İçeriğe atla

Veri sözlüğü

IBM Bilişim Sözlüğü'ne göre veri sözlüğü

IBM Bilişim Sözlüğü'ne göre veri sözlüğü, "veriyi anlamı, farklı veri türleriyle olan ilişkisi, kökeni, kullanımı ve biçimine göre sınıflandırmaya yarayan bir gösterimdir."[1] Terim, veritabanları ve veritabanı yönetim sistemleri bağlamında farklı anlamlarda kullanılabilmektedir.

  • Bir veritabanı ya da veritabanı öbeğini tanımlamaya yarayan bir belge
  • Bir veritabanı yönetim sisteminin yapısını belirleyen bir bileşen
  • Bir veritabanı yönetim sisteminin veri sözlüğünü genişleten ara yazılım

Veri sözlüğünün ana katmanları veri akışı, veri kaynakları ve işlemlerdir.

Veri sözlüğü belgelemesi

Veritabanı kullanıcıları ve uygulama geliştiricileri bir ya da birkaç veritabanının düzeni, içeriği ve geleneksel kullanım biçimini oluşturan kapsamlı veri sözlüklerinden yararlanabilmektedirler.[2] Bu belge genellikle her veritabanındaki tablo ve sütunların adları ve tanımlarını, veritabanında kullanılan veri türlerini ve her veri elementinin uzunluğunu içerir. Bu tür belgelerde ayrıntıya ne ölçüde yer verileceğini belirleyen evrensel bir kural yoktur ancak bunlar, veritabanı yapısına ait üstverinin özeti biçimindedirler. Veri sözlüğü, veri elementlerinin kodlama biçimlerine ilişkin ayrıntılar da içerebilir. İyi tasarlanmış bir veri sözlüğü belgelemesi, karmaşık bir veritabanı ya da birleşik veritabanı öbeğinde tutarlılığı sağlamaya yardımcı olur.[3]

Veri sözlüğü ara yazılımı

Veritabanı uygulamaları geliştirilirken ara yazılım adı verilen bir veri sözlüğü katmanının göz önüne alınması gereklidir. Böylesine "üst düzey" bir veri sözlüğü "alt düzey" bir araç olan olağan veri sözlüğüne göre daha fazla esneklik sağlayabilmektedir. Bunun nedeni, olağan veri sözlüğünün asıl amacının uygulama gereksinimlerinden çok veritabanı yönetim sisteminin yalın işlevlerini desteklemesidir. Örneğin, üst düzey bir veri sözlüğü ortak bir veritabanını kullanan farklı uygulamaları modelleyen alternatif bir varlık-ilişki modeli oluşturabilir.[4] Veri sözlüğünün genişletilmesi sorgu hızlandırma sürecine de katkı sağlamaktadır.[5]

Hızlı uygulama geliştirmede kullanılan yazılım taslakları zaman zaman üst düzey veri sözlüğü özelliklerini barındırabilmektedir. Bu özellikler menüler, formlar, raporlar ve veritabanı uygulamalarının diğer bileşenlerinin geliştirilmesini hızlandırmaktadır. Örneğin; PHPLens, tablolar, indeksler ve yabancı anahtar kısıtlamaları oluşturmaya izin veren bir PHP sınıf kütüphanesi içermektedir.[6] RADICORE'un bir parçası olan bir diğer PHP tabanlı veri sözlüğü ise otomatik olarak program nesneleri, betikler ve SQL kodu üretebilmektedir.[7] Base One tarafından ASP.NET ortamı için geliştirilmiş veri sözlüğü ise farklı veritabanı yönetim sistemleri arasındaki eşgüdümü sağlayabilmekte; veri doğrulama, yüksek başarım, uygulama güvenliği ve gelişmiş veri türlerine ilişkin yordamlar yaratabilmektedir.[8]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ ACM, IBM Bilişim Sözlüğü, 10. baskı, 1993
  2. ^ TechTarget, SearchSOA, Veri sözlüğü nedir? 12 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  3. ^ AHIMA Uygulama Bildirisi, Veri Sözlüğü Geliştirme İlkeleri 19 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Journal of AHIMA 77, no.2 (Şubat 2006): 64A-D.
  4. ^ ABD Patent No: 4774661, Etkin veri sözlüğüne sahip veritabanı yönetim sistemi 5 Temmuz 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 19/11/1985, AT&T
  5. ^ ABD Patent No: 4769772, Evrensel ve koşut hızlandırma yöntemlerini kullanan bir otomatik sorgu hızlandırma yöntemi 6 Temmuz 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 28/02/1985, Honeywell Bull
  6. ^ PHPLens, ADOdb'nin PHP Veri Sözlüğü Kütüphanesi 7 Kasım 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  7. ^ RADICORE, Veri sözlüğü nedir? 26 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  8. ^ Base One International Corp., Base One Veri Sözlüğü 3 Aralık 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">İnternet iletişim kuralları dizisi</span>

İnternet protokol takımı, bilgisayarlar ve ağ cihazları arasında iletişimi sağlamak amacıyla standart olarak kabul edilmiş kurallar dizisidir. Bu kurallar dizisi temel olarak verinin ağ üzerinden ne şekilde paketleneceğini ve iletilen veride hata olup olmadığının nasıl denetleneceğini belirlemektedir.

SQL, verileri yönetmek ve tasarlamak için kullanılan bir dildir. SQL, kendi bir programlama dili olmamasına rağmen birçok kişi tarafından programlama dili olarak bilinir. SQL herhangi bir veri tabanı ortamında kullanılan bir alt dildir. SQL ile yalnızca veri tabanı üzerinde işlem yapılabilir; veritabanlarında bulunan sistemlere bilgi ekleme, bilgi değiştirme, bilgi çıkarma ve bilgi sorgulama için kullanılmaktadır. Özellikle de ilişkisel veritabanı sistemleri üzerinde yoğun olarak kullanılmaktadır. SQL'e özgü cümleler kullanarak veri tabanına kayıt eklenebilir, olan kayıtlar değiştirilebilir, silinebilir ve bu kayıtlardan listeler oluşturulabilir.

Oracle Corporation, merkezi Austin, Teksas'da bulunan, Amerika Birleşik Devletleri merkezli çok uluslu bilgisayar teknolojisi şirketidir. Microsoft'un ardından dünyanın en büyük ikinci yazılım şirketidir. 120.000'i aşkın çalışanı, 380.000'den fazla müşterisi ile 145 ülkede faaliyet göstermektedir.

Veritabanları, yapılandırılmış bilgi veya verilerin depolandığı alanlardır. Bilgi artışıyla birlikte bilgisayarda bilgi depolama ve bilgiye erişim konularında yeni yöntemlere ihtiyaç duyulmuştur. Veritabanları; büyük miktardaki bilgileri depolamada geleneksel yöntem olan "dosya-işlem sistemine" alternatif olarak geliştirilmiştir. Telefonlardaki kişi rehberi günlük hayatta çok basit bir şekilde kullanılan veri tabanı örneği olarak kabul edilebilir. Bunların dışında internet sitelerindeki üyelik sistemleri, akademik dergilerin ve üniversitelerin tez yönetim sistemleri de veritabanı kullanımına örnektir. Veritabanları sayesinde bilgilere ulaşılabilir ve onları düzenlenebilir. Veritabanları genellikle bireysel olarak satın alınamayacak kadar yüksek meblağlara sahip olmasına karşın; ücretsiz kullanıma açılan akademik veritabanları da bulunmaktadır. Akademik veritabanları aracılığıyla bazen bibliyografik bilgi bazen de tam metinlere erişmek mümkündür. Veritabanları, veritabanı yönetim sistemleri aracılığıyla oluşturulur ve yönetilir. Bu sistemlere; Microsoft Access, MySQL, IBM DB2, Informix, Interbase, Microsoft SQL Server, PostgreSQL, Oracle ve Sysbase örnek olarak verilebilir.

ABAP,İngilizce Advanced Business Application Programming kelimelerinin baş harflerinden oluşan bir kısaltmadır ve Alman yazılım şirketi SAP tarafından geliştirilen üst seviye bir nesne tabanlı programlama dilidir. SAP'nin iş uygulamaları geliştirmek için kullanılan NetWeaver platformunun parçası olan Web Uygulama Sunucusu'nu programlamak amacıyla kullanılır. Sözdizimi COBOL'a benzemektedir.

Kaydedilmiş işlev, veritabanı yönetim sistemlerinde veritabanı istemcisinden tüm komut dizilerini çağırmak için kullanılabilen bir komuttur. Bu nedenle, bir dizi kayıtlı komutu çalıştıran bağımsız bir komuttur. Kaydedilmiş işlevler, ilgili veritabanının veri sözlüğüne kaydedilir.

Veri tutarlılığı, veritabanı sistemlerinde verilerin mantıksal tutarlılık kavramını ifade eder. Bu diğer tablolardaki kayıtlar ile ilgili bir tutarlılık olabileceği gibi aynı tablodaki farklı sütunlar arasındaki tutarlılıktan da bahsedilebilinir.

<span class="mw-page-title-main">Yönetim bilişim sistemleri</span> İşletme ve Bilgisayar bilimlerini kapsayan bir iş alanı

Yönetim Bilişim Sistemi terimi, sonundaki sistem sözcüğü tekil olarak kullanıldığında, hareket işlem kayıtlarını oluşturan verileri özetleyerek yönetim raporları üreten, bir bilgisayar tabanlı bilişim sistemi anlamına gelmektedir. Yönetim bilişim sistemleri ilk kez 1960'lı yılların ortalarında muhasebe, satınalma, stok, üretim, satış ve bordro konularında dönemsel raporlar hazırlamak amacı ile kullanılmıştır.

Veritabanı kuramı, veritabanları ve veritabanı yönetim sistemlerine ilişkin araştırma ve çalışmalar bütününün genel adıdır.

Bilgisayar bilimleri'nde NoSQL, klasik ilişkisel veritabanı yönetim sistemlerinden (İVTYS) bir şekilde farklı olan veritabanı yönetim sistemleri için kullanılan bir kavramdır. Bu veri depolarının sabit tabela düzenlerine ihtiyaçları olmayabilir, alışılagelmiş join işlemleri kullanılmaz, tipik olarak yatay ölçeklemeye gidilir. Akademisyenlerce ve makalelerde tipik olarak böyle veri depolarına yapılanmış bellek denir. Bu kavram klasik ilişkisel veritabanlarını altküme olarak görür. Bu kavram aynı zamanda SQL ve Daha Fazlası olarak da adlandırılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Bulut bilişim</span> internet tabanlı bilişim hizmeti

Bulut bilişim, bilgisayarlar ve diğer cihazlar için, istendiği zaman kullanılabilen ve kullanıcılar arasında paylaşılan bilgisayar kaynakları sağlayan, internet tabanlı bilişim hizmetlerinin genel adıdır. Bulut bilişim bu yönüyle bir ürün değil, hizmettir; temel kaynaktaki yazılım ve bilgilerin paylaşımı sağlanarak, mevcut bilişim hizmetinin; bilgisayarlar ve diğer aygıtlardan elektrik dağıtıcılarına benzer bir biçimde bilişim ağı üzerinden kullanılmasıdır.

Bir iletişim ve iş birliği sistemi, bireylerin, çalışma gruplarının ve kurumların kendi içlerinde ya da birbirleri ile veri, enformasyon ve bilgi alışverişi için kullandıkları bir bilgisayar tabanlı bilişim sistemidir. Veri, enformasyon ve bilgi alışverişine mesajlaşma adı verilir. Mesajlaşma iki boyutta gerçekleşmektedir: Yer ve zaman. İletişim ve iş birliği sistemleri farklı yerlerde veya aynı yerde farklı zamanlarda bulunan birey ya da grupların mesajlaşma gereksinmelerini karşılamak için kullanılmaktadır. Mesajlaşma farklı zamanlarda gönderilen iletilerle gerçekleşebileceği gibi, iletileri eşzamanlı olarak paylaşma biçimini de alabilmektedir.

MongoDB (“humongous”); MongoDB Inc. tarafından ölçeklenebilir, doküman tabanlı, C++ ile geliştirilmiş açık kaynak, NoSQL veritabanı uygulamasıdır. MongoDB, verileri JSON benzeri bir veri biçimi olan BSON tabanlı dokümanlarda saklamaktadır, anlamsal alanları dokümandan dokümana değişir ve veri yapısı zaman içinde değiştirilebilir. Belge modeli, uygulamanızın kodundaki nesnelerle eşleştirilir, böylece verilerin kullanımı kolaylaşır. Geçici sorgular, dizin oluşturmak için ve gerçek zamanlı verilerinize erişmek ve analiz etmek için güçlü yollar sağlar. MongoDB, özellikle hız gerektiren ve geleneksel ilişkisel veritabanlarının (RDBMS) hantal ve yavaş kaldığı yapılarda kullanılmaktadır. MongoDB, dağıtılmış bir veritabanı yapısına sahiptir, bu nedenle yüksek erişilebilirlik, yatayda ve dikeyde ölçeklendirme yapılabilmektedir. MongoDB, GNU Affero Genel Kamu Lisansı uyarınca yayınlanan ücretsiz ve açık kaynaktır.

PHP Veri Nesneleri (PDO), çeşitli veritabanlarına erişim için oldukça hafif ve tutarlı bir arayüz sunan bir PHP programlama dili eklentisidir. PDO arayüzü bulunan veritabanı sürücüleri yardımıyla, veritabanına özgü işlevler genel PHP eklenti işlevleri olarak çalıştırabilirler.

Bir uzamsal (mekansal) veri tabanı verileri depolamak ve bir geometrik uzayda/uzamda/mekanda tanımlanmış nesneleri temsil için sorgu verileri ile en uygun hale getirilmiş bir veri tabanıdır. En gelişmiş uzamsal veri tabanları, noktalar, çizgiler ve çokgenler gibi basit geometrik nesnelerin temsiline izin verir. Bazı uzamsal veri tabanları, 3D nesneler, topolojik kapatıcılık, doğrusal ağlar ve Üçgenlenmiş Düzensiz Ağ gibi daha karmaşık yapıları işlemektedir. Özgün veri tabanları çeşitli sayısal veriler ve karakter tiplerini yönetmek için tasarlanmış olsa da veri tabanlarına etkin uzamsal veri türlerini işlemek için ek işlevsellik eklenmesi gerekiyor. Bunlara genellikle geometri veya özellik denir. Open Geospatial Consortium basit özelliklerin belirtimini oluşturdu ve veri tabanı sistemlerinde uzamsal işlevsellik eklemek için ölçütleri belirliyor.

<span class="mw-page-title-main">SQL enjeksiyonu</span>

SQL enjeksiyonu, veri tabanına dayalı uygulamalara saldırmak için kullanılan bir atak tekniğidir; burada saldırgan SQL dili özelliklerinden faydalanarak standart uygulama ekranındaki ilgili alana yeni SQL ifadelerini ekler.. SQL enjeksiyonu, uygulamaların yazılımları içindeki bir güvenlik açığından faydalanır, örneğin, uygulamanın kullanıcı giriş bilgileri beklediği kısma SQL ifadeleri gömülür, eğer gelen verinin içeriği uygulama içerisinde filtrelenmiyorsa veya hatalı şekilde filtreleniyorsa, uygulamanın, içine gömülmüş olan kodla beraber hiçbir hata vermeden çalıştığı görülür. SQL enjeksiyonu, çoğunlukla web siteleri için kullanılan bir saldırı türü olarak bilinse de SQL veri tabanına dayalı tüm uygulamalarda gerçeklenebilir.

Bilgisayar yazılımında veri erişim katmanı, tutarlı bir depoda saklanan veriye basitçe erişim sağlayan bir bilgisayar programı katmanıdır, bu tutarlı depoya varlık-ilişki veritabanı örneği verilebilir. Bu yapı ismi Microsoft.ASP.NET ortamlarında yaygın bir şekilde kullanılır.

İlişkisel veritabanı, 1970 yılında Edgar Frank Codd tarafından önerildiği gibi, organizasyonu ilişkisel veri modeline dayanan bir dijital veritabanıdır. İlişkisel veritabanlarını korumak için kullanılan çeşitli yazılım sistemleri bir ilişkisel veritabanı yönetim sistemi (RDBMS) olarak bilinir. Neredeyse tüm ilişkisel veritabanı sistemleri, sorgulama ve veritabanının bakımı için dil olarak SQL(Structured Query Language) kullanmaktadırlar.

Bir veritabanı dizini, veri ve dizinin veri yapısını koruyan ve ek depolama alanı maliyetiyle bir veritabanı tablosundaki veri alma işlemlerinin hızını artıran bir veri yapısıdır. İndeksler, bir veritabanı tablosuna yapılan bütün erişimlerde, veritabanı tablosundaki her satırı tek tek aramaya gerek kalmadan hızlı bir şekilde verileri bulmak için kullanılır. İndeksler, hızlı rastgele aramalarda ve sipariş edilen kayıtların verimli bir biçimde erişimine olanak sağlayan bir veritabanı tablosunun bir veya daha fazla sütunu kullanılarak ve genişletilerek oluşturulabilir.

Veritabanı güvenliği, çok çeşitli bilgi güvenliği kontrollerinin kullanımı ile ilgilidir ve veri tabanlarınının(imkân dahilinde verileri, veritabanı uygulamalarını veya kayıt edilmiş işlevleri, veri tabanı sistemlerini, veritabanı sunucularını ve ilişkili ağ bağlantılarını içerir.) gizliliğini, bütünlüğünü ve erişilebilirliğini saldırılara karşı korur. Teknik, idari, yargı ve fiziksel gibi çeşitli türde ve kategoride kontroller veritabanı güvenliği kapsamı içerisine girer. bilgisayar güvenliği, bilgi güvenliği ve risk yönetimi alanları içerisinde, veritabanı güvenliği uzmanlık gerektiren bir konudur.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.