Verginin tarhı

Makale serilerinden
Kamu maliyesi
Maliye teorisi Ekonomik düşünce okulları Klasik ekonomi İktisadi rasyonalite Anayasal iktisat Kamu maliyesi teorisi İktisadi istikrar İktisadi kalkınma Regülasyon Kamu hizmeti Piyasa başarısızlığı Devlet başarısızlığı Dışsallık
Kamu harcaması Reel harcama Transfer harcaması Cari harcama Yatırım harcaması Çoğaltan etkisi Hızlandıran etkisi Dışlama etkisi Wagner Kanunu Mali yanılsama Kamusal mal
Kamu geliri Vergi Resim Harç Parafiskal gelir Şerefiye Mali tekel Emisyon Devalüasyon Özelleştirme
Devlet borçlanması Bütçe açığı Cari denge Devlet tahvili Hazine bonosu Mali kural Altın kural İç borç Dış borç Türkiye'de dış borç tarihi Konsolidasyon Konversiyon Monetizasyon Baker planı
Kamu bütçesi Bütçe teorisi Türk bütçe sistemi Bütçe kanunu
Maliye politikası İhtiyari maliye politikası Otomatik stabilizatör Enflasyon Deflasyon Stagflasyon Gelir dağılımı Sabit kur Esnek kur Para politikası
Vergi hukuku Türk vergi sistemi

Verginin tarhı, vergi alacağının kanunlarda gösterilen matrah ve oranlar üzerinden hesaplanarak miktarının belirlenmesidir. Verginin tarhı idarece yapılır. Türkiye'de bu işi vergi daireleri yapmaktadır. Vergi tarhı idari bir işlemdir ve hukuka aykırılığı iddiasıyla vergi mahkemesinde dava konusu edilebilir. Verginin tarhı Vergi Usul Kanunun 20. maddesinde tanımlanmıştır. Vergi Usul Kanunun 25.-39. maddelerinde tarh yöntemlerine ilişkin düzenlemeler yer almaktadır. Buna göre vergi tarhı aşağıdaki yöntemlerle yapılmaktadır. 4 çeşit Tarh vardır.

Bu usulde mükellef veya vergi sorumlusu vergi matrahının saptanmasına esas teşkil edecek bilgi ve olayları yazılı olarak bildirmektedir. Hatta mükellef veya sorumlu saptadığı matraha vergi oranının uygulayıp ödeyeceği vergiyi de beyannamelerinde göstermektedir. Düzenlenen beyannameler direkt vergi dairesine verilmektedir. Beyan üzerinden alınan vergilerde tarh, tebliğ ve tahakkuk işlemleri bir arada yapılır. Tarh işleminin zamanı vergilere göre değişiklik gösterir. Beyanname, kural olarak mükellef ya da sorumlunun kendi beyanlarını içerdiğinden buna dayalı yapılan tarh dava konusu edilemez, ancak bu beyanlara herhangi bir sebeple ihtirazi kayıt konulması durumunda bu beyanlara dayalı tarhlara karşı da dava açılabilir. Başka bir deyişle beyannameye dayalı tarha karşı dava açılabilmesinin tek yolu, beyannameye ihtirazi kayıt konulmasıdır.

Götürü usule tabi mükellefler beyanname vermezler. Bu mükelleflerin vergi matrahı idarece saptanır. Ancak bu mükellefler vergi karnesi almak zorundadırlar. Götürü usulde vergilendirilen ticaret, serbest meslek ve hizmet erbabının vergileri, tarh zamanında bu mükelleflerin bağlı bulunduğu vergi dairesine başvurarak ibraz edecekleri vergi karnelerine yazılması suretiyle tarh olunur. (VUK md.19)

Vergi Usul Kanunun 29. maddesine göre ikmalen vergi tarhı “Her ne şekilde olursa olsun bir vergi tarh edildikten sonra bu vergiye müteallik olarak meydana çıkan ve defter, kayıt ve belgelere veya kanuni ölçülere dayanılarak miktarı tespit olunan bir matrah veya matrah farkı üzerinden alınacak verginin tarh edilmesidir.” İkmalen vergi tarhı tamamlayıcı nitelikte bir tarhtır. Bunun için daha önceden bir tarhın gerçekleşmiş olması gerekmektedir. İkmalen vergi tarhı, genellikle vergi incelemeleri sonucu bulunan matrah farkları üzerinden yapılmaktadır. İkmalen tarh edilen vergi ihbarname ile mükellefe tebliğ edilir. Mükellefin tebliğ tarihinden başlayarak 30 gün içinde dava açma hakkı vardır. Verginin tahakkuku ancak davanın sonuçlanması ile olabilir.

Vergi Usul Kanunun 30. maddesine göre, vergi matrahının tamamen veya kısmen defter, kayıt ve belgelere veya kanuni ölçülere dayanılarak tespitine imkân bulunmayan hallerde takdir komisyonları tarafından takdir edilen veya vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlarca düzenlenmiş vergi inceleme raporlarında belirtilen matrah veya matrah kısmı üzerinden verginin tarh olunmasıdır. Vergi Usul Kanunu, aşağıdaki hallerden herhangi birinin bulunması durumunda verginin re’sen tarh edileceğini belirtmiştir:

Vergi beyannamesinin kanuni ya da ek süreler içinde verilmekle beraber beyannamede vergi matrahına ilişkin bilgilerin gösterilmemiş olması,

Vergi Usul Kanununa göre tutulması zorunlu olan defterlerin hepsinin ya da bir kısmının tutulmamış ya da tasdik ettirilmemiş olması ya da vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlara herhangi bir nedenle ibraz edilmemesi,

Defter kayıtlarının ve bunlarla ilgili belgelerin, matrahın doğru ve kesin olarak saptanmasına imkân vermeyecek derecede noksan, usulüz ve karışık olması, dolayısıyla kanıt yeteneğinin olmaması,

Mükelleflerin vergi incelemeleri sırasında giderlerinin belgelendirilmemesi,

İmzalatılması zorunlu olan beyanname ve eklerin imzalattırılmaması ya da tasdik kapsamına alınan konularda yeminli mali müşavir tasdik raporunun zamanında ibraz edilmemesi,

Ödenen vergiler ya da vergi dışı kazançlar kanıtlanamazsa bunların re’sen tarhı yapılır.

• İdarece Vergi Tarhı: Mükellef vergi tarhı için vergi kanunlarında belirtilen

zamanlarda müracaat etmemişse ya da üzerine düşen görevleri yerine getirmemişse bundan dolayı vergi zamanında tarh edilememişse bu durumda idare, kanunen belirli matrahlar üzerinden vergiyi tarh eder. Bu çeşit tarh res’sen ve ikmalen vergi tarhının uygulandığı durumlar dışında yapılır. Mükellefler kanuni görevlerini yerine getirmemek suretiyle tarhiyatın zamanında yapılmamasına neden olmaktadırlar.

• Hataların Düzeltilmesi Yoluyla Tarh: Vergiye ilişkin hesaplarda ya da

vergilendirmede yapılan hatalar nedeniyle haksız yere fazla ya da eksik vergi istenmiş ya da alınmış olabilir. Bu durumları Vergi Usul <kanunu vergi hatası olarak nitelendirmekte ve idarece yapılacak yeniden tarhiyat üzerine eksik kısmın alınmasına, fazla kısmın da terkinine olanak vermektedir. (VUK. md.116)

• GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI14 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.