Falanks, genellikle mızrak ve benzeri silahlar kullanan askerlerin birbirinden ayrılmadan art arda saflar halinde savaşmasını esas kabul eden bir savaş düzenidir. İlk uygulamaları Arkaik Yunanistan'da Hoplites adı verilen ağır piyadelerin savaş düzeni olarak ortaya çıkmıştır. Falanks düzeninden önce savaşlar, düzensiz gruplar arasında bire bir çatışmalar şeklinde yürütülmektedir. Falanks düzeni, kütlesel bir vuruş gücüyle son derece etkili bir savaş düzeni olarak ortaya çıkmıştır.
Lejyoner kelimesinin Türkçe karşılığı çarkacıdır. Roma ordusundaki askerlere verilen isimdir. Ayrıca Fransız yabancılar lejyonundaki askerlere ve ünlü Fransız nişanı Légion d'honneur'u alan kişiye denir.
Antik çağlarda savaş yazılı tarihin başlangıcından antik dönemin sonuna kadar geçen dönemdeki savaş tarzıdır. Avrupa'da Eski Çağ'ın sonu genellikle Batı Roma İmparatorluğu'nun yıkılmasıyla (476) eş tutulur. Çin'de de aynı şekilde beşinci yüzyılın sonu sayılabilir.
Orta Çağ'da savaş, genellikle Orta Çağ Avrupası'nda kullanılan savaş tarzını anlatmak için kullanılır.
Rome: Total War ya da kısaca RTW, MÖ 270 ve MS 14 yılları arasında Roma Cumhuriyeti ve erken Roma İmparatorluğu döneminde geçen bir strateji oyunudur. Creative Assembly tarafından geliştirilmiş ve Activision tarafından 22 Eylül 2004’te piyasaya sürülmüştür.
Roma Lejyonu Roma Cumhuriyeti ve Roma İmparatorluğu boyunca tüm Roma ordusunu ya da daha dar anlamda ağır piyadeleri kasteden temel askeri birlik. İkinci anlamı birkaç Kohorttan oluşan ve legionaries olarak bilinen ağır piyadelere vurgu yapar. Roma lejyonunun ana unsurunu ağır piyadeler oluştururken, piyadelere neredeyse her zaman bir ya da daha fazla sayıda, Roma yurttaşı olmayan kişilerden oluşturulan süvariler, düzenli birlikler ve avcılardan kurulu destek birlikleri olan Auxilialar eşlik ederdi.
Hastati, Roma ordularında bulunan MÖ 220-MÖ 180'e kadar ordunun bel kemiğini oluşturan askeri birimdir. Genelde genç ve daha iyi ekipmanlara parası yetmeyen insanlardan oluşur. Zamanına göre ağır silahlıdır. Klasik Roma kılıcı gladius kullanırlar ve 2 adet de pilum adı verilen fırlatma mızrakları bulunurdu. Savaşlarında genel olarak ilk önce mızraklarını atarlar daha sonra ise klasik roma kılıçlarıylarıyla düşmana hücum ederlerdi. Bulundukları zamanın piyadelerine karşı çok güçlü olsalar bile Yunanların, Makedonların ve kısmen diğer ülkelerin mızraklı birliklerine karşı çok da etkili değillerdi. Velite birliklerinin hemen arkasında, Roma ordusunun ana bölümünün ilk sırasını oluştururlardı.
Askeri amaçlar için geliştirilen, zırhla korunan ve silahlı araçlara zırhlı savaş aracı (ZSA) denir.
Magister Equitum, Roma Cumhuriyeti'nde var olan az sayıda olağanüstü makamlardan birisidir.
Hasta, Latince mızrak anlamına gelen sözcük. Hastae erken dönem Roma Lejyonerleri tarafından kullanılmış bir mızrak türü olup bu mızrağı taşıyan askerler Hastati adıyla çağrılmıştır. Ancak Cumhuriyet döneminde hastatiler pila ve gladius ile yeniden teçhiz edildi ve hasta sadece triariler tarafından kullanılmaya devam edildi.
Pilum, Antik zamanlarda Roma Ordusu tarafından kullanılmış olan bir tür ağır mızrak. Genellikle iki metre uzunluğunda olup 7 mm kalınlığında ve 60 cm uzunluğunda piramidal başlı demir bir uca sahipti. Pilum genellikle iki ile beş kilo arasında değişen bir ağırlığa sahipti ancak İmparatorluk döneminde üretilen pila biraz daha hafifti.
Principes, Roma Cumhuriyetinin erken dönem ordularında başlangıçta mızrakçı, sonradan ise kılıç kullanımında uzmanlaşmış askerler olarak görev yapan birim. Genellikle hayatlarının en verimli çağlarında, iyi askeri teçhizatlar satın alabilecek kadar zengin erkeklerden seçilirlerdi. Lejyonun ağır piyadeleri olan ve büyük kalkanlar taşıyan bu lejyonerler iyi kalite örme zincir zırhlar giyerdi. Genellikle ordunu savaş tertibinde ikinci hat olarak görev yaparlardı. Hafif birlikler tarafından desteklendikleri quincunx adlı savaş düzeninde dövüşürlerdi. MÖ 107 yılındaki Marian reformlarının ardından lağvedilmişlerdir.
Triarii Roma Cumhuriyeti'nin erken dönem manipüler ordularında görev yapan ve ordunun iyi savaş teçhizatları satın alabilecek kadar zengin ve kıdemli askerlerinden oluşan birimdir. Ağır ve sağlam zırhlar giyen ve büyük kalkanlar taşıyan bu askerler Roma lejyonlarının savaş düzeninde üçüncü ve son hat olarak görev yapardı. Triarii, ordunun en yaşlı ve tecrübeli üyeleriydi. Her bir triarii maniplesinde 60 asker bulunuyordu. Manipüler lejyonun diğer birimleri olan hastati ve principes pila taşırken, triarii düşmana saldırmak ya da toprağa saplanarak mızraklardan oluşan sabit bir savunma hattı oluşturmak için kullanılabilen hasta mızraklarına sahipti.
Centurio, aynı zamanda hekatontarh olarak da bilinen ve MÖ 107 yılındaki Marius Reformlarının ardından ortaya çıkan bir lejyon rütbesi. Centurioların çoğu 80 askerden oluşan centurialara komuta ederdi ancak bazı kıdemli centuriolar Kohortlara komuta edebildiği gibi bazıları da lejyon içerisinde diğer önemli görevleri üstlenebilirdi.
Gladyatör, Eski Roma'da genellikle savaş esirleri ve kölelerden oluşturulan, Romalı insanları eğlendirmek, Roma halkını askerliğe, dövüşlere ve olası savaşlara hazırlamak amacı ile halkın seyirciliği refakatinde birbirleri veya vahşi hayvanlarla dövüşmek zorunda bırakılan insanlardır.
Plaka zırh veya levha zırh, demir veya çelikten dövülen, tarihî bir kişisel zırh çeşidi. Roma dönemindeki lorica segmentata gibi erken dönem örnekleri bulunsa da; bütün plaka zırh, Avrupa'da Geç Dönem Orta Çağ zamanı, özellikle 13. yüzyıldan beri zincir zırh üzerine giyilen levha ceketler sonucu, Yüz Yıl Savaşı bağlamında gelişmiştir.
Zincirler Muharebesi, Müslüman Arap kumandanı Halid bin Velid'in Kuveyt'te bulunan Kâzımiyye bölgesinde, Sasani İmparatorluğu'na karşı yapmış olduğu ilk muharebedir. Ebu Bekir'den gelen bu emirle, İslamiyet'in Arap Yarımadasının dışına taşınması ve kurulan İslam Devletinin sınırlarının genişletilmesi hedeflenmiştir. Savaşı Müslüman ordusu kazanmış ve İslam Orduları Kuveyt'i fethederek Irak yönünde ilerlemeye başlamışlardır.
Trebia Muharebesi, MÖ 218 ile 201 yılları arasında geçen İkinci Pön Savaşının MÖ 218 yılı Aralık ayında Hannibal’ın komuta ettiği Kartaca ile Roma Cumhuriyeti ordusu arasındaki ilk büyük çarpışması olup gündönümü zamanlarına tekabül etmektedir. Roma’nın ağır kayıplar verdiği savaş alanının kendi kısımlarında başarılı yaklaşık 2,5 lejyonunu Piacenza'ya geri çekmeyi başarmakla birlikte Roma’nın ağır kayıplarla büyük bir hezimete uğradığı çarpışmadır. Hannibal bu çarpışmada kendisini Roma’dan üstün bir duruma getiren dikkatli ve yenilikçi taktik yeteneğini uygulayarak büyük başarı ve ün kazandı. Aceleci ve dar görüşlü karşıt Roma komutanı Konsül Tiberius Sempronius Longus, kendisinin fiziksel koşulların uygun olmayışına rağmen cephe saldırısına tahrik edildiğini ve bir tuzağın içine çekildiğini fark etmekte başarısız oldu.
Diğer çoğu askerî güçlerde olduğu gibi Roma ordusu da, askeri kahramanlıklar ve aynı şekilde askeri ihlaller için uygulanacak ceza ve ödüllerin kapsamlı bir şekilde kurallarını oluşturdu, uyguladı.
Atlı piyadeler, yürümek yerine ata binen piyadelerdi. Orijinal dragonlar, esasen atlı piyadeler idi. 1911 Encyclopædia Britannica'ya göre, "Atlı tüfekler yarı süvari, atlı piyadeler yalnızca özel olarak hareketli piyadelerdir." Günümüzde, askeri ulaşım için atların yerini motorlu taşıtların almasıyla, motorize piyade bazı açılardan atlı piyadelerin halefidir.
