İçeriğe atla

Vectipelta

Vectipelta
Yaşadığı dönem aralığı: 130-126 myö
Hotriviyen-Apsiyen 
PreЄ
J
↓
Dinosauria Isle Museum'daki Vectipelta holotipi
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem:Animalia
Şube:Chordata
Klad:Dinosauria
Takım:†Ornithischia
Alt takım:†Ankylosauria
Cins:†Vectipelta
Pond et al., 2023
İkili adlandırma
V. barretti
Pond vd., 2023

Vectipelta (anlamı: "Wight Adası kalkanı"), İngiltere'nin Erken Kretase yaşlı Wessex Formasyonu'ndan çıkarılan soyu tükenmiş bir ankilozor dinozor cinsidir. Cins, birkaç osteoderm içeren parçalı bir iskeletten bilinen tek bir türü, V. barretti, içerir. Tanımından önce tarihsel olarak "Kargı ucu ankylosaur" olarak biliniyordu.[1][2]

Keşif ve adlandırma

Vectipelta holotip örnekleri, IWCMS 1996.153 ve IWCMS 2021.75, Kasım 1993'te (dokuz omur Gavin Leng tarafından) ve Mart 1994'te (Lin Spearpoint tarafından)[3] İngiltere'nin Wight Adası'ndaki Chilton Chine yakınlarındaki Wessex Formasyonu çökellerinde keşfedildi. Holotip, birçok servikal, dorsal, sakral ve kaudal omurları, parçalı göğüs ve pelvik kuşakları, ön ve arka bacakların elemanlarını ve birkaç osteodermi içeren parçalı bir iskeletten oluşur.[1] İlk başta kalıntılar Polacanthus'a atfedildi.[4]

Fosil materyali ilk olarak Thomas J. Raven tarafından bir doktora tezinde tanımlanmış ve 2019 ve 2021'de yeni bir taksonu temsil ettiği sonucuna varılmıştır[5][6] Parafiletik bir Nodosauridae öneren Mayıs 2023 tarihli bir çalışma, filogenetik veri kümesine "Kargı ucu ankylosaur"u dahil etti, ancak ek bilgilerde ona "Polywotsit" vekil adı (geçici) verildi.[7]

Haziran 2023'te Pond ve ark. bu fosil kalıntılarına dayanarak Vectipelta barretti'yi yeni bir ankylosaurian cinsi ve türü olarak tanımladı. "Vectipelta" cins adı, Wight Adası'nın Latince adı olan "Vectis"ten türetilmiştir. Tür adı olan "barretti", Doğal Tarih Müzesi'nden paleontolog Paul Barrett'e aittir.[1]

Vectipelta, 142 yıl içinde Wight Adası'nda tanımlanan ilk ankilozordur, bu da daha önce Polacanthus ve Hylaeosaurus'a atanan sayısız örneğin aslında birden fazla taksayı temsil edebileceğini düşündürmektedir.[1]

Sınıflandırma

Pond et al. (2023) Vectipelta{'}yı, Dongyangopelta ve Zhejiangosaurus{'}un oluşturduğu klada kardeş takson olarak buldu (bu kladın Ankylosauridae'ye kardeş olması ve geleneksel Nodosauridae'nin parafiletikliğiyle beraber). Bu dinozor, Wealden Group':ta bulunan Polacanthus ve Hylaeosaurus{'}la sadece uzaktan akrabaydı. Onların filogenetik analiz sonuçları aşağıdaki kladogramda gösterilmiştir (Wealden Group ankylosaurları vurgulanmıştır):[1]

 
 
 

Sarcolestes

 
 
 

Cedarpelta

 
 
Polacanthidae
 

Hoplitosaurus

 
 
 
 

Polacanthus

 
 

Niobrarasaurus

 
 
 
 

Hylaeosaurus

 
 

Gastonia

 
 
 
 
 
 
 

Panoplosauridae

 
 

Struthiosauridae

 
 
 
 

Borealopelta

 
 
 
 

Vectipelta

 
 
 

Zhejiangosaurus

 
 

Dongyangopelta

 
 
 
 
 

Ankylosauridae

 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ankylosauria

Sarcolestes

Cedarpelta

Polacanthidae

Hoplitosaurus

Polacanthus

Niobrarasaurus

Hylaeosaurus

Gastonia

Panoplosauridae

Struthiosauridae

Borealopelta

Vectipelta

Zhejiangosaurus

Dongyangopelta

Ankylosauridae

Ekoloji

Wessex Formasyonu, olasılıkla birkaç milyon yıllık önemli bir süreyi kapsar ve bundan ötürü, oluşumdan bilinen tüm hayvanların çağdaş olması muhtemel değildir. Vectipelta muhtemelen Polacanthus'tan milyonlarca yıl daha yaşlıdır.[1]

Kaynakça

  1. ^ a b c d e f Pond (1 Ocak 2023). "Vectipelta barretti, a new ankylosaurian dinosaur from the Lower Cretaceous Wessex Formation of the Isle of Wight, UK". Journal of Systematic Palaeontology (İngilizce). 21 (1). doi:10.1080/14772019.2023.2210577. ISSN 1477-2019. 
  2. ^ "New armored dinosaur named for museum professor". phys.org (İngilizce). 15 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2023. 
  3. ^ Robert Bedlow, 1994, "Novice fossil hunter digs up a dinosaur", The Daily Telegraph April 6th 1994, London
  4. ^ Stuart Pond, Sarah Strachan, Darren Naish & Martin Simpson, 2015, "A critical new Polacanthus specimen from the Wessex Formation of the Isle of Wight", SVPCA Talks 2015: 61
  5. ^ The taxonomic, phylogenetic, biogeographic and macroevolutionary history of the armoured dinosaurs (Ornithischia: Thyreophora) (PDF) (PhD tez). University of Brighton. 2019. 27 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 22 Haziran 2023. 
  6. ^ Thomas J. Raven (2021) The taxonomic, phylogenetic, biogeographic and macroevolutionary history of the armoured dinosaurs (Ornithischia: Thyreophora) 27 Haziran 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (PhD thesis)
  7. ^ Raven (2023). "The phylogenetic relationships and evolutionary history of the armoured dinosaurs (Ornithischia: Thyreophora)". Journal of Systematic Palaeontology. 21 (1). doi:10.1080/14772019.2023.2205433. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Dinozor</span> Mezozoik Çağa (kuşlar dahil) hâkim olan sauropsid omurgalılar kladı

Dinozor (Dinosauria), ilk olarak Mezozoyik zamanda ortaya çıkan ve yaşayan tek üyeleri kuşlar olan arkozor sürüngen grubu. Dinozor adı, Richard Owen tarafından Grekçe "korkunç" anlamına gelen deinos ve "kertenkele" anlamına gelen sauros sözcüklerinin birleştirilmesinden oluşur. Dinozorlar, 243 ile 233 milyon yıl önce Geç Triyas döneminde ortaya çıkmış ve 66 milyon yıl önce kuşlar dışındaki tüm türlerinin soyu tükenmiştir. Dinozorlar, sıcakkanlı ve soğukkanlı arası özellikler gösteren mezoterm canlılardı. Mezozoyik'te oldukça başarılı biçimde tüm kıtalara yayılan dinozorlar çok farklı nişleri doldurdu. Yapılan araştırmalarda şimdiye kadar yaklaşık olarak 1.000 kadar kuş olmayan dinozor türünün yaşadığı belgelendi. Bugün dinozorların evrimsel olarak devamı olan kuşların 11.000 kadar türü vardır ki bu, yaşayan memelilerin tür sayısının (~6000) yaklaşık iki katıdır. Dinozorların nasıl yaşadığı, ne kadar çeşitlendiği ve ekosistemdeki yerleri kadar kuş olmayan dinozorların nasıl yok olduğu da bilim camiasını uzun zamandır meşgul etmektedir. Kuş olmayan dinozorları yeryüzünden silen yok oluşun aşamalı mı, yoksa yerbilimsel olarak katastrofik (ani) mi olduğu tartışmalıdır.

<i>Achelousaurus</i>

Achelousaurus, Achelousaurus'un Geç Kretase devrinde, Kuzey Amerika’da yaşadığı sanılmaktadır. Papağan benzeri gagası, burnu ile gözlerinin üzerinde kemikli çıkıntılar ve uzun yakasının sonunda iki boynuzu olan, dörtayaklı bir otoburdur. 6 metrelik uzunluğuyla, orta boyda bir ceratopsian dinozordur.

<i>Struthiomimus</i> soyu tükenmiş teropod dinozor cinsi

Struthiomimus, Geç Kretase döneminde Kuzey Amerika'da yaşamış ornithomimid ailesinden bir dinozor cinsi. Ornithomimidler, dişsiz bir gagaya sahip, uzun bacaklı ve iki ayaklı canlılardı, özetle devekuşu benzeri dinozorlardı. Tip türü, Struthiomimus altus, Dinozor Eyalet Parkı'nda bulunan yaygın küçük dinozorlardan biridir; ilgili fosil alanında sayılarının fazlalığı bu hayvanların saf etoburlardan ziyade otobur veya hepçil olduklarını düşündürür.

<span class="mw-page-title-main">Kuş kalçalı dinozorlar</span> Dinozor takımı

Kuş kalçalı dinozorlar veya Ornithischia, kuşlarınkini andıran kalça yapılarıyla karakterize edilen ve çoğunlukla otçul dinozorlardan meydana gelen soyu tükenmiş bir klad. Ornithischia veya "kuş kalçalı" kelimesi Eski Yunanca "kuşa ait" anlamına gelen ornith- (ὀρνιθ-) ve "kalça eklemi" anlamına gelen ischion (ἴσχιον), çoğul haliyle ischia kelimelerinin birleşmesiyle oluşmuştur. Ancak kuşlar teropod dinozorlardan olduğu için bu grupla yalnızca uzaktan akrabadır.

<i>Dryosaurus</i>

Dryosaurus, meşe yaprağına benzeyen belli belirsiz dişleri nedeniyle meşe kertenkelesi adını alan 155-145 milyon yıl önce Jura Devri'nde Afrika ve Kuzey Amerika bölgelerinde yaşadığı düşünülen otobur dinozordur. İngiltere ve Wight Adası bulgu merkezli, 1975'te bulunan Valdosaurus canaliculatus ve 1920'de tanımlanan Dysalotosaurus lettowvorbecki başta Dryosaurus altus'un Dryosaurus türünde sınıflandırılmıştır. Sonradan ayrı cinsler olarak adlandırılmışlardır.

<span class="mw-page-title-main">Ankylosauria</span> kuş kalçalı dinozor grubu

Ankylosauria, kuş kalçalı (Ornithischia) dinozorların bir grubudur. Dört ayağıyla hareket eden ve kemik plakalardan oluşmuş zırhlı bir otçullardır. Ankilozorlar, orta Jura'da ortaya çıkmıştır ve Kretase'de dünyanın her yerine dağılmıştır. Grup genellikle Nodosauridae ve Ankylosauridae olarak iki ana gruba ayrılır.

<span class="mw-page-title-main">Dracohors</span> arkozor kladı

Dracohors, dinozorları ve silesauridleri içeren dinosauriform arkozorların bir dalıdır. Bilinen en eski dracohortiyen, Orta Triyas döneminin Anisiyen çağında yaklaşık 245 milyon yıl öncesine tarihlenen Asilisaurus'tur. Andrea Cau'ya (2018) göre, dracohortiyenlerin sinapomorfileri şunlardır:

<i>Eotyrannus</i> Kretase döneminde yaşamış teropod dinozor cinsi

Eotyrannus, Erken Kretase Avrupa'sından bir theropod dinozor cinsidir ve Tyrannosaurus rex'in erken bir atasıdır. Bu cins, Coelurosauria içinde ilgili bir grup olan tyrannosauroidler arasında yer alır. Cinse ait tek tür olan Eotyrannus lengi, güney İngiltere'de bulunan ve muhtemelen Alt Kretase'den (Barremiyen) gelen yüzde 40 korunmuş bir iskeletten bilinmektedir.

<i>Turanoceratops</i> Kretase döneminde yaşamış, ceratopsian dinozor cinsi

Turanoceratops, Özbekistan'ın geç Kretase yaşlı Bissekty Formasyonu'ndan otçul bir ceratopsian dinozor cinsidir. Fosilleri, yaklaşık 90 milyon yıl öncesine, orta-geç Turoniyen evresine tarihlendi. Kafatası, Ceratopsidae'de görülenlere benzer bir çift uzun kaş boynuzu taşıyordu; ancak Turanoceratops, bir ceratopsid değil, daha önceki ceratopsianlar ve ceratopsidler arasında geçiş fosili gibi görünüyor.

<i>Brighstoneus</i>

Brighstoneus, İngiltere Wight adasındaki Erken Kretase yaşlı Wessex Oluşumundan bilinen bir kuş kalçalı hadrosauriform dinozor cinsidir. Cinsin şimdilik içerdiği tek tür B. simmondsi'dir.

<i>Stegouros</i> kuş kalçalı dinozor cinsi

Stegouros, güney Şili'nin Geç Kretase yaşlı Dorotea Formasyonu'ndan bir ankylosaurian dinozor cinsidir. Cins yarı eklemli, neredeyse tam bir iskeletten bilinen tek bir türü içerir.

<span class="mw-page-title-main">Jakapil</span>

Jakapil, Arjantin'deki Candeleros Formasyonu'ndan bir bazal thyreophora dinozor cinsidir. Tip türü Jakapil kaniukura'dır.

<i>Sinoceratops</i>

Sinoceratops, yaklaşık 73 milyon yıl önce Kretase Dönemi'nin son bölümünde şu anda Çin'in Shandong eyaleti olan yerde yaşamış soyu tükenmiş bir ceratopsian dinozor cinsidir. 2010 yılında Xu Xing ve ark. tarafından Zhucheng, Çin'den üç kafatası için adlandırıldı. Tip türünün adı Sinoceratops zhuchengensis, keşfedildiği yerden dolayı "Zhucheng'den Çin boynuzlu yüzü" anlamına gelir.

Malefica, Teksas'ın Geç Kretase (Kampaniyen) Aguja Formasyonundan bir hadrosaurid dinozor cinsidir. Tip ve tek türü Malefica deckerti'dir.

<i>Mamenchisaurus</i>

Mamenchisaurus, toplam vücut uzunluğunun neredeyse yarısını oluşturan oldukça uzun boyunları ile tanınan bir sauropod dinozor cinsidir. Bu cinse çok sayıda tür atanmıştır; ancak bunların çoğu sorgulanabilir olabilir. Çin'in Sichuan Havzası ve Yunnan Eyaletinde fosiller bulundu. Birkaç tür, jeolojik yaşı belirsiz olan Yukarı Shaximiao Formasyonundandır. Bununla birlikte, kanıtlar bunun Geç Jurassic'in Oxfordian aşamasından daha erken olmadığını gösteriyor. M. sinocanadorum, Oxfordian aşamasına ve M. anyuensis, Erken Kretase'nin yaklaşık 114,4 milyon yıl öncesine ait Aptiyen aşamasına aittir. Çoğu tür orta ile büyük boy sauropodlardı, yaklaşık 15 ila 26 metre uzunluğundadır ve tanımlanmamış iki omura dayanarak olasılıkla 35 metre (115 ft) uzunlukta olabilir.

<span class="mw-page-title-main">Siats</span>

Siats (/see-ats/), Utah, Amerika Birleşik Devletleri'nin Geç Kretase Cedar Mountain Formasyonu'ndan bilinen soyu tükenmiş büyük teropod dinozor cinsidir. Tek bir tür içerir, Siats meekerorum. Başlangıçta, çok tartışmalı ilişkilere sahip büyük bir teropod sınıfı olan bir megaraptoran olarak sınıflandırıldı. Siatlar bir neovenatorid allosauroid, filogenetik konumu belirsiz bir coelurosaur, veya bir tyrannosauroid olabilir.

<i>Polacanthus</i>

Adını Antik Yunan polys-/πολύς- "çok" ve akantha/ἄκανθα "diken" veya "karıncalanma" kelimelerinden alan Polacanthus, erken Kretase dönemine ait erken zırhlı, çivili, bitki yiyen bir ankilozor dinozorudur. İngiltere

<i>Gargoyleosaurus</i>

Gargoyleosaurus, oldukça eksiksiz fosil kalıntılarından bilinen en eski ankylosauriadan biridir. Holotip 1995 yılında Albany County, Wyoming'deki Bone Cabin Quarry West bölgesinde Üst Jura Morrison Formasyonu'nun yüzleklerinde keşfedildi.

<i>Vectidromeus</i>

Vectidromeus, İngiltere'nin Erken Kretase yaşlı Wessex Formasyonu'ndan soyu tükenmiş bir hypsilophodontid ornitopod dinozor cinsidir. Cins, genç bir bireye ait parçalı iskeletten bilinen tek bir tür olan V. insularis'i içerir.

<span class="mw-page-title-main">Darren Naish</span>

Darren William Naish İngiliz omurgalı paleontoloğu, yazar ve bilim iletişimcisi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.