İçeriğe atla

Vega (roket)

Vega
Vega C Sahte Versiyonu, Paris Air Show 2015
AmaçKüçük yörüngesel fırlatma aracı
ÜreticiAvio
Menşei ülkeİtalya, Avrupa
Boyut
Yükseklik30 m (98 ft)
Çap3 m (9,8 ft)
Ağırlık137 bin kg (302 bin lb)
Kapasite
Kutup Yörüngesi (700km / 90° Yörünge eğikliği) için
yük		1430 kg (3150 lb)
Eliptik yörünge (1500x200km / 5.4° yörünge eğikliği) için
yük		1963 kg (4328 lb)
Güneş eşzamanlı yörünge (400km) için
yük		1450 kg (3200 lb)
İlgili roketler
BenzerMinotaur IV, Minotaur-C, Rokot
Fırlatma geçmişi
DurumFaal
Fırlatma yerleriZLV (ELA-1), Guyana Uzay Merkezi
Toplam fırlatmalar5
Başarı(lar)5
İlk uçuş13 Şubat 2012[1]
İlk kademe
MotorP80[2][3][4]
İtme kuvveti2261 kN (508300 lbf)
Özgül itici kuvvet280 s (2,7 km/s)
Yanma süresi110 s
YakıtKatı yakıt : Hidroksille sonlanan polibutadien (HTPB)
İkinci kademe
MotorZefiro 23
İtme kuvveti871 kN (195800 lbf)
Özgül itici kuvvet287,5 s (2,819 km/s)
Yanma süresi120 s
YakıtKatı yakıt
Üçüncü kademe
MotorZefiro 9
İtme kuvveti260 kN (58450 lbf)
Özgül itici kuvvet296 s (2,90 km/s)
Yanma süresi120 s
YakıtKatı yakıt
Dördüncü kademe - Yukarı aşama
MotorAVUM
İtme kuvveti2,42 kN (544 lbf)
Özgül itici kuvvet315,5 s (3,094 km/s)
Yanma süresi667 s
YakıtADMH / N2O4

Vega (Vettore Europeo di Generazione Avanzata - Gelişmiş Neslin Avrupalı Taşıyıcısı),[5] Avrupa Uzay Ajansı'nın kullandığı, İtalya Uzay Ajansı ve Avrupa Uzay Ajansı'nın ortaklaşa geliştirdiği ArianeSpace tarafından kullanılan bir harcanabilir fırlatma sistemidir. Geliştirilmesi 1998'de başladı ve 13 Şubat 2012 tarihinde Guyana Uzay Merkezi'nde ilk fırlatma gerçekleşti.[4] ArianeSpace 2018'in sonuna kadar Vega'yı kullanmak istediğini belirtmiştir.[6]

Vega; ağırlık olarak 300 - 2.500 kg aralığındaki, yer gözlem uyduları ve Alçak Dünya yörüngesi'ni araştırmak için kullanılacak olan uydular gibi küçük görev-yüklerini fırlatmak için tasarlanmıştır.[7]

Adını Lir Takımyıldızı'ndaki en parlak yıldızdan alan,[8] Vega; (hızlandırıcı bağlanmamış olan) tek-gövdeli bir fırlatma aracıdır. Üç adet katı yakıtlı roket aşaması içerir: P80 ilk aşama, Zefiro 23 ikinci aşama ve Zefiro 9 ise üçüncü aşamadır. Yukarı aşama modülü ise AVUM adı verilen bir sıvı yakıtlı roket'tir. P80 programı için geliştirilen teknoloji daha sonra gelecekteki Ariane projelerinde de kullanılacaktır. İtalya Vega programına %65 oranla en çok katkıyı sağlamaktadır, ardından %13 ile Fransa gelmektedir.[9] Diğer katılımcılar arasında İspanya, Belçika, Hollanda, İsviçre ve İsveç bulunmaktadır.[10]

Uçuş-yükü sınırı

Arianespace şirketi Vega fırlatma aracının, 700 km (430 mi) yükseklikteki bir dairesel kutup yörüngesine 1500 kilogram (3300 lb) kadar yük çıkarabildiğini belirtmektedir.[11]

Arianespace şirketi Vega'yı, kutupsal ve Güneş eşzamanlı yörüngelere gidecek olan görevler için uyarlanmış bir fırlatma sistemi olarak pazarlamaktadır.[12] Yeterlilik kanıtlama uçuşunda, VEGA ana görev-yükü olan 386,8 kg ağırlığındaki LARES uydusunu, 1450 km yükseklikteki dairesel bir yörüngeye çıkararak 69,5 derecelik bir eğimle yerleştirmiştir.[13]

Özellikleri

Aşamalar

Vega (Aşamalar)
![14][15] P80 Zefiro 23 Zefiro 9 AVUM
Yükseklik 11,7 m (38 ft) 7,5 m (25 ft) 3,5 m (11 ft) 1,7 m (5,6 ft)
Çap 3 m (9,8 ft) 1,9 m (6,2 ft) 1,9 m (6,2 ft) 1,9 m (6,2 ft)
Yakıt kütlesi 88 t 24 t 10,5 t 0,55 t
Kuru motor kütlesi 7.330 kg (16.160 lb) 1.950 kg (4.300 lb) 915 kg (2.017 lb) 131 kg (289 lb)
Motor kasası kütlesi 3.260 kg (7.190 lb) 900 kg (2.000 lb) 400 kg (880 lb) 16 kg (35 lb)
Ortalama itki 2200 kN 871 kN 260 kN 2.42 kN
Ateşlenme süresi 110 s 77 s 120 s 6672 s
Özgül itici kuvvet280 s 287,5 s 296 s 315,5 s

Görev-yükü kaplaması

Vega'nın Görev-yükü kaplaması, İsviçre'nin RUAG Space şirketi tarafından üretilmiştir. Çapı 2,6 metre, uzunluğu 7,8 metre ve kütlesi 400 kg değerindedir.

Katı-yakıtlı üç motor aşaması

İlk üç aşama, bünyesindeki ELV şirketi üzerinden Vega fırlatıcısının ana yüklencisi Avio tarafından üretilen katı yakıtlı motorlardan oluşmaktadır.[16]

Her üç aşamanın motor türünün her biri için iki adet test-ateşlemesi ile birlikte sipariş verişmiştir - biri tasarım değerlendirmesi için diğeri ise son uçuş yapılandırması için.[17][18]

Zefiro 9

Üçüncü aşamada kullanılan Zefiro 9, ilk tamamlanan motordu. İlk test ateşlemesi 20 Aralık 2005 tarihinde, Sardinya'nın güneydoğusundaki akdeniz kıyısında bulunan Salto di Quirra Test Sahasında gerçekleştirilmiştir. Test tamamen başarılı olmuştur.[19]

Tamamlanan ilk testlere dayanarak tasarımın ciddi bir şekilde gözden geçirilmesinden sonra,[20] Zefiro 9 için ikinci test ateşlemesi Salto di Quirra alanında 28 Mart 2007 tarihinde gerçekleştirilmiştir. 35 saniyeden sonra, motorun iç basıncında meydana gelen ani bir düşme sebebiyle yanma süresi uzamıştır.[21] Bu ani basınç düşmesiyle ve motorun tasarımında herhangi bir bozuklukluk olup olmadığıyla ilgili kamuya açık olarak verilen bir bilgi bulunmamaktadır.

23 Ekim 2008 tarihinde Zefiro 9'un, değiştirilmiş bir ateşleme çıkışına/memesine (nozzle) sahip olan gelişmiş bir uyarlaması (Zefiro 9-A) başarıyla test edilmiştir.[22]

28 Nisan 2009 tarihinde, Zefiro 9-A için son yeterlilik testi, İtalya'daki Salto di Quirra test sahasında gerçekleştirilmiştir.[23]

Zefiro 23

Zefiro motorunun geliştirilmesi Avio tarafından başlatılmış, kısmen şirketin kendisi tarafından kısmen de İtalyan Uzay Ajansı tarafından parasal kaynak sağlanmıştır. Zefiro 23 motoru, Vega roketinin ikinci aşamasını oluşturmaktadır. Karbon-epoksi kasası, lif dolama (Filament winding) ile üretilmektedir ve karbon fenolik'ten yapılma ateşleme çıkışının/memesinin (nozzle), dar kısmı olan boğaz girişi (throat insert) güçlendirilmiş karbon-karbon'dan (carbon-carbon) yapılmıştır. Yüklenen yakıt miktarı 23 tondur.[24]

Zefiro 23 ikinci aşama motoru ilk kez 26 Haziran 2006 tarihinde Salto di Quirra sahasında ateşlendi. Bu test başarıyla sonuçlandı.[25]

Zefiro 23 ikinci aşama motoru ikinci testi 27 Mart 2008 tarihinde yine Salto di Quirra sahasında yapıldı. Başarılı olan bu test roket motorunun yeterliliğini kanıtlamıştır.[26]

P80

Ana madde: P80 (roket aşaması)

VEGA'nın ilk aşaması olan P80 ismini, daha sonra 88 tona çıkarılan, tasarım aşamasındaki yakıt miktarı olan 80 ton (Propellant 80) değerinden almıştır. P80 aşaması, Belçika'da SABCA şirketi tarafından üretilmiş olan bir itki yönlendirme (thrust vector control (TVC)) sistemini içerir. Bu sistem, esnek eklemlere sahip oynatılabilir bir ateşleme çıkışını lityum-iyon piller kullnarak çalıştıran, iki adet elektromekanik çalıştırıcıdan oluşur.[24] 3 m çaplı kasası Grafit-epoksi lif dolama'dan (Filament winding) oluşur ve iö yalıtım için düşük yoğunluklu kauçuk kullanılmıştır. Roket motoru memesi (nozzle) düşük-maliyetli hafif karbon fenolik malzemeden yapılmıştır; ateşleyici için (yanarak) tüketilebilir bir kaplama kullanılmıştır. Yüklenen katı yakıtın düşük bağlayıcı içeriği ve yüksek alüminyum yüzdesi vardır (Hidroksille sonlanan polibutadien - HTPB 1912).[27]

P80 motorunun ilk test ateşlemesi 30 Kasım 2006 tarihinde, Fransız Guyanasın'daki Kourou ilçesinde gerçekleştirilmiş ve başarılı bir şekilde sonuçlanmıştır.[28]

P80 ilk aşama motoru için ikinci test 4 Aralık 2007 tarihinde yine Kourou'da gerçekleştirilmiştir. 111 saniye boyunca ortalama 190 ton'luk itki üreten motorun davranışı tahminlerle örtüşmüştür.[29]

Aşamanın gelecekteki uyarlamalarının sevk yakıtının miktarını sırasıyla 100 ton'a (P100) ve 120 ton'a (P120) çıkarması beklenmektedir.[30]

AVUM

Avio tarafından geliştirilmiş olan AVUM (Attitude Vernier Upper Module- İnce-ayar Konumlama Yukarı Modülü) yukarı aşaması (upper stage), görev-yükünü gereken yörüngeye yerleştirmek ve yuvarlanma/yatma (roll) ile konumlama (attitude) işlevlerini gerçekleştirmek üzere tasarlanmıştır. AVUM iki adet modülden oluşmaktadır: APM (AVUM Propulsion Module - AVUM Sevk Modülü) ve AAM (AVUM Avionics Module - AVUM Aviyonik Modülü).[31] Sevk modülü bir adet RD-843 roket motoru içeren sıvı yakıtlı roket kullanmaktadır. Yakıt olaraksa, basınç-beslemeli bir şekilde kullanılan, son derece zehirli olan UDMH ve nitrojen tetroksit kullanılmaktadır. AVUM aviyonik modülü aracın aviyonik alt-sisteminin ana bileşenlerini muhafaza etmektedir.[32]

Uçuşlar

İlk fırlatma öncesi

2008 Ekim ayında, o zaman için İtalyan Uzay Ajansı'nın (ISA) başı olan Enrico Saggese, "Başka bir programımız olana kadar beklemeyi isteyip istemediğimize kara vermeliyiz" diyerek Almanya'nın üçüncü ve dördüncü aşamaların geliştirilmesi sürecine katılmasına dair planlara gönderme yapmış ve VEGA'nın uçuşunun ertelenebileceğini belirtmiştir.[33]

2009 yılında iken sistemin ilk fırlatılışının 2010 Kasım ayında gerçekleşmesi bekleniyordu;[34][35] daha sonra basın fırlatmanın 2012 başlarına kayabilceği yorumunda bulunmuştur ancak daha sonra ESA fırlatmanın tarihinin 2012 Ocak ayı sonu olduğunu resmi olarak duyurmuştur.[36]

Vega'nın fırlatılışları

Vega'nın ilk uçuşu 13 Şubat 2012 tarihinde olmuştur.[37]

Vega (Fırlatma tarihçesi)
NumaraSeri NumarasıTarih/Zaman
(UTC)		Fırlatma YeriTürüGörev-yüküGörev-yükü TürüYörüngeSonuçNotlarReferences
1 VV01 2012-02-13
10:00:00 		ELV Vega LARES /
ALMASat 1 /
e-st@r /
Goliat /
MaSat-1 /
PW-Sat /
ROBUSTA /
UniCubeSat-GG/
XaTcobeo 		Jeodezik ve Nanouydu ADYBaşarılı Vega'nın ilk uçuşu
2 VV02 2013-05-07
02:06:31 		ELV VERTA Proba-V /
VNREDSat 1A /
ESTCube-1		Yer gözlem uydusuGüneş eşzamanlı yörüngeBaşarılı İlk ticari uçuş [38][39]
3 VV03 2014-04-30
01:35:15 		ELV Vega KazEOSat-1 Yer gözlem uydusu Güneş eşzamanlı yörünge Başarılı [40]
4 VV04 2015-02-11
13:40:00 		ELV VERTA IXV Tekrar-giriş teknoloji ispatı Yörünge-altı Başarılı IXV yörünge-altı doğrultuya bırakıldı, AVUM hedeflenmiş yörünge-çıkış gerçekleştirmeden önce kısa süreliğine yörüngeye girdi. [41][42][43]
[44][45]
5 VV05 2015-06-23
01:51:58 		ELV Vega Sentinel-2A Yer gözlem uydusu Güneş eşzamanlı yörünge Başarılı [46][47]
[48][49]
6 VV06 2015-12-03
04:04:00 		ELV VERTA LISA Pathfinder Teknoloji ispat edici Hale yörünge (Halo orbit) Dünya-Güneş L1 Başarılı [50][51]
7 2016-ilk yarısı ELV Vega PeruSat-1 /
4 Skybox uydusu 		İstihbarat uydusu /
Yer gözlem uydusu 		Güneş eşzamanlı yörünge Planlanmış [52][53]
8 2016-08 ELV Vega OPSAT 3000 /
VENµS 		IMINT /
Yer gözlem uydusu 		Güneş eşzamanlı yörünge Planlanmış [54][55]
9 2016 ELV Göktürk-1Yer gözlem uydusu Güneş eşzamanlı yörünge Planlanmış [56]
10 2017 ELV Vega Sentinel 3B Yer gözlem uydusu Güneş eşzamanlı yörünge Planlanmış [48][57]
11 2017 ELV VERTA ADM-Aeolus Meteoroloji uydusuGüneş eşzamanlı yörünge Planlanmış [58][59]
12 2017 ELV VERTA PRISMA Yer gözlem uydusu Güneş eşzamanlı yörünge Planlanmış [60][61]
13 2017 ELV TARANIS Yer gözlem uydusu Güneş eşzamanlı yörünge Planlanmış [62]

Gelecekteki planlanmış fırlatmalar

Tamamlanan yeterlilik uçuşundan sonra ESA, VERTA (Vega Research and Technology Accompaniment - VEGA Araştırma ve Teknoloji Birlikteliği) programı için 4 uçuş daha planlamıştı. VERTA uçuşları; Proba-V, ADM-Aeolus, LISA Pathfinder ve Intermediate Experimental Vehicle (IXV) gibi çeşitli ESA görevlerini taşıması planlanmıştı.[63] LISA Pathfinder uçuşu 2 Aralık 2015 (04:04 UTC) tarihinde gerçekleşmiştir.[64]

14 Aralık 2011 tarihinde Fransa'da Evry kasabasında yapılan bir toplantıda, Arianespace ve Avrupa Uzay Ajansı (ESA) temsilcileri, şirketi Sentinel-2B ve Sentinel-3B uydularını Vega roketi ile fırlatacağına dair bağlayan bir sözleşme imzaladılar.[65] Daha sonra Sentinel-2B fırlatması Sentinel-2A fırlatması ile değiştirildi.

20 Haziran 2012 tarihinde Arianespace, Kazakistan’ın KazEOSat 1 isimli optik Yer gözlem uydusunun Vega ile fırlatılacak olan ilk ticari uydu olacağını duyurmuştur.[40]

İtalyan Uzay-Havacılık Araştırma Merkezi (CIRA), "FTB-X" isimli test aracını[66] VEGA ile fırlatmayı planlamaktadır ancak 2012 yılından beri proje ile ilgili herhangi bir gelişme olmamıştır.[67]

2013 Kasım ayında Arianespace, ELV fırlatma sahasından 10 adet Vega fırlatma siparişi vermişti, ilki 2015 yılı sonuna hazır olacaktı. Bunlar toplamda 3 yıldan fazla bir iş takvimini kapsıyorlardı.[6]

Maliyet

Vega roket'inin geliştirme maliyeti başlangıçta 710 milyon € civarındaydı, buna ek olarak ESA 2012 ile 2014 arasındaki 5 adet geliştirme uçuşuna 400 milyon € değerinde kaynak sağlamıştır.[68] Ticari fırlatma maliyetinin, Arianespace şirketinin pazarlama ve hizmet maliyeti de daihl olmak üzere, 32 milyon € olduğu ya da, yılda 2 kere fırlatma olacağı varsayımıyla, tek roket için 25 milyon € olduğu hesaplanmıştır. Uçuş sayısı yılda 4 adete çıkarılırsa, her bir fırlatma aracının maliyeti 22 milyon € civarına düşecektir.[69]

İnancımız odur ki, burada uzay merkezinde Arianespace şirketiyle birlikte sağladığımız değer sebebiyle, en büyük rakibimize göre fırlatma başına %20 daha çok ücret talep edip yine de bu piyasada kazanabiliriz.

— Francesco De Pasquale, ELV SpA yönetici direktörü, Our belief is that we can charge up to 20 percent more per launch than our biggest competitors and still win business because of the value we provide at the space center here and with Arianespace.

[69]

Gelecekteki geliştirmeler

  • Vega Consolidated (VEGA C)
    • P120 - P80 yerine ilk aşama olarak kullanılacak.
  • VEGA Evolution (VEGA E)
    • P120 - ilk aşama;
    • Zefiro 40 - ikinci aşama;
    • kriyojenik yukarı aşama (MYRA) - Z9 ve AVUM yerine kullanılacak.

Vega ve Ariane 5 bileşenlerine dayalı, orta-ölçekli bir fırlatıcı için tasarımsal bir çalışma vardı. Bu fırlatıcı Ariane 5 P230'u ilk aşama olarak, Vega P80'i ikinci aşama olarak ve Ariane 5'i ise üçüncü aşama olarak, depolanabilir ya da kriyojenik yakıt ile birlikte, kullanacaktı.[24] Soyuz'un (Soyuz at GSC), Arianespace fırlatma aracı listesine dahil edilmesi ile bu çalışma geri plana bırakılmıştır[].

Gelecekteki yükseltilmiş/geliştirilmiş Vega (LYRA programı), yapılabilirlik çalışmasını geçmiş ve üçüncü ve dördüncü aşamaların yerine tek maliyetli ve yeni bir güdüm sistemine sahip bir LOX/LNG aşaması kullanması planlanmaktadır. Programın amacı, önemli bir fiyat artışı olmadan verimi %30 kadar artırmaktır.[70]

14 Şubat 2012 tarihinde, başarılı ilk Vega fırlatışından bir gün sonra, Alman uzay ajansu programa dahil olmak için harekete geçti. O zaman için Alman Uzay-Havacılık Ajansı'nın (İng:DLR) başkanı olan Johann-Dietrich Woerner, Almanya'nın projeye katılmak istediğini bildirmiştir. Almanya, AVUM dördüncü aşamasındaki, şu sıralar Ukrayna'da üretilen, RD-869 motorunun yerine kullanılacak bir motor sağlayacaktı. Vega Fırlatma Yöneticisi, yakın gelecekte uçuş olmayacağını çünkü geliştirmenin biraz zaman alacağını belirtmiş, ancak 2012 sonunda gerçekeleşecek olan bir sonraki bakanlar kurulu toplantısındaki konulardan birisi olacağını doğrulamıştır. Bu şekilde, İsveç yapımı olanlar dışındaki, tüm parçalar AB sınırları içinde üretilmiş olacaktı.[10]

Vega'nın ilk aşamasının, sonraki nesil Ariane 6 roketinde hızlandırıcı (İng:booster) olarak kullanılması üzerinde durulmaktadır.[71]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "Vega liftoff". ESA. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2015. 
  2. ^ Avio. "Vega Satellite Launcher" (PDF). 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2014. 
  3. ^ Avio. "Avio Space". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2014. 
  4. ^ a b "ESA – Vega". Esa.int. 3 Şubat 2012. 26 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2012. 
  5. ^ ESA: Antonio Fabrizi: from "nuts and bolts" to Europe’s launchers of today and tomorrow [1] 17 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  6. ^ a b Arianespace orders ten new Vega launchers from ELV 2 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Arianespace media release, 20 November 2013, accessed 22 November 2013
  7. ^ Amos, Jonathan (13 Şubat 2012). "Vega launcher makes first flight". BBC News. 13 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2012. 
  8. ^ Tariq Malik (13 Şubat 2012). "Europe Launches New Vega Rocket on Maiden Voyage". Space.com. 26 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2014. The Italian-built Vega rocket is named after the second-brightest star in the northern hemisphere 
  9. ^ "Vega Launcher Targets Government Market". Aviation Week. 6 Şubat 2012. Erişim tarihi: 14 Şubat 2012. []
  10. ^ a b CLARK, S. (14 Şubat 2012). "Vega launcher program courts German participation". Spaceflight Now. s. 1. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2012. 
  11. ^ "Vega — Overview". Arianespace. 27 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2015. 
  12. ^ "Vega — Performance". Arianespace. 7 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2015. 
  13. ^ I. Ciufolini et al. The Design of LARES: A Satellite for Testing General Relativity, IAC-07-B4.2.07, proceedings of the 58th International Astronautical Congress, India, Hyderabad, 2007
  14. ^ "Vega Satellite Launcher" (PDF). Avio. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2014. 
  15. ^ "Vega - Launcher composition (interactive)". ELV. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2014. 
  16. ^ "Space Propulsion". Aviogroup.com. 22 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2012. 
  17. ^ "VEGA Satellite Launcher" (PDF). Aviogroup.com. 11 Aralık 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2015. 
  18. ^ Neri, Agostino (4 Ağustos 2011). "Vega Launch System Final Preparation for Qualification Flight" (PDF). Proceedings of 47th AIAA Joint Propulsion Conference. San Diego, California (USA): AIAA. 13 Aralık 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2015. 
  19. ^ "ESA: Successful first test for Vega's Zefiro 9 engine". 30 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2015. 
  20. ^ "ESA: Vega Critical Design Review begins". 30 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2015. 
  21. ^ "ESA: Anomalous behaviour affects firing test of Vega's Zefiro 9 motor". 30 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2015. 
  22. ^ "Successful first test for Vega's Zefiro 9-A solid-fuel rocket motor". ESA. 24 Ekim 2008. 18 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2015. 
  23. ^ "Successful second test for Vega's Zefiro 9-A solid-fuel rocket motor". ESA. 30 Nisan 2009. 19 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2015. 
  24. ^ a b c M. Caporicci (Kasım 2000). "The Future of European Launchers: The ESA Perspective" (PDF). ESA. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 7 Aralık 2015. 
  25. ^ "ESA: Vega's second stage motor roars to life". 30 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2015. 
  26. ^ "Successful qualification firing test for Zefiro 23". 30 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2015. 
  27. ^ "Solid propellant rocket stage". astronautix.com. Encyclopedia Astronautica. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2013. 
  28. ^ "ESA: Successful firing of Vega's first-stage motor in Kourou". 30 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2015. 
  29. ^ "ESA: Vega main engine test in Kourou". 30 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2015. 
  30. ^ "ASI SpaceMag n° 1" (PDF). asi.it (İtalyanca). Agenzia Spaziale Italiana. Mart 2012. 16 Haziran 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2012. 
  31. ^ "AVUM" (İtalyanca). Avio. 14 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2014. 
  32. ^ "Vega Launcher". ESA. 6 Şubat 2012. 2 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2012. 
  33. ^ "Italian Space Agency Plans its Relaunch". Flight International. 31 Ekim 2008. 6 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2015. 
  34. ^ "Avio: Vega's motors qualify but maiden launch slips to 2010". Flight International. 29 Nisan 2009. 15 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2015. 
  35. ^ "Delays seen for Soyuz, VEGA launches at Europe's Space Base". AFP. 15 Haziran 2009. 30 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2015. 
  36. ^ "Vega moves closer to its first liftoff". ESA. 15 Aralık 2011. 4 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2015. 
  37. ^ "ESA's new Vega launcher scores success on maiden flight". 31 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2014. 
  38. ^ VERTA is an acronym for Vega Research and Technology Accompaniment and designates Vega's missions aiming "to demonstrate the flexibility of the Vega launch system". VERTA framework includes four ESA missions (Proba-V, Aeolus, LISA Pathfinder and IXV), but also some missions of National Agencies (like ASI). Sources: ESA (20 november 2013). VERTA Programme 19 Ekim 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.; ASI (2015).PRISMA Precursore IperSpettrale (Hyperspectral Precursor) of the application mission 22 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  39. ^ "Vega delivers three Satellites to Orbit to achieve second Success". spaceflight101. 7 Mayıs 2013. 18 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2014. 
  40. ^ a b Greg Delaney (22 Haziran 2012). "Kazakhstan to launch sastellite on new Arianespace Vega vehicle". kazakhstanlive.com. 7 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2013. 
  41. ^ Bergin, Chris (3 Temmuz 2014). "ESA's experimental space plane gearing up for November debut". NASA spaceflight. 9 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2014. 
  42. ^ "The Spaceport keeps pace with Arianespace's busy mission cadence". Arianespace. 17 Ekim 2014. 22 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2014. 
  43. ^ "ESA launch schedule". 12 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2014. 
  44. ^ "Vega to fly ESA experimental reentry vehicle". ESA. 29 Mart 2013. 5 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2013. 
  45. ^ "IXV - Intermediate Experimental Vehicle". Spaceflight101. 19 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2015. 
  46. ^ "Sentinel-2". 30 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ESA. Retrieved 30 April 2014.
  47. ^ "Soyuz orbits Sentinel-1A on 7th successful launch from French Guiana". CNES. 5 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2014. 
  48. ^ a b "Vega milestones". Arianespace. 8 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2013. 
  49. ^ "ESA books Eurockot Launch for Sentinel-5p Satellite". Eurockot Launch Services. 20 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2014. 
  50. ^ "LISA Pathfinder overview". ESA. 10 Ocak 2013. 19 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2013. 
  51. ^ "LISA Pathfinder enroute to gravitational wave demonstration". European Space Agency. 25 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2015. 
  52. ^ de Selding, Peter B. (25 Mart 2015). "Vega To Launch Peruvian Imaging Satellite Along with Skybox Craft". Spacenews. Erişim tarihi: 3 Ekim 2015. 
  53. ^ "Vega To Launch Skybox Satellites". SpaceNews. 17 Mart 2015. Erişim tarihi: 18 Mart 2015. 
  54. ^ "Project main steps". cnes.fr. CNES. 19 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2015. 
  55. ^ "Arianespace to launch OPTSAT 3000 and VENµS satellites". Arianespace. 19 Şubat 2014. 19 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2014. 
  56. ^ "Arianespace Inks Deal for 2015 Vega Launch of Turkish Imaging Satellite". Earsc. 9 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2014. 
  57. ^ "Sentinel-3 stacks up". 22 Mayıs 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ESA. Retrieved 30 April 2014.
  58. ^ "Wind laser survives extremes". 2 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ESA. Retrieved 29 April 2014.
  59. ^ de Selding, Peter B. (22 Mayıs 2015). "Cost, Schedule Woes on 2 Lidar Missions Push ESA To Change Contract Procedures". Spacenews. Erişim tarihi: 3 Ekim 2015. 
  60. ^ "ASI report to SpaceOps CaL" (PDF). 2 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2014. 
  61. ^ "PRISMA". 22 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ASI. Retrieved 29 April 2014.
  62. ^ Depasquale, Francesco. "The Launchers: Vega a winning project Capability, Opportunities and Future Prospective" (PDF). 13 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2014. 
  63. ^ "VERTA programme". ESA. 29 Nisan 2013. 11 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2015. 
  64. ^ "LISA Pathfinder en route to gravitational wave demonstration". ESA. 3 Aralık 2015. 25 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Aralık 2015. 
  65. ^ Tudor Vieru (19 Aralık 2011). "Vega Rocket to Launch Two ESA Sentinel Satellites". 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Aralık 2015. 
  66. ^ "Flying Test Beds, FTB-X". 19 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Aralık 2015. 
  67. ^ Tariq Malik (12 Mart 2007). "Italian Firm Hails Test of Unmanned Spacecraft Prototype". 19 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Aralık 2015. 
  68. ^ de Selding, Peter B. (13 Şubat 2012). "Europe's Italian-led Vega Rocket Succeeds in Debut". SPACE NEWS. 2 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2015. 
  69. ^ a b de Selding, Peter B. (23 Ocak 2012). "Vega Expected to be Price-competitive With Russian Rockets". Space News. 
  70. ^ "LIRA | VEGA evolution". Agenzia Spaziale Italiana. 25 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2012. 
  71. ^ Stephen Clark (21 Kasım 2012). "European ministers decide to stick with Ariane 5, for now". Spaceflight Now. 27 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2012. 

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Vega (roket) ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Avrupa Uzay Ajansı</span> AB ülkelerinin uzay kuruluşu

Avrupa Uzay Ajansı veya yaygın İngilizce kısaltmasıyla ESA, 1975 yılında, uzayın keşfini amaçlayan, hükûmetlerarası bir organizasyon olarak kurulmuştur. Şu an 22 üyesi olan ajansın merkezi Fransa'nın başkenti Paris'tedir. 2021 yılı itibarıyla 4,55 milyar Euro'luk bütçeye ve yaklaşık 2200 çalışana sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">SpaceX</span> Amerikan özel havacılık şirketi

SpaceX, merkezi ABD'nin Kaliforniya eyaletindeki Hawthorne şehrinde bulunan bir Amerikalı uzay taşımacılığı şirketidir. SpaceX; Falcon 9, Falcon Heavy, Starlink, Dragon Kargo, Starship gibi uzay misyonu araçlarını bünyesinde bulundurmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Ariane 5</span> ESAnın en geliştirilmiş kargo roketi

Ariane 5, ESA'nın en geliştirilmiş kargo roketidir. Son zamanlarda güvenilirliği de önemli ölçüde dikkatleri çekmiştir. 22 kez üst üste başarılı uçuş yapmıştır. Uzunluğu yaklaşık 54 metre çapı ise 5,4 metredir. Yüksüz ağırlığı yaklaşık 780 tondur.

<span class="mw-page-title-main">Falcon 9</span> Merkezi Kaliforniyanın Hawthorne şehrinde olan SpaceX şirketi tarafından tasarlanıp geliştirilen yeniden kullanılabilir bir fırlatma araçları ailesi

Falcon 9, merkezi Kaliforniya'nın Hawthorne şehrinde olan SpaceX şirketi tarafından tasarlanıp geliştirilen yeniden kullanılabilir bir fırlatma araçları ailesidir. Bu fırlatma araçları ailesi Falcon 9 v1.0, Falcon 9 v1.1, Falcon 9-R'den oluşmaktadır. Bu yörüngeye iki aşamada çıkan aracın her iki aşaması için de güç, yakıt olarak sıvı oksijen (LOX) ve roket-sınıfı kerosen (RP-1) kullanan roket motorları tarafından sağlanır. Falcon 9'un şu anki haliyle alçak Dünya yörüngesine 13150 kilogram (28990 lb) ağırlığında ve yer istasyonu transfer yörüngesine 4,850 kilogram (10,690 lb) ağırlığında görev yüklerini taşıyabilmektedir. Her üç Falcon 9 aracı da orta ölçekteki fırlatma sistemleri sınıfındadır.

<span class="mw-page-title-main">Falcon 1</span> SpaceX şirketi tarafından özel sermaye ile geliştirilmiş ve üretilmiş olan, bir harcanabilir fırlatma sistemi

Falcon 1, SpaceX şirketi tarafından özel sermaye ile geliştirilmiş ve üretilmiş olan, bir 'harcanabilir fırlatma sistemidir. Yörüngeye-iki-aşamalı-çıkan türdeki roket her iki aşama için de yakıt olarak LOX/RP-1 karışımını kullanmaktadır, ilk aşamada tek bir Merlin motoru ve ikinci aşamada ise tek bir Kestrel motoru kullanılmaktadır. Roket baştan sona SpaceX tarafından tasarlandı ve özel sermaye ile geliştirilerek yörüngeye çıkabilen ilk başarılı sıvı-yakıt-itkili fırlatma aracı olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Merlin (roket motoru ailesi)</span>

Merlin, SpaceX tarafından Falcon 1 ve Falcon 9 fırlatma araçlarında kullanılmak üzere geliştirilmiş olan bir roket motorları ailesidir. SpaceX, Merlin motorlarını ayrıca Falcon Heavy fırlatma aracında da kullanmayı planlamaktadır. Merlin motorları gaz-üreteci güç döngüsü içinde roket yakıtı olarak RP-1 ve Sıvı oksijen kullanır. Merlin motoru en başta denizden kurtar(ıl)ma ve tekrar kullanım için tasarlanmıştı.

<span class="mw-page-title-main">Falcon (roket ailesi)</span>

Falcon roket ailesi, Space Exploration Technologies (SpaceX) şirketi tarafından geliştirilen ve işletilen bir dizi fırlatma aracıdır. Tamamen 21. yüzyılda tasarlanmış ilk yörüngesel fırlatma araçlarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Draco (roket motoru ailesi)</span>

Draco, SpaceX tarafından fırlatma araçlarında ve uzay kapsüllerinde kullanılmak üzere tasarlanmış olan Hipergolik sıvı yakıtlı roket motoru ailesidir. Şimdiye kadar iki çeşidi üretilmiştir : Draco ve SuperDraco.

Raptor (Türkçe: Yırtıcı Kuş),SpaceX tarafından geliştirilen, Kriyojenik metan-yakıtlı roket motorları ailesinin ilk üyesidir. Özel olarak, SpaceX süper-ağır fırlatma araçlarının yüksek verimli aşağı ve yukarı aşamalarında kullanılması hedeflenmektedir. Merlin 1C & D motorlarına sahip daha önceki tüm Falcon 9 roketlerinde kullanılmış olan RP-1 kerosen ve LOX karışımı yerine; Raptor motoru yakıt olarak sıvı metan ve sıvı oksijen (LOX), kullanacaktır. Başlangıç tasarımlarında Raptor motorunun metan'dan ziyade sıvı hidrojen (LH2) kullanması öngörülüyordu.

<span class="mw-page-title-main">Falcon Heavy</span>

Falcon Heavy, SpaceX tarafından tasarlanmış ve üretilmiş, kısmen yeniden kullanılabilen bir ağır yük fırlatma aracıdır. Falcon Heavy, Falcon 9 fırlatma aracının bir uyarlamasıdır ve Falcon 9 roket çekirdeğinin yanı sıra, Falcon 9 ilk aşamasından türetilmiş olan, fazladan iki adet sonradan eklenen roketten oluşmaktadır. Bu yapılandırma Alçak Dünya yörüngesine (ADY) çıkarılabilen görev yükü miktarını yaklaşık 54 tona yükseltecektir, bununla karşılaştırılacak olursa Falcon 9 v1.1 aracı 13 ton'a kadar görev yükünü ADY'ye çıkarabilmektedir. Falcon Heavy için ilk fırlatma 6 Şubat 2018 tarihinde başarılı olarak gerçekleşmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Evrilmiş Harcanabilir Fırlatma Aracı</span>

Evrilmiş Harcanabilir Fırlatma Aracı - EHFA, ABD Hava Kuvvetleri (USAF) bünyesindeki bir harcanabilir fırlatma sistemi programıdır, ABD Savunma Bakanlığına ve ABD Hükümetine ait diğer görev-yüklerinin uzaya erişimini sağlama amacı gütmektedir. 1990'larda hükûmetin uzaya fırlatışlarını daha ucuz ve güvenilir hale getirme amacıyla başlatılan bu programın sonucunda Delta IV ve Atlas V isimli iki adet fırlatma sistemi geliştirilmiştir. Bu iki fırlatma sistemi, ABD askeri uydularının fırlatılmasında kullanılan asıl yöntemlerdir. ABD Hava Kuvvetleri, EHFA ailesindeki fırlatma araçlarını, en azından, 2030 sonlarına kadar kullanmayı planlamaktadır. Ayrıca geliştirme süreci devamında oluşan (Follow-on) teknolojiler üzerinde duruluyor, bunlardan birisi aslen, iptal edilene kadar, Tekrar-kullanılabilir Hızlandırıcı Sistemiydi.

<span class="mw-page-title-main">Fırlatma aracı</span> uzaya bir obje taşımayı sağlayan roket

Uzay yolculuğu alanında fırlatma aracı ya da taşıyıcı roket bir görev-yükünü Dünya'nın yüzeyinden uzaya taşımak için kullanılan bir rokettir. Bir fırlatma sistemi fırlatma aracından, fırlatma rampasından ve diğer çeşitli altyapı bileşeninden oluşmaktadır. Genelde taşıyıcı roketler yörüngeye yapay uydu yerleştirmek için kullanılırken, araştırma roketi gibi bazı uzay uçuşları Yörünge-altı uzay uçuşu olarak sınıflandırılır. Bazı roketler ise bir uzay aracının Dünya'nın yörüngesinden tamamen kurtulamasını sağlarlar.

<span class="mw-page-title-main">ESTCube-1</span>

ESTCube-1, Estonya'nın ilk uydu projesidir. Uydu, Estonya Öğrenci Uydu Programı kapsamında geliştirilmiş olup 7 Mayıs 2013 tarihinde Vega roketi ile Guyana Uzay Üssü'nden uzaya fırlatılmıştır. ESTCube-1, CubeSat standartlarında bir nano uydu olup 1.048 kg ağırlığa ve 10x10x11.35 cm boyutlara sahiptir.

Blue Origin, Jeff Bezos tarafından kurulan ve merkezi Washington'da bulunan havacılık ve uzay araştırma şirketi. 2000 yılında Jeff Bezos tarafından kurulan şirket, CEO Bob Smith tarafından yönetiliyor ve yeniden kullanılabilir fırlatma araçlarıyla uzaya erişimi daha ucuz ve daha güvenilir hale getirmeyi hedefliyor.

Bu yörünge fırlatma sistemlerinin bir karşılaştırmasıdır. Aşağıda geleneksel yörünge fırlatma sistemlerinin tam listesi sunulmuştur. Geleneksel fırlatıcı aileleri kısa, basit listesi için bkz: Yörünge fırlatma aileleri karşılaştırması.

<span class="mw-page-title-main">PSLV</span> Hindistan yapımı dört kademeli bir fırlatma roketidir. Roket Hindistan Uzay Araştırma Örgütü (ISRO) geliştirilmiş olup önceki Sovyet yapımı roketlerin yerini almıştır.

PSLV, Hindistan yapımı dört kademeli bir fırlatma roketidir. Roket Hindistan Uzay Araştırma Örgütü (ISRO) geliştirilmiş olup önceki Sovyet yapımı roketlerin yerini almıştır. PSLV, küçük boyutlu uyduları yer durağan aktarım yörüngesine fırlatma özelliğine sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Arianespace</span>

Arianespace SA, uzay fırlatma hizmeti sağlayan uluslararası şirkettir. Şirket, 1980 yılında kurulmuş olup Ariane programının üretimini, faaliyetleri ve pazarlamasını gerçekleştirmektedir. Merkezi Fransa'nın Courcouronnes kentinde yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Firefly Aerospace</span>

Firefly Aerospace, Austin, Teksas merkezli, yörüngeye ticari fırlatmalar için fırlatma araçları geliştiren bir Amerikan özel havacılık firmasıdır. Şirket, DADA Holdings tarafından yönetilen 75 milyon dolarlık A Serisi yatırım turunu Mayıs 2021'de tamamladı. Mevcut şirket, eski Firefly Space Systems şirketinin varlıklarının Mart 2017'de EOS Launcher tarafından satın alınmasıyla kuruldu ve daha sonra Firefly Aerospace olarak yeniden adlandırıldı.

<span class="mw-page-title-main">Tek Seferlik Fırlatma Sistemi</span>

Tek seferlik fırlatma sistemi, yalnızca bir kez fırlatılabilen ve ardından modülleri ya yeniden giriş sırasında yok edilen ya da uzayda atılan bir fırlatma aracıdır. ELV'ler tipik olarak, yakıtları tükendiğinde ve araç irtifa ve hız kazandığında sırayla atılan birkaç roket aşamasından oluşur. 2022 itibarıyla, çoğu uydu ve insanlı uzay aracı şu anda ELV'lerde fırlatılıyor. ELV'lerin tasarımı, yeniden kullanılabilir fırlatma sistemlerinden daha basittir ve bu nedenle daha düşük üretim maliyetine sahip olabilir. Ayrıca, bir ELV, tüm yakıt tedarikini, yükünü hızlandırmak için kullanabilir ve daha büyük taşıma yükleri sunabilir. ELV'ler, onlarca yıldır yaygın olarak kullanılan kendini kanıtlamış teknolojilerdir.

International Launch Services, Inc. (ILS), ticari Angara ve Proton roket fırlatma hizmetlerinin dünya çapında satışına ilişkin münhasır haklara sahip bir ortak girişimdir. Proton fırlatıcıları Kazakistan'daki Baikonur Cosmodrome'da gerçekleşirken Angara, Rusya'daki Plesetsk ve Vostochny Cosmodrome'dan fırlatılır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.