İçeriğe atla

Vasa Paşa

Vasa Paşa
Albanus Albano
Paşko Vasa
Vaso Pashë Shkodrani
Vasa Efendi[1][2]
4. Cebel-i Lübnan Sancağı mutasarrıfı
Görev süresi
1883-1892
Yerine geldiğiRüstem Mariani
Yerine gelenNaum Coussa
Kişisel bilgiler
Doğum 30 Haziran 1825(1825-06-30)
İşkodra, İşkodra Vilayeti, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm 29 Haziran 1892 (66 yaşında)
Beyrut, Beyrut Vilayeti, Osmanlı İmparatorluğu
Organizasyon Arnavutluk Haklarını Savunma Merkez Komitesi

İşkodralı Vaso Paşa (Arnavutça: Vaso Pashë Shkodrani, Osmanlı Türkçesi: واصه پاشا Vasa Paşa; 30 Haziran 1825, İşkodra - 29 Haziran 1892, Beyrut), Osmanlı Arnavutu yazar, şair ve Arnavut millî uyanışı gazetecisi. 1883'ten ölümüne kadar Cebel-i Lübnan Sancağı mutasarrıfıydı.

Hayatı

İşkodralı olan Vasa Paşa, Osmanlı İmparatorluğu'nda yüksek mevkilerde bulunmuş Katolik bir Arnavuttu.[3][4]

İngiliz Konsolosluğu sekreterliği

1842'den 1847'ye kadar İşkodra'daki İngiliz konsolosluğunun sekreteri olarak çalıştı.[4] Bu sırada İtalyanca, Fransızca, Türkçe ve Yunanca gibi yabancı dil bilgisini mükemmelleştirme fırsatı buldu. Ayrıca biraz İngilizce ve Sırpça biliyordu ve sonraki yıllarda Arapça öğrendi.[5]

1847-1848: İtalya yılları

1847'de, 1848'de Avrupa'da ve başka yerlerde gerçekleşecek çalkantılı olayların arifesinde İtalya'ya yola çıktı. 1848 yazında Bologna'da açıkça cumhuriyetçi ve din karşıtı görüşleri ifade ettiği iki mektubu var. Daha sonra Venedik'e gitti ve Ekim 1848'de Avusturyalılara karşı bir Venedik ayaklanmasının parçası olarak Marghera'da savaşmaya katıldı. Avusturyalı birliklerin gelmesinden sonra Paşko Vasa, Osmanlı vatandaşı olarak İstanbul'a gönderildiği Ancona'ya kaçmak zorunda kaldı. Ertesi yıl 1850'de İstanbul'da Venedik'teki kuşatma deneyimini İtalyanca dilinde La mia prigione, episodio storico del l'assedio di Venezia adıyla yayımladı.

1848-1863: İstanbul yılları

İstanbul'da, ilk yoksulluk ve sıkıntı döneminden sonra Dışişleri Bakanlığı'nda göreve başladı ve St James Sarayı nezdindeki Osmanlı Büyükelçiliği'ne 'na tayin edildi. Daha sonra Bâb-ı Âli'de bir bürokrat olarak çeşitli yetkili pozisyonlarında hizmet etti.[4]

1863-1864: Bosna-Hersek yılları

1863'te Sırpça bilgisi sayesinde, Osmanlı devlet adamı ve tarihçisi Ahmet Cevdet Paşa'ya Bosna-Hersek'te yirmi ay süren görevi sırasında sekreter ve tercüman olarak hizmet etmek üzere atandı. Bu görev sırasında yaşananları 1865 yılında yazıya geçirdi. Birkaç yıl sonra artık nadir bulunan tarihi bir eser olan Esquisse historique sur le Monténégro d'après les traditions de l'Albanie'yi yazdı ve 1872'de İstanbul'da yayımladı.

Edirne vilayet yöneticisi

1879'da Paşko Vasa, Karadeniz kıyısındaki Varna'da yönetimde Avlonyalı İsmail Kemal Bey ile çalıştı. Ayrıca Paşa unvanını aldı.[6]

Arnavutluk için önemi

Prizren Ligi Organizasyonu

Babıali adına çalışmasına rağmen, Paşko Vasa Arnavutluk anavatanını asla unutmadı. 1877 sonbaharında, Osmanlı İmparatorluğu'nda Arnavutluk'ta yaşayan bölgelerin toprak bütünlüğü ve birliğini savunan bir grup Arnavut entelijansiyasıyla birlikte İstanbul'da Arnavut Haklarının Savunması Merkez Komitesi'nin kurucu üyesi oldu.[7] Komite üyesi olarak Mart ayı ortasında İngiliz büyükelçi Austen Henry Layard ile İstanbul'da bir araya geldi ve Arnavut bölgelerin yeni bağımsız Slav devletlerine verilmemesini istedi.[7] Komite'deki temaslarının yanı sıra 1878'de Prizren Ligi'nin organizasyonuna da katıldı.[8] Muhtemelen diğer Arnavut seçkinlerin yanında imzası bulunan Arnavutluk Özerkliği Memorandumu'nun yazarıdır ve belge İstanbul'daki İngiliz Büyükelçiliğine sunulmuştur.[6][9] Vasa, Arnavutların yaşadığı vilayetlerin veya illerin Osmanlı imparatorluğu içinde tek bir Arnavutluk vilayetine dönüştürülmesini ve Arnavutluk'un kamu yönetimine katılımıyla "kompakt ve güçlü bir örgütlenmeye" sahip olmasını destekledi.[8]

Arnavut alfabesinin oluşturulması

Arnavut Halkının Haklarını Savunma Merkez Komitesi üyesi olarak Vasa, 19 Mart 1879'da Frashëri'nin çoğunlukla Latin karakterlerinden oluşan 36 harfli alfabesini onaylayan bir Arnavut alfabesi oluşturmak için Şemseddin Sâmi, Jani Vreto ve Hoca Tahsin Efendi ile birlikte atandı.[10] Bu nedenle Vasa, 1878'de İstanbul'da L'alphabet Latin aplikeli la langue albanaise, başlıklı 16 sayfalık bir broşür yayınladı. Vasa tamamen Latin karakterlerinden oluşan bir alfabeyi desteklediğini ifade etti.[11] Aynı zamanda 12 Ekim 1879'da Konstantinopolis'te Arnavutça kitapların basılmasını ve dağıtımını teşvik etmek için kurulan Arnavutça Yazıları Yayınlama Derneği'nin bir üyesiydi.[10][12]

Lübnan mutasarrıflığı

1880'ler.

Sivil huzursuzluk ve 1860 Fransız işgalinden sonra uluslararası bir antlaşmayla Osmanlı uyruklu bir Katolik Lübnan Sancağı'na görevli olarak atanmalıydı. Buna istinaden Sultan II. Abdülhamid Haziran 1883'te Vasa'yı Lübnan Sancağı mutasarrıfı olarak atadı.[13] Görevli olarak Lübnan'da iken Vasa Paşa, Arnavutluk hakkında çalışmalarını Fransızca olarak kitaplar yayınlayarak sürdürdü. Mutassarıflık görevinde, başlangıçta Fransız konsolosluk otoritesini kabul etmeye daha istekliydi, ancak dokuz yıllık görev süresinde, Fransız konsolosunu ve ayrıcalıklarını yakından koruyan Maruni din adamlarına güvensizlik duymaya başladı.[14] Bu durum, kayınpederi ve yardımcısı Ahmed Effendi ile birlikte yolsuzluk suçlamalarına neden oldu.[15] Bununla birlikte, 29 Haziran 1892'de uzun bir hastalıktan sonra Beyrut'ta ölümüne kadar görevde kaldı.[13] Prizren Ligi'nin yüzüncü yılının kutlandığı 1978'de mezar kalıntıları Lübnan'dan İşkodra'daki mütevazı bir mezara taşındı.

Edebi çalışmaları

1879'da Arnavutluk ve Arnavutlar Hakkındaki Gerçek adlı kitabıyla Arnavutluk davasını savunmak ve Avrupalıları Arnavutlar hakkında bilgilendirmek amacıyla bir kitaptı yazdı ve Fransızca, İngilizce, Almanca, Yunanca ve Arnavutça dillerine çevrildi. 1880'de Arnavutluk ve Arnavutlar adlı kitabı da Osmanlı Türkçesinde yayınlandı.[16] Kitapta, Arnavutların kökenlerini, kim olduklarını ve yaşam koşullarını Yunanlardan ayrı Balkanlar'daki en yaşlı kavim olduklarını söyleyerek tartıştı.[16] Vasa, Arnavutluk'un askerî savaş gücünü imparatorluğu savunma yeteneği olarak kutlarken, Arnavutluk'un Orta Çağ dönemindeki İskender Bey yönetimini Osmanlılara karşı bağımsızlık ve özgürlük direnişi olarak görerek yüceltti.

Paşko Vasa'nın yayınlarının çoğu Fransızca ve İtalyanca olmasına rağmen, Arnavutça edebi literatürdü hak ettiği yerini garanti eden bir şiir olan "O moj Shqypni e mjera Shqypni" Arnavutluk'ta yazılmış en etkili ve belki de en popüler şiirdir.[17] Arnavutluk toplumsal bölünmelerinden öfkelenerek, Vasa'nın ulusal bir uyanış sağlamak adına dinî ve diğer kimlikleri aşan birlik için heyecan verici yönü olan şiir Prizren Ligi'nin dramatik yılı olan 1878 ile 1880 arasındaki dönemde yazılmıştır.[6][17][18]

Yayınlanmış eserleri

  • Rose e spine (1873)
  • Études Sur L'Albanie Et Les Albanais (İstanbul, 1879)[1]
  • Grammaire albanaise à l'usage de ceux qui désirent apprendre cette langue sans l'aide d'un maître, (Londra, 1887)
  • L'alphabet Latin appliqué à la langue albanaise, (İstanbul, 1878)
  • Bosnie et Hercegovine pendant la mission de Djevdet Effendi, (İstanbul, 1865)
  • La vérité sur l'Albanie et les Albanais, (Paris, 1879)
  • Esquisse historique sur le Monténégro d'après les traditions de l'Albanie, (İstanbul, 1872)
  • O moj Shqypni (1880)
  • Barda de Témal, (Paris, 1890)

Dış bağlantılar

Kaynakça

  1. ^ a b Effendi WASSA (1879). Études Sur L'Albanie Et Les Albanais (Fransızca). 25 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2020. 
  2. ^ Efendi, Wassa. "Études Sur L'Albanie Et Les Albanais". www.abebooks.fr. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2020. 
  3. ^ Skendi 1967, s. 57.
  4. ^ a b c Gawrych 2006, s. 57.
  5. ^ Kopeček, Michal (Ocak 2006), Discourses of collective identity in Central and Southeast Europe (1770-1945), 2, Budapest, Hungary: Central European University Press, s. 119, ISBN 963-7326-60-X, Italian, French, English, Serbian, Arabic and, of course, Turkish 
  6. ^ a b c Robert Elsie (24 Aralık 2012). A Biographical Dictionary of Albanian History. I.B.Tauris. ss. 459-461. ISBN 978-1-78076-431-3. 4 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2020. 
  7. ^ a b Gawrych 2006, s. 44.
  8. ^ a b Skendi 1967, ss. 90-91,170.
  9. ^ Gawrych 2006, ss. 47-48.
  10. ^ a b Gawrych 2006, s. 59.
  11. ^ Skendi 1967, s. 139.
  12. ^ Liestman, Daniel (Temmuz 1999). "Product name POTUS:9974editor of reviewed resource. Product name POTUS: Presidents of the United States . Publisher address: http://www.ipl.org: Produced by the Internet Public Library URL: http://www.ipl.org/ref/POTUS/ free". Electronic Resources Review. 3 (7). s. 81. doi:10.1108/err.1999.3.7.81.74. ISSN 1364-5137. 
  13. ^ a b Gawrych 2006, ss. 85-86.
  14. ^ Akarlı, Engin (1993). The Long Peace: Ottoman Lebanon 1861-1920. Berkeley: University of California Press. ss. 51-52. 
  15. ^ Akarlı, Engin (1993). The Long Peace. Berkeley: University of California Press. ss. Chapter 7, footnote 1. 16 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2020. 
  16. ^ a b Gawrych 2006, ss. 57-59.
  17. ^ a b Skendi, Stavro (1967). The Albanian national awakening. Princeton: Princeton University Press. ss. 169-170. ISBN 9781400847761. 
  18. ^ Gawrych, George (2006). The Crescent and the Eagle: Ottoman rule, Islam and the Albanians, 1874-1913. Londra: IB Tauris. ss. 69-70. ISBN 9781845112875. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Arnavutluk</span> Balkanlarda bir ülke

Arnavutluk, resmî adıyla Arnavutluk Cumhuriyeti, Balkanlar'da bir ülkedir. Komşuları kuzeyde Karadağ, kuzeydoğusunda Kosova, doğusunda Kuzey Makedonya ve güneyinde Yunanistan'dır. Ayrıca ülkenin batıda Adriyatik Denizi ve güneybatıda İyonya Denizi'ne kıyısı vardır. İyon Denizi ile Adriyatik Denizi arasındaki Otranto Boğazı'nın karşısındaki İtalya'ya uzaklığı 72 km'den (45 mil) daha azdır.

<span class="mw-page-title-main">Avlonyalı İsmail Kemal Bey</span>

Avlonyalı İsmail Kemal Bey Arnavut bir diplomat, Osmanlı Meclis-i Mebusanı I. dönem Berat milletvekili, rilindas ve modern Arnavutluk'un kurucu babasıdır. Bağımsızlık bildirgesi'nin baş yazarı, daha sonra 1912'den 1914'e kadar olan dönemde Arnavutluk'un ilk başbakanı ve dışişleri bakanı olarak görev yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Kosova Vilayeti</span>

Kosova Vilayeti 1877 yılında kurulan Osmanlı İmparatorluğu vilayeti. Vilayetin merkezi önce Priştine sonra Üsküp olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Gusinyeli Ali Paşa</span> Arnavut asker

Ali Paşa Şabanagay, bir Arnavut askeri komutanı ve Prizren İttifakı'nın liderlerinden biriydi. Bugün Platon ve Gusinye olarak bilinen Doğu Karadağ'ın civarında bir bölgeyi Osmanlı kaymakamı olarak yönetti. Novšiće Savaşında Karadağ Prensliğine karşı Prizren İttifakı'nda savaşan gayri nizami Arnavut kuvvetlerin lideriydi.

<span class="mw-page-title-main">Naim Fraşiri</span> Arnavut tarihçi, gazeteci, şair, yazar ve çevirmen

Naim Bey Fraşıri, Arnavut tarihçi, gazeteci, şair, yazar ve Arnavutluk millî şairi ilan edilen çevirmen. Modern Arnavut edebiyatının öncüsü ve 19. yüzyılın en etkili Arnavut kültürel simgelerinden biri olarak kabul ediliyor.

<span class="mw-page-title-main">Necip Draga</span> Arnavut siyasetçi

Mehmed Necib Draga Arnavut millî uyanışının önemli bir figürü ve Arnavut bir politikacıydı.

<span class="mw-page-title-main">Bayram Curri</span> Arnavut siyasetçi

Bayram Curri Arnavutluk'un bağımsızlığı için mücadele eden, daha sonra 1913 Londra Antlaşması'nın ardından Kosova ile birleşmek için mücadele eden Arnavut kabile reisi, siyasetçi ve aktivisttir. Ölümünden sonra kendisine Arnavutluk Kahramanı unvanı verilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Şahin Kolonya</span> Arnavut siyasetçi ve gazeteci

Şahin Teki Bey Kolonya (1865–1919), Arnavut gazeteci ve politikacıdır.

<span class="mw-page-title-main">Avlonyalı Süreyya Bey</span>

Avlonyalı Süreyya Bey Osmanlı Arnavut siyasetçisi, 1912 Arnavutluk Bağımsızlık Bildirgesi'nin aktif bir figürü ve Avlonya Meclisi delegelerinden birisi.

<span class="mw-page-title-main">İşkodra Paşalığı</span>

İşkodra Paşalığı, Arnavut Buşatlı ailesi tarafından günümüz Arnavutluk'undaki İşkodra şehri yöresini ve günümüz Karadağ'ının büyük bölümünü kapsayan bölgede eski İşkodra Sancağı yerine kurulan,1757-1831 arasında varlığını sürdüren özerk, de facto bağımsız bir paşalıktı. Kara Mahmut Paşa yönetimindeki zirve yıllarında paşalık, Arnavutluk'un çoğunu, Kosova'nın çoğunu, batı Makedonya'yı, güneydoğu Sırbistan'ı ve Karadağ'ın çoğunu kapsıyordu. 1830'a kadar İşkodra Paşalığı, Güney Karadağ dahil yukarıda sayılan toprakların çoğunu yönetiyordu.

<span class="mw-page-title-main">Manastır Kongresi</span> Arnavut alfabesini standartlaştırmak amacıyla Manastır şehrinde düzenlenen akademik konferans

Manastır Kongresi Arnavut alfabesini standartlaştırmak amacıyla 14-22 Kasım 1908 tarihleri arasında Manastır şehrinde düzenlenen akademik konferanstır. 22 Kasım artık Arnavutluk, Kosova ve Kuzey Makedonya'da ve ayrıca Arnavut diasporası arasında Alfabe Günü olarak bilinen bir anma günüdür. Kongreden önce, Arnavutça altı veya daha fazla farklı alfabenin ve ayrıca bir dizi alt varyantın bir kombinasyonu ile temsil ediliyordu.

<span class="mw-page-title-main">Gjergj Fişta</span> Arnavut yazar (1871-1940)

Gjergj Fişta Arnavut Fransisken frer, şair, eğitimci, siyasetçi, aktivist, çevirmen ve yazardır. Epik başyapıtı Lahuta e Malcís ve Arnavutluk'un bağımsızlığından sonra en yetkili dergilerden ikisi olan Posta e Shypniës ve Hylli i Dritës'in editörü olması edeniyle 20. yüzyılın en etkili Arnavut yazarlarından biri olarak kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Arnavut Halkının Haklarını Savunma Merkez Komitesi</span>

Arnavut Halkının Haklarını Savunma Merkez Komitesi, Hasan Tahsini, Fraşirili Abdül Bey, Veysel Bey Dino, Iljaz Pasha Dibra, Ömer Efendi Prizreni, Şemseddin Sâmi, Zija Prishtina, Ahmet Koronica, Mehmed Ali Viryoni, Seid Toptani, Mustafa Nuri Vlora, Vasa Paşa, Jani Vreto, Mihal Harito, Pandeli Sotiri, Koto Hoxhi ve Mane Tahiri gibi etkili bir Arnavut aydın, vatansever ve politikacı grubu tarafından 18 Aralık 1877'de İstanbul'da kurulmuştur. Komite başkanı Abdül Bey seçildi. Komite daha sonra daha pratik bir adla İstambul Komitesi olarak anılacaktır.

<span class="mw-page-title-main">Ömer Efendi Prizreni</span> Arnavut siyasetçi

Ömer Şevki Efendi (1820?-1887), Arnavut asıllı Osmanlı siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">Jani Vreto</span> Arnavut yazar (1822-1900)

Jani Vreto Arnavut yazar, matbaacı, yayıncı ve Arnavut millî uyanışının önemli isimlerinden biridir. 1886'da Bükreş'teki ilk Arnavut matbaasını kurmaktan ve denetlemekten sorumluydu.

Dealbanizasyon, 1912'de Kosova'nın ilhakından sonra Sırbistan Krallığı tarafından başlatılan Arnavutların vatandaşlıktan çıkarılması süreci olarak tarih yazımında ve siyasi söylemde kullanılan bir terimdir. Süreç 1918'e kadar devam etti ve 1918 ile 1938 yılları arasında Kosova'daki Arnavut nüfusa karşı Sırp, Hırvat ve Sloven Krallığı tarafından benimsendi. Sırp, Hırvat ve Sloven Krallığı, ''Kaçak'' hareketine direndi ve Arnavutların yaşadığı bölgeleri "arnavutlardan arındırmak" amacıyla Sırp-Karadağlı sömürgecileri kullandı.

<span class="mw-page-title-main">Slivova Muharebesi</span>

Slivova Muharebesi Prizren Birliği ne bağlı Arnavutlar ile Osmanlı İmparatorluğu arasında, 16-20 Nisan 1881 tarihleri arasında, günümüz Ferizovik, Kosova yakınlarındaki Slivovë ve Koşare köyleri civarında yapılan bir muharebeydi. Muharebe neticesi Prizren Birliği yenilmiş ve dağıtılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Süleyman Vokşi</span> Arnavut askeri komutan ve halk kahramanı

Sul Vokşi olarak da bilinen Süleyman Vokşi bir Arnavut askeri komutanı ve Prizren Birliği lideriydi. Birliğin merkez komitesinin bir üyesi, özellikle mali komisyonun başkanı olan Vokşi, aynı zamanda örgütün askeri kolunun önemli bir lideri ve askerî personelinin bir subayıydı.

Taksim toplantısı, Ocak 1912'de Osmanlı Meclis-i Umûmî'nin Arnavut milliyetçi milletvekilleri ve diğer önde gelen Arnavut siyasi figürleri tarafından düzenlenen gizli bir toplantıydı. Toplantı, düzenlendiği evin konumu nedeniyle adını Taksim Meydanı'ndan almaktadır. Toplantı, Arnavut kökenli milletvekillerinin çoğunu davet eden ve Arnavutluk topraklarında İttihat ve Terakki Cemiyeti iktidarındaki merkezî hükûmete karşı silahlı bir genel ayaklanma başlatmayı amaçlayan Arnavut politikacılar Priştineli Hasan Bey ve Avlonyalı İsmail Kemal Bey'in girişimiyle düzenlendi. Toplantı, 1910'da Kosova Vilayeti'nde ve 1911'de Yukarı İşkodra dağlarında yaşanan diğer iki Arnavut ayaklanmasının ardından gerçekleşti. Taksim toplantısı aynı yıl İşkodra, Leş, Merdita, Akçahisar ve Arnavutların yaşadığı diğer yerlerde organizatörlerin beklentilerini aşan silahlı ayaklanmalarla sonuçlanan bir ayaklanmayla sonuçlandı. En büyük ayaklanma, isyancıların daha organize olduğu ve Prizren, İpek, Yakova, Mitroviça ve diğerleri gibi önemli şehirleri ele geçirmeyi başardığı Kosova'da yaşandı.

Yakovalı Rıza Bey, Arnavut aktivist ve çeteci. Yakova bölgesinde etkili bir beydi ve 20. yüzyılın başlarındaki Arnavut ulusal hareketlerinin aktivistlerinden biriydi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.