, vi
Referans	83
Tescil	1979 (3. oturum)
Uzatma	2007
Bölge	Avrupa ve Kuzey Amerika

Versay Sarayı ya da Versailles Sarayı, (Fransızca: Le château de Versailles) tarihi bir Fransız şatosudur. Sarayın ilk binasının yapımına 1661'de başlanmıştır, daha sonra değişik zamanlarda genişletilmiştir. Saray, günümüzde müze olarak kullanılır. Versailles sarayı çok geniş planlanmış olması yönüyle tipik Fransızdır. Roma İmparatorluğu'ndan sonra ilk kez bu sarayda büyük ölçüler kullanılmıştır. Bunun nedeni ise zengin ve merkezi krallık yönetimiydi. İtalya, Almanya ve İngiltere'de siyasi ortamlar farklı olduğu için Versailles sarayı gibi saraylar uzun süre yapılamadı.

Sarayın ilginç bir özelliği olarak yapımında tuvalet veya banyo düşünülmemiştir. Bunun nedeni o zamanki asillik anlayışında, asillerin istediği yerde gereksinimini giderebileceğidir. Bu nedenle Avrupa'da yaygın olarak Versailles sarayının kokusunun "Avrupa'daki tüm saraylardan eşsiz" (Memoirs: Duc de Saint-Simon) olduğu söylenirdi. 1768 yılına kadar da sarayda işleyen tuvalet yoktu. 1789 yılında Fransız Devrimi'nden sonra tüm sarayda yalnızca 9 tane tuvalet vardı ve bunlar yalnızca kral ve yakın aile üyelerine aitti. Sarayın geri kalan çalışanları lazımlık kullanırdı ve bu kokular daire ve genel atmosfer ile çalışanların giysilerini tümüyle sarardı. Yasaklanmış olmasına rağmen lazımlıklar genellikle çalışanlarca oda pencerelerinden dışarı boşaltılırdı.

Sarayın inşaatına XIV. Louis çağında başlanmıştır.^[1] Sarayın gelişiminde genel olarak 4 aşama görülür.

1. XIII. Louis tarafından yaptırılan tuğla ve taştan küçük av köşkü.
2. XIII. Louis tarafından yaptırılan köşk Le Vau tarafından biraz büyütüldü.
3. XIV. Louis köşkü çağın ünlü mimarı Jules Hardouin-Mansart tarafından tekrar büyüterek saraya bugünkü klasik şeklini verdirdi.
4. XV. Louis zamanında Ange-Jacques Gabriel saraya avlu kanatlarını ilave etti.

Versailles, Fransız barokunun sonu ve klasik üslubun başıdır. Louvre gibi Fransız tarihini özetler. Versailles sarayının bahçe tarafındaki cephesi Le Vau'nun son eseridir ve en klasik Fransız mimarisine örnek olmuştur. Mermer avlu çevresinde üç farklı bina grubu vardır. XIV. Louis bu küçük şatoyu muhafaza etmek istediğinden mermer avluya iki kanat ilave ettirmişti. Binanın merkezini bahçelerin aksına göre ayarlatmıştır. Mimar J. H. Mansart, Le Vau'nun merkezde kalan binasını tamamlama görevini üstüne alınca bahçe tarafında Le Vau tarafından yaptırılmış terası kaldırarak binanın planına birlik kazandırmıştır. Mansart'ın klasik rasyonalizmine göre değişen binada yan kanatlar inşa edilmiştir. Mansart saray binasında Le Vau'nun elevasyonunu muhafaza etmiş fakat cephe bu son şekliyle 540 m. uzunluğuna ulaşmıştı. İç mekân dış cepheden daha başarılıdır. Sarayın içindeki tören odaları uzun bir aks üstüne dizilmiş olup birbirlerine açılırlar. Bütün saray kralın yatağı, odası ve dairesi etrafında düzenlenmişti. Hanedan prenslerinin, saraylıların daireleri, bakanların büroları, kabul, eğlence, tapınma ve gezinti yerleri kesin bir plan ve perspektif kombinasyonu içerisinde düzenlenmişti. Sarayın en önemli yerlerinden ikisi Aynalar Galerisi ve Şapeldir.

Kaldırılan merkezi terasın bulunduğu yere yapıldı, merkezi bloğun, esas tarafındaki bütün uzunluğu kaplar. İç dekor Le Brun tarafından yapıldı. Sakin bir barok ve trompe-L’oeil kullanıldı. Bu galeri saraya yumuşak bir barok hava getirmiştir. Bütün duvar uzunluğu boyunca kullanılan aynalar sayesinde sağır duvarın da pencereli duvar kadar aydınlık olması sağlanmıştır. Galeri yeşil mermerle kaplanmıştır. Salonun tavanındaki resimler Le Brun'un eseridir. 1782'de kurulan ABD ile İngiltere arasındaki anlaşma ve I. Dünya Savaşı sonunda, mağlup Almanya ile müttefikler arasındaki anlaşma bu salonda imzalanmıştır.

Strüktür olarak binaya kaynamamıştır, fakat iç mekân olarak çağın en başarılı örneğidir. Aix şapelinde olduğu gibi, kare payeler ve kemerlerden meydana gelen bir alt strüktür üstünde ince sütunlar yükselir. Yarım oval planlı şapelin ışığı galeri ve kelerestori pencerelerinden gelir. Şapelin dekorasyonu bir sonraki rokay çağının mimari üslubunun habercisidir. Planı bozmayan hafif kabartmalar, onu aralıklarla canlandırarak rokay üsluba öncülük ederler. Org dekorasyonunun zenginliği tipik baroktur, detaylarda ise gotik çağda olduğu gibi pitoresk araştırmaların geri geldiği görülmektedir.

Versailles sarayının peyzaj mimarı, aynı zamanda Vaux sarayının peyzaj mimarı olan André Le Nôtre'dur. Le Notre'un planı sarayın batısındaki Versailles kasabası tarafından başlar. Paris ve Saint-Cloud'dan Versay'a gelen üç yol da sarayın ön avlusundaki kralın atlı heykeline doğru yönelmişlerdir ve üçü de bu alanda birleşirler. Rönesans ve barok mimarilerinde o kadar önemli olan merkezi plan en müsait uygulama asrın en önemli örneği olmuştur. Kasaba üç geniş cadde tarafından bölünür, diğer yollarda dik açılarla kesişirler. Sarayın kasabaya bakan cephesinde, ahırlar ve servis avluları bulunmaktadır. Dekoratif bahçe çok akıllıca arka tarafa yerleştirilmiştir. Büyük kanalın çevresine toplanmış olan asimetrik planlı arka bahçe sonradan yapılan şehircilik planlarında da etkili olmuştur. Haç şeklinde olan Büyük Kanal, 2 mil uzunluğunca ormanlar arasından geçiyordu. Ağaçlar arasında, sonsuz paralel veya radyal yollar bunların etrafında budanarak şekillendirilmiş yeşillikler tarafından sınırlandırılan çiçek paralelleri, su bahçeleri, merdivenler ve köşkler vardır. Bahçenin Barok planı tabiata böylesine hükmetmekle, büyük kralın şanını da belirtmiş oluyordu. Zira Büyük Kanaldan saraya uzanan büyük caddenin aksında kralın yatak odası vardı ve bu oda aslında kompozisyonun merkeziydi. Geniş teraslamalar, yolların perspektiflemeleri, bitkilerin ağaçların düzeni, su oyunlarının hepsi bir geometrik düzen içerisindedir. Le Notre amacını gerçekleştirmiş ve tabiata hakim olmuştur.

1979 yılında Versay Sarayı ve Bahçesi UNESCO tarafından Dünya Mirası olarak ilan edilmiştir.^[2]

• 
  Saraydan bir görüntü
• 
  Sarayın behçesi ile birlikte bir haritası
• 
  Sarayın bahçesinden bir görünüm

Wikimedia Commons'ta Versay Sarayı ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.