Varşova Ayaklanması

Varşova Ayaklanması
Siviller Wola bölgesinde bir tanksavar hendeği inşa ediyor; Tiyatro Meydanı'nda Alman tanksavar topu; Bir barikatı savunan Armia Krajowa askeri; Bielańska Caddesi'nin kalıntıları; İsyancılar Alman kuvvetlerine teslim olduktan sonra şehir harabelerini terk ediyor; Müttefik nakliye uçakları Kutsal Haç Kilisesi yakınlarına havadan malzeme bırakıyor.
Tarih 1 Ağustos - 2 Ekim 1944 Bölge Varşova Sonuç Almanya'nın zaferi
Taraflar
Polonya Armia Krajowa Sovyetler'deki Polonya Ordusu	Almanya Genel Hükûmet
Komutanlar ve liderler
Tadeusz Bór-Komorowski Tadeusz Pełczyński Antoni Chruściel Karol Ziemski Edward Pfeiffer Leopold Okulicki Jan Mazurkiewicz Konstantin Rokossovsky Zygmunt Berling	Walter Model Nikolaus von Vormann Rainer Stahel Erich von dem Bach-Zelewski Heinz Reinefarth Bronislav Kaminski Petro Dyachenko
Güçler
20,000 (başlangıçta) 49,000 (sonrası)	13,000 (başlangıçta) 25.000 (sonrası)
Kayıplar
Armia Krajowa: 10.000 ölü 5.200-6.000 kayboldu 15.000 savaş esiri 5.000 yaralı Sovyetler'deki Polonya Ordusu: 5660 ölü 150.000-200.000 sivil öldürüldü, 700.000 sivil şehirden ihraç edildi.	Almanya: 7,000-9,000 ölü 7,000 kayboldu 9000 yaralı 2,000 savaş esiri 310 tank ve zırhlı araç, 340 kamyon ve otomobil, 22 topçu, bir uçak

Varşova Ayaklanması, Polonya'daki Armia Krajowa (Halk Ordusu) birliklerinin Varşova'yı Alman işgalinden kurtarmak için gerçekleştirdiği, II. Dünya Savaşı'nın önemli operasyonlarından birisidir.

1944 yılına gelindiğinde Londra'da sürgündeki Polonya hükûmeti Nazi Almanyası işgali altındaki Polonya topraklarında kendi iktidarını sağlamak amacıyla Müttefik Devletler nezdinde girişimlerde bulunmaktaydı. Bunun ötesinde Polonya topraklarında partizan savaşı veren Halk Ordusu (Armia Krajowa) birlikleri kendisine bağlıydı. Doğu Cephesinde Kızıl Ordu birliklerinin Nazileri geriletmesiyle beraber sürgündeki Polonya hükûmeti kendi varlığının sorgulanacağı bir süreçten dolayı çıkış arayışına geçmişti. Savaştan önceki Sovyet karşıtı Polonya hükûmetinin adeta devamı niteliğinde olan hükûmet Polonya topraklarının Sovyetler Birliği tarafından kurtarılmasını istemiyordu.

Sürgündeki Polonya hükûmetinin Polonya topraklarında faaliyet gösteren Halk Ordusu (Armia Krajowa) bünyesine Yahudi ve komünist savaşçılar alınmamaktaydı. Bu anlamda ırkçı ve komünizm karşıtı bir yapılanma olan Halk Ordusu, daha da ileri giderek Nazilere karşı savaşan Yahudi ve komünist partizanlara karşı da savaşıyor, bunlara destek verenleri de katlediyordu. Halk Ordusu bünyesinde savaşmak isteyen Yahudiler, kimliklerini gizliyor özellikle soyadlarını değiştirerek savaşa katılıyorlardı. Kızıl Ordu'nun özgürleştirerek ilerlediği Doğu Cephesindeki Polonyalılar ise komünistlerin öncülüğünde Halkın Ordusu (Armia Ludowa) adlı partizan örgütlenmesini kurmuş Kızıl Ordu ile koordineli şekilde savaşıyorlardı. Sürgündeki Polonya hükûmeti Polonya topraklarının özellikle de başkent Varşova'nın komünist Polonyalı partizanlar tarafından kurtarılmasını engellemek peşindeydi.

Sürgündeki Polonya hükûmetinin Varşova Ayaklanmasındaki tek amacı Kızıl Ordu Wehrmacht’ı kenti terk etmek zorunda bıraktıktan sonra kentte iktidarı Halk Ordusu adına almak ve Kızıl Ordu’yu bir oldu bittiyle baş başa bırakmaktı. Plana göre bu şekilde Londra’daki Polonya hükûmetine Müttefik ülkeler nezdinde Varşova ve dolayısıyla tüm Polonya’daki tek meşru hükûmet olduklarına dair destek talebi için koz vermiş olacaktı.

Varşova’daki Halk Ordusu komutanı General Komorowski, kendisinin uygun gördüğü bir tarihte ayaklanma kararı alması için sürgündeki Polonya hükûmeti tarafından yetkilendirilmişti. Plana göre Sovyet güçlerinin Varşova’ya girmesi ve Alman birliklerinin kenti tahliyesi esnasına kadar beklemek sonrasında da iktidarı ele geçirmekti. Varşova’da iktidarı almanın sembolik bir önemi olacaktı çünkü kent Polonya’nın başkentiydi.

31 Temmuz günü Komorowski ve genelkurmay heyetine gelen yanlış bilgiye göre Sovyet tanklarının Vistula’yı geçtiği ve Varşova’ya girdiği belirtiliyordu. Komorowski 1 Ağustos günü akşam saat 17:00’de ayaklanmanın başlatılması yönünde emrini yayınladı. Aynı gün istihbaratın başındaki Albay Iranek-Osmecki genelkurmay heyetine verdiği bilgide gelen istihbaratın yanlış olduğunu ve ayaklanma kararının iptal edilmesi gerektiğini düşündüğünü söyler. Komorowski buna karşı çıkar. Bu karar, sonuçta ayaklanmanın yenilgisine, Varşova’nın yerle bir edilmesine ve Polonyalıların neredeyse tamamı tarafından bir “suç” ve “felaket” olarak nitelenen olaylar silsilesine yol açar.

General Wladyslaw Anders Varşova Ayaklanmasını hem siyasal hem de askerî olarak çok büyük bir hata olarak değerlendirmekte, ahlaki olarak ise suç olarak tanımlamaktadır. Ona göre tüm sorumluluk Ordu komutanı General Tadeusz Bor-Komorowski ve kurmay heyetinin omuzlarındadır.

Hiç kimse Varşova’daki Halk Ordusu ve diğer partizan güçlerinin kentteki Alman ve müttefik güçlerini yenebileceğini düşünmüyordu. Almanların kentteki güçleri arasında bir tanesi SS olmak üzere beş tank tümeni, 9. Ordu birlikleri, 29. SS Piyade Tümenine bağlı bir bölük, SSCB içindeki komünizm karşıtı güçlerden derlenmiş ve içinde sivillere karşı canilikleriyle ün yapmış Kazakların yer aldığı “Sonderkommando” Dirlewanger birlikleri sayılabilir. Bu birlikler Stuka bombardıman uçakları ve Messerschmitt savaş uçakları eşlik etmekteydi.

Winston Churchill; Stalin ve Franklin D. Roosevelt ile birlikte, Britanya'nın Polonya müttefiklerine yardımda bulunacağını ve bu durumdan fayda gözetmeyeceğini açıkladı. Sovyet birliklerinin hava kontrolü olmaksızın, Churchill bölgeye hava birlikleri gönderdi. Daha sonra, bölgede Sovyet birliklerinin hava trafik kontrolünü edinmesinden sonra Amerikan Hava Birlikleri, Polonya'ya destek amacıyla bölgeye önemli düzeyde hava birlikleri gönderdi.

Sayıları tam olarak bilinmemesine rağmen; hayatını kaybeden Polonyalı direnişçi sayısının 16,000 dolaylarında, önemli ölçüde yaralanan direnişçilerin sayısı ise yaklaşık olarak 6,000 dolaylarında olduğu tahmin edilmektedir. Buna ek olarak, yaklaşık olarak, 150,000 ile 200,000 kadar Polonyalı sivil vatandaş ölmüştür. Alman birliklerince evden eve gezilerek kimi bölgelerde tahliye işlemi (tüm komşular dahil olmak üzere) gerçekleştirildi. Bu tahliyeler sırasında, kimi bölgelerde soykırım tehlikesi nedeni ile koruma altına alınan (saklanmasına müsaade edilen) Yahudi bireylerin olduğu anlaşıldı. Bu olaylar süresince toplam 8,000'den fazla Alman asker hayatını kaybetti veya kayboldu, ayrıca 9,000 asker yaralandı.

Şehir çatışmaları sırasında, Varşova'daki binaların yaklaşık olarak %25'i yıkıldı veya önemli ölçüde tahrip edildi. Polonyalı birliklerin teslim olmasından sonra, Alman birlikleri kalan binaların yaklaşık olarak %35'ini tahrip etti.

Daha önce gerçekleşen; Polonya'nın İşgali ve Varşova Getto Ayaklanması ile birlikte, Varşova Ayaklanması'ndan sonra Varşova şehrindeki yapıların %85'i yıkılmış veya ağır hasar almış durumdaydı. 1945 yılının ocak ayında, Sovyetler Varşova'ya girmiştir.

• 
  Mokotów ilçesinden olan bu isyancının, kanalizasyondan çıkarak Almanlara teslim olması
• 
  28 Ağustos 1944'te Prudential binasına 2 ton havan mermisinin çarpması, Varşova

• Groverr Furr, Bloodlands, Red Star Publishers, 2014 ISBN 978-0-692-20099-5 içinde Bölüm-12 Varşova Ayaklanması s.450-464

• The Warsaw Rising Museum23 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

• Varşova Gettosu Ayaklanması