İçeriğe atla

Vata Pagan Ayaklanması

Macaristan tarihi
Antik Çağlar
Orta Çağ
Erken Modern
Geç Modern
Çağdaş

Vata Pagan ayaklanması, 1046 yılında Macaristan Krallığı'nda yaşanan isyan hareketidir. Başarıya ulaşan ayaklanma sonucunda kral Peter Orseolo devrilmiş ve Macarları Hristiyanlığa çevirmek için ülkeye gelen din adamlarıyla birlikte İtalyan piskopos Gellért öldürülmüştür. Arpad Hanedanı yeniden Macar tahtına geçmiştir.

Arka planı

Macar topraklarına Hristiyanlık ilk kez kral I. István tarafından kurumsal olarak getirilmiştir. Kralın 1038 yılındaki ölümünden sonra kız kardeşi üzerinden yeğeni Venedikli asilzade Peter Orseolo tahta geçer. Orseolo dönemindeki yüksek vergiler ve uluslararası ilişkiler nedeniyle halk arasında rahatsızlık artar. Genelde pagan olan Macar köylü halkı yeni kralın Macaristan'ı Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu eksenine sokmaya çalıştığını düşünerek ayaklanmaya başlar. 1041 yılında İstvan'ın kayınbiraderi Samuel Aba tahta çıkarak Orseolo'nun kaçmasını sağlar. Orseolo Almanya'ya kaçarak III. Heinrich'e sığınır.

İzleyen dönemde Aba'nın iktidarı paganizme verdiği destek sebebiyle Katolik Kilisesini karşısına aldığı için zayıflar.[1] Cermen askeri desteğiyle ülkeye geri dönen Orseolo 1044 yılında Aba'yı Ménfő Muharebesi'nde yenerek öldürür. Orseolo tahta çıksa da Macaristan artık bağımlı bir devlet haline gelmiştir. Orseolo'nun ikinci saltanatı ilkinden de kısa sürecektir.

Ayaklanma

Samuel Aba döneminde István'ın kuzeni Vazul'un oğulları András, Béla ve Levente ülkeden kaçarlar. 1046 yılında sürgünden dönerek Abaújvár'dan ülkeye giren András ve Béla halk tarafından sevinç içinde karşılanır. Levente, pagan olmasına rağmen András'ın Hristiyan oluşu halk için sorun yaratmaz. İkilinin dönüşünün hemen ardından kırsal bölgede ayaklanmalar başlar. Ayaklanma temel olarak Vata isimli bir asil pagan tarafından Hristiyanlığın egemenliğinin yıkılması amacıyla başlatılır.[2] Ayaklanmanın büyümesi üzerine kral Székesfehérvár'a kaçmaya çalışsa da ayaklanmaya katılan halk tarafından öldürülür.[3] András kendisini kral ilan eder. András ve Levente birlikleri Peşte üzerine gelirken başta piskopos Gerardo olmak üzere din adamları birlikleri karşılamak isterler. 24 Eylül günü din adamları Vata'nın birlikleri tarafından saldırıya uğrarlar. Buldi adlı din adamı taşlanarak öldürülür. Taşlı saldırının ardından Kelenhegy Tepesine çıkartılan piskopos bir arabanın üzerinde aşağıya atılır. Şehre doğru gelmekte olan András sadece Beneta adlı din adamını kurtarabilir. Gerardo din uğruna canını verdiği için aziz ilan edilir. Ölüme itildiği tepeye de adının Macarca hali olan Gellért Tepesi adı verilir.[4]

Sonrası

Vata ayaklanması Macaristan'daki Hristiyan etkisinin kırılmasına yönelik son çaba olarak değerlendirilebilir. András paganların sayesinde tahta çıkmış olsa da krallıkta Hristiyanlığı engellemeye niyetli değildir. İktidarı sırasında Vata ve paganlarla arasına mesafe koysa da ayaklanma nedeniyle kimseyi cezalandırmayacaktır.

Galeri

1044 Ménfö Muharebesi
  • Aziz ilan edilen piskopos Gellért'in öldürüldüğü yer bugün Budapeşte'de Gellért Tepesi olarak adlandırılmaktadır
    Aziz ilan edilen piskopos Gellért'in öldürüldüğü yer bugün Budapeşte'de Gellért Tepesi olarak adlandırılmaktadır
  • Gellért'in hayatını anlatan ilk ikona
    Gellért'in hayatını anlatan ilk ikona
  • Gellért'in hayatını anlatan ikinci ikona
    Gellért'in hayatını anlatan ikinci ikona
  • Macaristan'a Hristiyanlığı getiren kral I. István
    Macaristan'a Hristiyanlığı getiren kral I. István
  • Devrik kral Peter Orseolo
    Devrik kral Peter Orseolo
  • Tahta geçen kral I. András
    Tahta geçen kral I. András

Kaynakça

  1. ^ Samuel Aba pagan inançlarından dolayı daha çok sıradan insanlarla ve köylülerle yakın temas içindedir. Asiller ve din adamları tarafından sevilmez ve desteklenmez. Yapmaya çalıştığı dönüşüm gelişmekte olan feodal yönetime karşı eski kabile/klan yönetimine dönüş arzusu olarak da değerlendirilmektedir.
  2. ^ Realm of St. Stephen: A History of Medieval Hungary, Pál Engel s.45
  3. ^ Mezarı Pécs kentindedir
  4. ^ Gellért Tepesinde bugün onun adına bir heykel bulunmaktadır. Gellért Macarların koruyucu azizidir.

Ayrıca bakınız

  • Arpad Hanedanı

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Töton Şövalyeleri</span> Hristiyan tarikatı

Töton Şövalyeleri ya da Teutonik Şövalyeler, yahut tam adıyla Kudüs Azize Meryem Hastanesi ve Töton Şövalyeleri Tarikatı, bir Cermen-Roma dini tarikatıdır. Tarikat, Katolik hacılara, hac yolunda yardım etmek, hasta ve yaralı Katoliklerin bakımlarını sağlamak üzere hastane kurmak amacıyla kurulmuştur. Adlarını özellikle Orta Çağ’da Haçlı Seferleri'ne katılarak duyurdular. Normalde asıl üyelerin sayısı her zaman sınırlıydı ancak ihtiyaç durumunda gerek gönüllülerin gerekse paralı askerlerin katılımıyla sayıları hayli artmaktaydı.

<span class="mw-page-title-main">Macarlar</span> Macaristan vatandaşları veya sakinleri

Macarlar, ağırlıklı olarak Macaristan'da, ayrıca azınlık topluluklar halinde Orta Avrupa'da yaşayan ve Fin-Ugor dil ailesine bağlı Macarcayı konuşan halk.

<span class="mw-page-title-main">Macaristan tarihi</span> Macaristan ülkesinin tarihi

Macaristan tarihi, Macarların ya da Avrupa'da bilinen adları ile Hungarların kökenine ilişkin genel olarak kabul edilen görüş belirsiz ve tartışmalı olmasına karşın; onların milattan sonra 9. yüzyıla kadar Avrasya'nın ovalarında yaşayan göçebe topluluklar oldukları yönündedir.

<span class="mw-page-title-main">Macaristan Krallığı</span> Orta Avrupada uzun yıllar hüküm süren bir krallık

Macaristan Krallığı, Orta Çağ'dan 20. yüzyıla kadar yaklaşık bin yıl boyunca Orta Avrupa'da varlığını sürdüren bir monarşiydi. Macaristan Prensliği, ilk kral I. István'ın 1000 yılı civarında Estergon'da taç giymesi üzerine bir Hristiyan krallığı olarak ortaya çıktı; ailesi 300 yıl boyunca monarşiyi yönetti. 12. yüzyıla gelindiğinde krallık Avrupalı bir güç haline geldi.

<span class="mw-page-title-main">Matyas Corvinus</span> Macaristan ve Bohemya kralı, Avusturya Dükü (1440-1490)

Matyas Korvinus, 1458'de 15 yaşından ölümüne kadar Macaristan'ın ve Hırvatistan'ın kralı olmuştur. Matthias'ın annesi Macar soylu ailesinden gelen Erzsébet Szilagyi idi. Askeri eğitimini babasının gözetiminde alan Matthias seferler düzenlenmeye başladığında yaşı sadece on iki idi. 1456 yılında Belgrad Kuşatmasında şövalye unvanını almıştır. Çok sayıda askeri sefere çıktıktan sonra Bohemya Kralı (1469) ve Avusturya Dükü (1487) oldu.

<span class="mw-page-title-main">Anjou Hanedanı</span>

Anjou Hanedanı, Capet Hanedanı'nın alt kolu olan Fransız soylu ailedir. Soyu IX. Louis'in küçük kardeşlerinden olan I. Charles'dan gelmektedir. 1435'te hanedanın soyu tükenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Northumbria</span>

Northumbria veya Northumbria Krallığı, bugünkü kuzey İngiltere ve güney İskoçya topraklarında Orta Çağ'da hüküm süren Anglusların krallığıdır.

<span class="mw-page-title-main">Szombathely</span> Macaristanʼda bir kent

Szombathely, Macaristan'ın en büyük 10. şehridir. Ülkenin batısında, Avusturya sınırı yakınında bulunur. Vas ilinin idari merkezidir. Macaristan'da en eski şehir, Aziz Tours Martin ve Armbrust Dükü'nün doğum yeri olarak bilinir.

Macaristan'da din, Macaristan 1000 yılında topluca Hristiyan olmuştur günümüzde laik bir devlettir ancak anayasada Hristiyanlık Macar kültürünün önemli bir parçası olduğu yazar.

<span class="mw-page-title-main">Peter (Macaristan kralı)</span> Macar Kralı

Peter Orseolo, 1038-1041 ve 1044-1046 yılları arasında Macaristan kralı.

<span class="mw-page-title-main">Samuel Aba</span> Macar Kralı

Samuel Aba ; 1041-1044 yılları arasında hüküm sürmüş Macar kralı.

<span class="mw-page-title-main">I. Béla</span> Macaristan Kralı

I. Béla, 1060-1063 yılları arasında Macaristan kralı.

<span class="mw-page-title-main">I. András</span> Macaristan kralı (1015-1060)

I. András ;, 1046-1060 yılları arasında Macaristan kralı.

<span class="mw-page-title-main">I. István</span> Macarların son büyük prensi ve 1000 veya 1001den 1038deki ölümüne kadar Macaristanın ilk kralı

I. István veya Aziz István Macarların son büyük prensi ve 1000 veya 1001'den 1038'deki ölümüne kadar Macaristan'ın ilk Kralı. Doğum yılı belirsizdir, ancak hayatının birçok ayrıntısı, 975'te Esztergom'da veya daha sonra doğduğunu göstermektedir. Doğumunda kendisine pagan Vajk adı verildi. Vaftiz tarihi bilinmiyor. Büyük Prens Géza ve karısı Sarolt'un tek oğluydu. Her iki ebeveyni de vaftiz edilmiş olmasına rağmen, István ailesinin dindar Hristiyan olan ilk üyesi oldu. Ottonya Hanedanının bir parçası olan Bavyeralı Gisela ile evlendi.

<span class="mw-page-title-main">Macaristan Krallığı (1000-1301)</span> Eski Orta Avrupa Monarşisi (1000-1301)

Macaristan Krallığı, Orta Avrupa'da Macarların Büyük Prensi I. István'ın 1000 veya 1001 yılında kral olarak taç giymesiyle ortaya çıktı. Merkezi otoriteyi güçlendirdi ve tebaasını Hristiyanlığı kabul etmeye zorladı. Tüm yazılı kaynaklar, süreçte yalnızca Alman ve İtalyan şövalyeleri ve din adamlarının oynadığı rolü vurgulasa da, Macarca tarım, din ve devlet sözlüğünün önemli bir kısmı Slav dillerinden alınmıştır. Kutsal Roma imparatorlarının Macaristan üzerindeki yetkilerini genişletme girişimlerinin yanı sıra iç savaşlar ve pagan ayaklanmaları, yeni monarşiyi tehlikeye attı. Monarşi, I. Ladislaus ve Coloman dönemlerinde istikrar kazandı. Bu yöneticiler, yerel nüfusun bir kısmının desteğiyle Hırvatistan ve Dalmaçya'yı işgal etti. Her iki bölge de özerk konumlarını korudu. Ladislaus ve Coloman'ın halefleri - özellikle II. Béla, III. Béla, II. András ve IV. Béla - Balkan Yarımadası'na ve Karpatlar'ın doğusundaki topraklara yönelik bu genişleme politikasını sürdürerek, krallıklarını Orta Çağ Avrupa'nın en büyük güçlerinden birine dönüştürdüler.

<span class="mw-page-title-main">Gellért Tepesi</span>

Gellért Tepesi veya Gürz İlyas Bayırı Macaristan'ın başkenti Budapeşte'de Tuna Nehrine bakan yaklaşık 235 metre yüksekliğindeki tepedir. Kentin Buda kısmındaki 1 ve 11. Bölgelerinde yer alan tepenin adı 11. yüzyıldaki Vata Pagan Ayaklanması sırasında bu tepeden atılarak öldürüldüğü öne sürülen ve Macaristan'da Aziz Gellért olarak bilinen Szeged piskoposu İtalyan Gerardo'dan alır. Günümüzde tepenin üzerinde turistik amaçlarla kullanılan 19. yüzyıldan kalma Citadella adı verilen askerî tahkimat ve Gellért Oteli yer almaktadır. Tepenin nehir kıyısına yakın kısmında ise aynı isimli kaplıca tesisi mevcuttur.

<span class="mw-page-title-main">Gellért</span>

Gellért veya Gerardo, İtalyan asıllı Benediktin bir keşiş, 1030 yılından sonra ölümüne kadar Macaristan Krallığı'ndaki Szeged piskoposuydu. Vata Pagan Ayaklanması sırasında öldürülmüştür. Bugün Gellért Tepesi olarak bilenen tepeye, burada öldürüldüğü için adı verilmiştir. 1083 yılında aziz ilan edilmiş ve Macaristan'ın azizleri arasında sayılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">IV. Ladislaus</span> Macaristan Kralı (1262-1290)

IV. Ladislaus, Kuman Ladislaus olarak da bilinir, 1272'den 1290'a kadar Macaristan ve Hırvatistan Kralıydı. Annesi Elizabeth, Macaristan'a yerleşmiş pagan Kumanlardan bir reisin kızıydı. Yedi yaşındayken Sicilya Kralı I. Charles'ın kızı Elisabeth ile evlendi. Asi bir lord olan Joachim Gutkeled onu kaçırıp hapse attığında, Ladislaus henüz 9 yaşındaydı.

<span class="mw-page-title-main">III. András</span> 1290 ile 1301 arasında Macaristan ve Hırvatistan Kralı

Venedikli III. András, 1290 ile 1301 yılları arasında Macaristan ve Hırvatistan Kralıydı. Babası, István, Macaristan Kralı II. András'ın] ölümünden sonra doğan oğluydu, ancak István'ın ağabeyleri onu bir piç olarak görüyordu. András Venedik'te büyüdü ve Macaristan'a ilk kez 1278'de asi baron Ivan Kőszegi'nin daveti üzerine geldi. Kőszegi, András'ı IV. Ladislaus'a karşı oynamaya çalıştı, ancak komplo çöktü ve András Venedik'e döndü.

<span class="mw-page-title-main">III. István</span>

III. István, 1162 ile 1172 yılları arasında Macaristan ve Hırvatistan Kralıydı. Babası II. Géza'nın ölümünden kısa bir süre sonra, 1162 yılının Haziran ayı başlarında kral olarak taç giydi. Ancak Bizans İmparatorluğu'nun sarayına katılan iki amcası Ladislaus ve István, onun taht hakkına itiraz etti. Bizans İmparatoru I. Manuil, taç giyme töreninden yalnızca altı hafta sonra Macaristan'a bir sefer düzenleyerek Macar lordlarını Ladislaus'un yönetimini kabul etmeye zorladı. István, Avusturya'ya sığındı, ancak geri döndü ve Pressburg'u ele geçirdi. 14 Ocak 1163'te ölen Ladislaus'un yerine István'ın küçük amcası ve adaşı IV. István geçti, ancak yönetimi pek popüler değildi. Genç István, 19 Haziran 1163'te amcasını mağlup etti ve onu Macaristan'dan kovdu.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.