Vandallar Savaşı
| Vandallar Savaşı (533-534) | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| I. Justinianus'un antik Roma İmparatorluğu Kuzey Afrika ve Sardinya adası arazilerini tekrar ele geçirme seferi | |||||||||
 Vandallar Savaşı askeri kampanyaları haritası | |||||||||
| |||||||||
| Taraflar | |||||||||
 Bizans İmparatorluğu |  Vandal Krallığı | ||||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||||
| Belisarius | Gelimer | ||||||||
Vandallar Savaşı, Haziran 533 - Mart 534 döneminde Bizans İmparatorluğu ile Vandal Krallığı arasında yapılan, Vandal Krallığı'nın yenilip ortadan kaldırılması ile sonuçlanan ve çoğunluğu modern Tunus'ta yer alan savaştır. Bu savaş kendini tüm Roma İmparatoru olarak gören Bizans İmparatoru (veya Doğu Roma İmparatoru) I. Justinianus'un Batı Roma İmparatorluğu'nun batıdaki arazileri tekrar eski sınırlarına kadar eline geçirmek amacı ile giriştiği bir seri muharebeden oluşan savaşların ilki idi.
Germen asıllı olup Kavimler Göçü sırasında Avrupa'da İspanya'ya göç eden Vandallar Batı Roma İmparatorluğu elinde bulunan Kuzey Afrika'ya (özellikle eski Kartaca ve modern Tunus'a) 5. yüzyıl başında göçüp; bu arazileri ellerine geçirip burada Kartaca merkezli bir bağımsız Vandal Krallığı kurmuşlardı. Vandal Krallığı'nın ilk kralı olan Genserik gayet güçlü bir donanma kurup donattı. Bu güçlü donanma ile Akdeniz sahillerine korsan saldırıları düzenlemeye başladı. 465'te bu donanma ile Roma şehrini vurdu ve talan etti. 468 kendisine saldırmak amacı ile imparatorluğun hazırladığı gayet büyük bir istila ordusunu mağlup edip dağıttı. Genserik'in ölümünden sonra Doğu Roma İmparatorluğu ile Vandal Krallığı arasındaki ilişkiler daha barışçıl oldu. Ancak Vandalların İsa'nın tanrısallığının inkâr eden Aryanizm mezhebine gayet koyu bir inançla bağlanmaları ve bu mezhebe karşı Kalkedon Konsili ile ortaya çıkmış Hristiyanlığa inanan bu arazilerde yerleşmiş olan halka zaman zaman din değiştirmek için dinsel baskılar ve zulümler yapmaları dolayısıyla Vandallar ve Bizans İmparatorluğu'nun arası çatışmalı idi.
530'de Kartaca'da ortaya çıkan bir saray komplosu ile Bizans yanlısı olana Vandal Kralı Hilderik bu krallık tahtından indirildi ve yerine onun kuzeni olan Gelimer Vandal Kralı yapıldı. Bizans İmparatoru olan I. Justinianus bunu Vandal Krallığı'na müdahale etmek için bir fırsat olarak gördü. İmparatorI. Justinianus'un sekreteri olan ünlü tarihçi Procopius Savaşlar hakkında adlı bu zamanda hazırladığı Bizans İmparatorluk Tarihi kitabında bundan sonraki gelişmeleri gayet detaylı olarak Kitap III-IV'de vermiştir.
Justinianus 532'de doğuda Sasaniler'e karşı imparatorluk sınırlarını güvenceye alabilmişti. Kuzey Afrika'daki Vandal Krallığı'na saldırıda bulunmak ve onların yönettiği arazileri tekrar Roma idaresi altına almak hedefi idi. Bunun için birçok yeni ticari asker kaydederek bir sefer ordusu hazırlamaya başladı ve bu ordu komutanlığına kendine yakın olan Belisarius'u getirdi. Bu sırada I. Justinianus teşviki ve hatta direkt desteği ile Vandal Krallığı'nın uçlarında bulunan Trablusgarp Eyaleti ve Sardinya Adası Kartaca'daki merkezi idareye karşı isyana başladı. Bu isyanlarla uğraşıp bunları bastırmak için yeni kral Gelimer Vandal donanmasının büyük bir filosunu ve ordunun büyük bir kısmını kardeşi Tzazon komutasına vererek bu eyaletlere gönderdi. Bu ayaklanmalarla uğraşmakta olan Vandal kralının Bizanslıların savaş hazırlıklarından dikkatini ayırmasına neden olduğu gibi ayaklanmayı bastırmak için gönderilen deniz filosu ve ordu kısmı Vandal Krallığı'nın Bizans ordu ve donanmasına karşı savunma gücünü epeyce zayıflattı.
Bizans İmparatorluğu'nun Vandal Krallığı'nı istila etme sefer ordusu ve donanması Konstantinopolis'ten Haziran 533 sonlarında ayrıldı. Bu sefer donanması ve ordusu ve Yunan yarımadası kıyılarından güney İtalya sahillerinden dolanarak Kartaca'ya yakın Afrika sahiline "Kaputvada" mevkine Eylül başında erişip karaya çıkmaya başladı. Bu çıkartma Vandal Kralı Gelimer'e büyük bir sürpriz oldu. Vandal Kralı Gelimer geride kalan ordusu yanında, Kartaca ve etrafından yeni asker topladı ve Bizans ordusu ile 13 Eylül 533'te Kartaca yakınlarında Ad Decimum Muharebesi'ne girişti. Bu muharabeden önce Kral Gelimer gayet ayrıntılı bir plan yaparak, kardeşlerini iki koldan yanlardan düşmanın arkasına geçirip Bizans ordusu sarmaya almak ve imha etmeyi öngörmüştü. Fakat Bizans ordusunun Hun asıllı ticari askerlerden oluşan bir güçlü birliği bu iki kola sırayla üstün gelerek ve komutanlarını öldürerek bu planın uygulanmasını önlediler. Gelimer ve Vandal ordusu Kartaca'yı da Bizanslılara bırakarak kaçtı.
Tam bu sırada kralın kardeşi Tzazon Sardinya'dan ordusu ile Tunus'a döndü. Vandallar Kral Gelimer ve kardeşi Tzazon komutasında Aralık'ta tekrar Kartaca'ya doğru ilerlemeye başladılar. Bizanslılar ordusu ve Vandal Krallığı ordusu bu sefer Kartaca'nın 50 km batısında Tricamarum Muharebesi'ne giriştiler. Bizans süvarileri yaptıkları taarruzların üçüncüsünde kralın kardeşi ve ortak Vandal komutanı olan Tzazon'u öldürdüler. Moralini kaybeden Kral Gelimer muharabe meydanından kaçarak bir uzak ve sapa yollu bir dağ kalesine sığındı. Burada Bizans güçleri tarafında blokaja uğratıldı. 534 ilkbaharında Vandal Kralı Gelimer Bizans güçlerine teslim oldu.
Belisarius eline geçirmiş olduğu Vandal Krallığı hazinesi ve esir olmuş Vandal Kralı Gelimer ile birlikte Konstantinopolis'e geri döndü. Kendisine gayet şatafatlı antik Roma usulü bir "Zafer Alayı" tertip edildi. Eski antik Roma eyaleti olan Kuzey Afrika'nın Vandal Krallığı yönetimi altında bulunan kısmı Bizans İmparatorluğu'na bağlandı ve "Afrika praetoria idaresi" adı verilerek bir Bizans eyaleti oldu.
Fakat Mavritanyalı, (sonradan Mağribi veya Moro adı verilen) kabileleri antik Roma devletine bağlı olmakla beraber Vandal Krallığı'na gayet zayıf olarak bağlı idiler ve hemen hemen kendi kendilerini yönetmekte idiler. Bizanslıların Afrika praetoria idaresi bu kabilelere Bizans yönetimini uygulamayı çalışmaya başlayınca bu kabilelerin büyük bir direnişi ile karşılaştı. Bu valilik bu direnişi yapan kabilelerle sonradan Moro Savaşları adı verilen bir savaş yapıp asker zoru ile onları Bizans yönetimi altına alması ancak 548'de mümkün olabildi.
Arka plan
Vandal Krallığı'nın kurulması
533'te kadar Vandal-Bizans ilişkileri
Savaş
Belisarius'un Afrika'ya ordusu ve gemilerle gitmesi
Kartaca üzerine ilerleme ve Ad Decimum Muharebesi
Belisarius'un Kartaca'ya girişi ve Gelimer'in karşı taarruzu
Tricamarum Muharebesi ve Gelimer'in teslim olması
Savaş sonuçları
Belisarius'un zafer kutlamaları
Afrika'da Bizans yönetim sisteminin kurulması ve Afrika praetoria idaresi Savaşları
Ayrıca bakınız
Kaynakça
Dış bağlantılar
Klasik referans
- Prokopius, De Bellis (Savaşlar hakkında), "Kitap III-IV De Bello Vandalico",
Modern referanslar
- Edward Gibbons, History of the Decline and Fall of the Roman Empire Cilt. IV, Bölümler 41 20 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. & 43 20 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
- Bury, John Bagnell (1923) History of the Later Roman Empire Cilt. I ve II New York:Macmillan and Co. [url=http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/secondary/BURLAT/home.html 9 Mart 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.] (İngilizce)
- Hughes, Ian (2009). Belisarius:The Last Roman General (İngilizce). Yardley, PA: Westholme Publishing, LLC. ISBN 978-1-59416-528-3.
- Norwich, John Julius (1999), Byzantium The Early Centuries, Londra:Penguin Books Ltd. ISBN 0-14-011447-5 (İngilizce) s. 213-244
- Diehl, Charles (1896). L'Afrique Byzantine. Histoire de la Domination Byzantine en Afrique (533–709) Paris: Ernest Leroux (Fransızca)
- Hughes, Ian (2009). Belisarius: The Last Roman General. Yardley, PA: Westholme Publishing, LLC. ISBN 978-1-59416-528-3. (İngilizce)
