Varegler

Varegler ya da Varyaglar (Rusça ve Ukraynaca: варяги/varyagi, varyahi), Orta Çağ'da Doğu Avrupa'da yaşamış bir halktır.

Varegler de Normanlar gibi Vikinglerin bir türevidir. İsveç kökenli oldukları için, Norveç kökenli Normanların aksine batıya değil doğuya doğru yayılabildiler.

Baltık Denizi'nin doğu yakasına yerleşen Varegler, buradaki akarsuları takip ederek anakara içlerine ilerlediler. Deniz ve ırmak boylarında koloniler kurdular ve burada yaşayan ilkel Slavlarla ticarete başladılar. Slavlar, daha yüksek bir kültüre sahip olan Vareglerin güdümüne kolayca girdi.

Vareglerin denizcilikteki tecrübesi, bölgedeki ırmaklarda ticaret yapmalarını kolaylaştırdı ve kısa zamanda kontrolü ele geçirmelerini sağladı.

Bölgeye yerleşen Vareglere verilen "Rus" ismi, zamanla Slavlarla özdeşleşti.

Slavların iki büyük şehrinden biri olan Novgorod, Vareg lordlarından Rurik'i kendine lider seçti. Böylece erken Rus tarihinin ilk hanedanı kurulmuş oldu. Rurik bir ordu hazırladı ve ardılları, diğer büyük Slav şehri olan Kiev'i işgal etti. Bu sayede tüm Doğu Avrupa ticareti Vareglerin eline geçti.

Varegler, kuzey ormanlarındaki kürk, bal, balmumu, ahşap, silah gibi ürünleri güneye satarak oradan şarap, baharat, mücevher, cam ve kitap gibi ürünler getiriyordu. Baltık ve Karadeniz arasında aktif bir hat kurulmuş oldu.

Vareg tüccarlar Karadeniz kıyılarında da limanlar kurarak güneye indiler ve İstanbul'la yoğun bir ticaret ilişkisi kurdular. Bazıları İdil Nehri'ni takip ederek Hazar Denizi'ne indi ve Araplarla iletişime geçti. İskandinavya'da bulunan bir Buda heykeli, Vareglerin Asya içlerine dek sızdıklarını göstermektedir.

Karadeniz'e indikleri zaman Varegler, korsanlık faaliyetleri için uygun bir yer bulmuş oldular. İpek Yolu'nun Trabzon'la İstanbul arasındaki deniz yolu kısmına saldırdılar ve Hazar Denizi'nde X.yüzyılın ilk yarısında korsanlık yaptılar.

Vareglerin asıl hedefi her zaman İstanbul oldu. Burası, kuzey ormanlarından gelen barbarlar için büyüleyici bir şehirdi. Ticaret bahanesiyle şehre giren ve tanıyan Varegler, 860'ta ilk ele geçirme denemesini yapıp başarısız oldular. Denizden yaptıkları saldırılar Rum ateşi yüzünden her seferinde başarısız oldu ve sonunda ticaretle yetinmek zorunda kalan Varegler, Bizansla bir antlaşma yaptı. Bizans, baskına uğramamak için, aynı anda şehirde bulunabilecek Vareg tüccarı sayısına bir üst sınır koymayı ihmal etmedi.

Vareglerin savaşçılığı Bizans'ın dikkatini çekmişti. Entrikalar nedeniyle kendi askerlerine güvenemeyen Bizans imparatoru II. Basil, siyasetten uzak kalan Vareglerden kendine bir muhafız taburu kurdu.

Vareg Muhafızlar, Makedon Hanedanı iktidarı boyunca İstanbul'da kaldı ve imparatoru sadakatle korudu. Varegler paralı askerlik için çok uygundu, hem soyluların entrikalarıyla ilgilenmiyorlardı, hem de savaş alanındaki cesaretleri Bizanslıları hayran bırakıyordu. Çift yüzlü ağır baltaları İstanbul'da ünlü olmuştu. Tek olumsuz yanları ise içkiye fazla düşkün olup sarhoş olmalarıydı.

Vareg muhafızlar, özellikle Doğu Akdeniz'deki savaşlarda çok faydalı oldu. Girit'te ve Suriye'de Araplarla çarpıştılar. Güney İtalya'da, kuzenleri olan Normanlara karşı Bizans'ı korudular.

Vareg muhafızların şöhreti Avrupa'da yayıldıkça başka milletlerden paralı askerler de bu şemsiyenin altına sığındı. Normanların Britanya'yı istilasından sonra 5000'den fazla Anglosakson askeri, 235 gemiyle İstanbul'a gelip Bizans'ın hizmetine girdi. Zamanla muhafız taburuna "Anglo-Vareg" ismi verilecekti.

Makedon Hanedanı yıkıldıktan sonraki kargaşa ortamında Varegler imparatora olan sadakatlerini kaybederek siyasete karıştılar. 1071 yılında Malazgirt Meydan Muharebesi sonrası Romen Diyojen'e karşı yapılan saray darbesinde Varegler de yer aldı.

Wikimedia Commons'ta Varangians ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.