Velibeyov, Seferali bey

Seferali bey Hasan bey oğlu Velibeyov (Velibeyli) (azerice: Səfərəli bəy Həsən bəy oğlu Vəlibəyov;1861, Şuşa - 31 Ağustos 1902, Bakü) - tanınmış bir Azerbaycanlı eğitimci, yayıncı, öğretmen ve tercüman. Transkafkasya (Gori) öğretmen okulunun Azerbaycan şubesinin ilk mezunu. Azerbaycan dilinde okuma üzerine ilk ders kitaplarının yazarı ve derleyicisi.

Hayatı

1861 yılında Şuşa şehrinde, Karabağ beyi Şeyh Hasan bey Velibeyov'un ailesinde doğdu.

İlköğrenimini bir mollahane'de (camiye bağlı okul) aldı, burada Farsça ve Arapça okudu. 1875 yılında 4 yıllık Şuşa Rus şehir okuluna girdi ve 1879'da mezun oldu.

Aynı yıl, 17 yaşlı Velibeyov, Transkafkasya (Gori) Öğretmen Okulu'nun yeni kurulan Azerbaycan şubesinin müfettişi, Azerbaycan şubesine ilk öğrencileri almak için Karabağa gelmiş Aleksey Çernyayevski ile tanıştı. Velibeyovla konuştuktan sonra ve yüksek eğitim seviyesinden emin olduktan sonra, Çernyayevski onu Gori'ye davet eder ve okulunun ikinci sınıfına kabul eder.

Velibeyov, Transkafkasya Öğretmen Okulu'ndan iki yılda mezun oldu ve 1881'de okulun yeni kurulan Azeri şubesinin ilk mezunu oldu. Velibeyov, kursu ilk tamamlayan mezun olarak, 1881 Haziran'dan itibaren Öğretmen Okulu'ndaki ilkokulda öğretmenlik görevine atandı.

Seferali bey Velibeyov, okuldan mezun olduktan sonra, sözde "usûl-i cedîd"in uygulanması ve yaygınlaştırılması ve modern "sesli yöntem" öğretiminin kullanılması için bir savaşçı oldu. Velibeyov bu konuda öğretmeni A. O. Çernyayevski beraber çalışıyor.

1883 yılında 21 yaşındaki Velibeyov, Şuşa'da yaz tatilinde olarak, okuma-yazma bilmeyen çocuklar için parasız bir okul açtı. Velibeyov, okulu eski Karabağ hanın kızı şair Hurşidbanu Natevan'ın sarayında ve onun himayesinde açar.

1884 yılında Velibeyov, Dağıstan ve Şirvan'ın Orta Çağ tarihini anlatan XVII yüzyıl "Derbent-name" tarihi kitabını Azerbaycan el yazmasından Rusçaya çevirdi ve inceledi.

1885 yılında Velibevov, Transkafkasya'ya yaptığı gezi sırasında Transkafkasya Öğretmen Okulu'nu tanımak için Gori'ye gelen ünlü Kırım Tatar eğitimci, yayıncı ve yayıncı İsmail Gaspıralı ile tanıştı. Gaspıralı'nın hemfikir ve takipçisi olan Velibevov, Gaspıralı'yla Transkafkasya gezisinde eşlik ediyor ve Gaspıralı'nın Tercüman gazetesinin dağıtımına yardım ediyor. Bu tanışma, Velibeyov ve Gaspıralı arasında uzun yıllar sürecek dostluk ve işbirliğinin başlangıcı oldu.

1888'de Velibeyov, Vatan Dili ders kitabının ikinci bölümünün (A. Çernyayevski ile birlikte) ortak yazarı oldu. Vatan Dili ders kitabı (birinci ve ikinci bölümler), ilkokulda okuyan Azerbaycanlı çocuklar için yeni türde ilk özel ders kitabı oldu. Velibeyov'un A. Çernyayevski ile işbirliği içinde derlediği “Vatan Dili”nin ikinci (ana) bölümü, yaklaşık 40 yıl boyunca Azerbaycanlı çocukların esas ders kitabı oldu.

1889'da Velibeyov, öğrenciler için kısa ve anlaşılır okuma metinlerinden oluşan “Güdreti-Huda” - “Tanrı'nın Gücü” adlı bir okuma kitabı derledi ve yayınladı. Bu ders kitabı, Azerbaycan dilinde temel okuma için ilk kılavuzlardan biri oldu.

1890 yılında Feridun Bey Köçerli ile birlikte Bahçesaray'a giden Velibeyov, İsmail Gaspıralı'nın yanında 10 gün kaldı. Velibeyov ve Köçerli, Tercüman gazetesinin matbaasının işinde Gasprinsky ve ailesine yardım ediyor, Bahçesaray ehalisi ve Zincirli Medresesi başkanıyla tanışıyor ve Velibeyov yerel yeni yöntem okulunda gösteri dersleri veriyor.

1890'da Bahçesaray'dayken Velibeyov bir sonraki eseri olan "Hazineyi-Ehbar" - "Bilgi Hazinesi" ansiklopedisini yayınladı. Ansiklopedide edebiyat, tarih, coğrafya, etnografya ve ünlü tarihi şahsiyetler hakkında bilgilendirici makaleler yer alıyordu.

Transkafkasya Öğretmen Okulu'nda 15 yıllık hizmeti sırasında ilkokul, Azerice öğretmeni ve din öğretmeni olan Velibeyov, gelecek öğretmen, yazarlar ve eğitimcileri olan Neriman Nerimanov, Celil Memmedguluzade, Süleyman Sani Ahundov, Badal bey Badalbeyli ve daha birçok kişinin ilk öğretmeni ve akıl hocası oldu.

Bir yayıncı olarak Seferali bey, Tercüman, Kavkaz, Ziya (Ziyayi-Kafkasiye), Keşkül gibi o dönemin önde gelen yayınlarında neşredildi. Seferali Bey'in yazıları ağırlıklı olarak eğitim ve aydınlanma sorunlarına, Azerbaycan dilinin gelişimine, kültür ve toplum hayatının gelişmesinde ilerleme konularına ayrılmıştı.

1896'da Transkafkasya Öğretmen Okulu'nda 15 yıl hizmet verdikten sonra Seferali bey, Gori'den Bakü'ye taşınarak Bakü Real Mektebi'ne geçti ve eski öğrencisi Neriman Nerimanov'un yanında çalıştı.

1896'da Seferali Bey, Azerbaycan, İran ve Buhara'daki ilköğretim okulları için Farsça okumak için “Isuli-Сedid Lisani Farsi” - “Fars Dilini Öğrenmenin Yeni Usulu” adlı bir ders kitabı yayınladı.

Seferali bey Velibeyov 31 Ağustos 1902'de 42 yaşında Bakü şehrinde kalp hastalığından öldü.