Vasili Arhipov

Vasili Aleksandroviç Arhipov (Rusça: Василий Александрович Архипов; 30 Ocak 1926 - 19 Ağustos 1998) Küba Füze Krizi sırasında bir Sovyet nükleer saldırısını (ve muhtemelen tümüyle nükleer savaşı) önlemiş bir Sovyet Donanması subayıydı. Böyle bir saldırı büyük bir küresel termonükleer tepkiye neden olabilirdi.^[1]

Filo komutanı ve dizel motorlu denizaltı B-59'un ikinci komutanı olan Arhipov, denizaltı kaptanının ABD Deniz Kuvvetleri'ne karşı nükleer torpido kullanmasına onay vermemiştir ve kurallar gereği bu karar üç üst düzey subayın da onaylamasını gerektirmiştir.

2002 yılında ABD Ulusal Güvenlik Arşivi'nin direktörü olan Thomas Blanton, Arhipov'un "dünyayı kurtardığını" söyledi.^[2]

Erken dönemi

Arhipov, Moskova yakınlarındaki Staraya Kupavna kasabasında köylü bir ailede doğdu. Pasifik Yüksek Deniz Okulu'nda eğitim gördü ve Ağustos 1945'te Sovyet-Japon Savaşı'na katıldı ve mayın tarama gemisinde görev yaptı. Hazar Yüksek Deniz Okulu'na gitti ve 1947'de mezun oldu.^[3]

Erken kariyeri

Arhipov, 1947'de mezun olduktan sonra, Karadeniz, Kuzey ve Baltık Filolarındaki teknelerde denizaltı hizmetinde bulundu.

Temmuz 1961'de Arkhipov, yeni Otel sınıfı balistik füze denizaltısı K-19'un komutan yardımcısı ve dolayısıyla icra memuru olarak atandı. Grönland'ın güney-doğu kıyılarında birkaç gün egzersiz yaptıktan sonra, denizaltı reaktör soğutma sisteminde aşırı bir sızıntı geliştirdi. Bu sızıntı soğutma sisteminin arızalanmasına neden oldu. Radyo iletişimi de etkilendi ve mürettebat Moskova ile temas kuramadı. Hiçbir yedekleme sistemi olmayan Komutan Zateyev, mühendis ekibinin yedi üyesine nükleer erimeyi önlemeleri için bir çözüm bulmalarını emretti. Bu iş, mühendislerin uzun süre yüksek radyasyon seviyelerinde çalışmasını gerektiriyordu. Sonunda ikincil bir soğutma sistemi buldular ve reaktörün erimesini önleyebildiler. Kendilerini nükleer bir çöküşten kurtarabilmelerine rağmen, Arkhipov dahil tüm mürettebat radyasyon ışınına maruz kaldı. Mühendis ekibinin tüm üyeleri ve bölüm subayı, maruz kaldıkları yüksek radyasyon seviyeleri nedeniyle bir ay içinde öldüler. İki yıl boyunca, on beş denizci daha sonraki etkilerden dolayı öldü.^[4]

Küba Füze Krizine Katılımı

27 ekim 1962'de, ABD donanmasına ait on bir destroyer grubu ve uçak gemisi USS Randolph, Sovyetlerin nükleer silahlı denizaltı B-59'u ablukaya aldı. Amerikalılar, denizaltıyı tespit etmek için yüzeye çıkmaya zorlayan bombalar atıyordu. B-59'un ise Moskova ile birkaç gün hiçbir temas kuramıyordu ve denizaltının mürettebatı, B-59'u ABD donanmasından gizlenmeye çalıştığından, herhangi bir radyo trafiğini izleyemeyecek kadar derinlere inmişti. Gemidekiler savaşın patlak verip vermediğini bilmiyorlardı. Denizaltı kaptanı Valentin Grigorievitch Savitsky, savaşın başlamış olabileceğini düşünürek nükleer bir torpido fırlatmaya karar verdi.

Filodaki diğer denizaltılardan farklı olarak, B-59 gemisindeki üç subay, nükleer fırlatmaya izin vermek için oy birliğiyle ile karar almalıydı. Kaptan Savitsky, siyasi görevli İvan Semonovich Maslennikov ve komodor (B-59'un filo kaptanı) Arkhipov. Normal şartlarda, özel silahlı Sovyet denizaltılarda kaptanın nükleer ateşleme için siyasi görevliden izin alması yeterliydi ancak Arkhipov'un Commodore (filo kaptanı) pozisyonunda olması, onun da onayını şart koşuyordu ama Arkhipov buna karşı çıktı ve aralarında bir tartışma yaşandı.

Arkhipov B-59'da ikinci sırada olmasına rağmen, aslında B-4, B-36 ve B-130 da dahil olmak üzere tüm denizaltı filosunun komodoruydu. Arkhipov Amerikalıları sadece onları yüzeye çıkarmak ve Sovyetlerin dikkatini çekmek için derinlik bombaları attığına ikna etmeye çalışıyordu. Sonunda Savitsky'yi etkiledi ve Moskova'dan emir almaya ve emir beklemeye ikna etti. Böylece nükleer silah ateşlendiğinde ortaya çıkacak olan genel bir nükleer savaş bu şekilde engelledi. Denizaltının pilleri çok azalmıştı ve klima çalışmıyordu ve denizaltı içinde aşırı ısıya ve yüksek düzeyde karbondioksite neden olmuştu. Savaşın çıkmadığını gören B-59 yeniden dalarak Sovyetler Birliği'ne geri döndü.

Daha sonra yaşam ve ölümü

Arhipov, denizaltılara ve daha sonra denizaltı filolarına komuta ederek Sovyet Donanması hizmetine devam etti. 1975 yılında Tuğamiralliğe terfi etti ve Kirov Deniz Akademisi başkanı oldu. Arkhipov 1981'de Koramiralliğe terfi etti ve 1980'lerin ortalarında emekli oldu.

Daha sonra 19 Ağustos 1998'de öldüğü Kupavna'ya (2004'te Moskova Oblastı Zheleznodorozhny'ye dahil edildi) yerleşti. Arhipov'un 1961'de maruz kaldığı radyasyon, K-19 kazasında onunla görev yapan diğerleri gibi böbrek kanserine katkıda bulunmuş olabilir.

Teknede meydana gelen nükleer kaza sırasında K-19 denizaltı komutanı Nikolay Vladimiroviç Zateyev, dokuz gün sonra 28 Ağustos 1998'de öldü. Hem Arhipov hem de Zateyev öldükleri sırada 72 yaşındaydı.

Kaynakça

^ Noam Chomsky, in his book Hegemony or Survival: America's Quest for Global Dominance[1] 23 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. cited we were "one word away from nuclear war" and "a devastating response would be a near certainty", and also noted that President Dwight Eisenhower stated "a major war would destroy the northern hemisphere"(Chomsky, pp. 74)
^ Lloyd, Marion (13 Ekim 2002). "Soviets Close to Using A-Bomb in 1962 Crisis, Forum is Told". Boston Globe. ss. A20. 26 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2012.
^ Roberts, Priscilla Mary (2012). "Arkhipov, Vasili Alexandrovich". Cuban Missile Crisis: The Essential Reference Guide. Abc-Clio Inc. ss. 13-14. ISBN 9781610690652. 3 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2012.
^ "Vasili Arkhipov: Cold War Russian hero -- Sott.net". SOTT.net (İngilizce). 26 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2015.