İçeriğe atla

Van Gölü Kapalı Havzası

Van Gölü Kapalı Havzası, Doğu Anadolu Bölgesi'nin doğusunda, Van Gölü'ne sularını döken akarsuların oluşturduğu kapalı havza.

Türkiye'nin 26 havzasından biridir. Güneyden Dicle nehri, kuzey ve batısından Fırat nehri, kuzey doğusunda Hazar Denizi, doğusundan Urmiye Gölü havzaları ile çevrilidir. Havza alanı Erçek Gölü havzası dahil, Türkiye'nin %2,3'ü kadar, 1.797.643 hektardır.[1]

Havza sınırı, doğuda İran sınırı, Dumanlı Dağlar, Tendürek Dağı, Aladağ, Süphan Dağı, Nemrut Dağı, Bitlis, Çatak, Artos Dağı, Vaviran Dağları, Sülün, Mengene ve Mirömer dağları ile çevrilidir. Havzanın yıllık su potansiyeli 3.54 milyar m³'tür.[1]

Hidrografya

Sulak alanlar Alanı (ha)Rakım (m)
Van Gölü372.800 1650
Erçek Gölü9.450 1890
Arin Gölü1.260 1660
Nazik Gölü4.625 1816
Nemrut Gölü1.280 2.247
Aygır Gölü143 1970
Sultan (Süphan) Gölü 140 2437
Hasantimur Gölü 21 2125
Akgöl407 2343
Bostaniçi 161 1950
Turna (Keşiş) Gölü 704 2600
Ermanis (Gövelek) Gölü 55 2235
Çenge (Çeğen) Gölü 50 1890
Değirmi Göl 46 2300
Hıdırmenteş Gölü 95 2357

Havza, su kaynakları açısından oldukça zengindir. Van, Erçek, Nemrut, Nazik, Arin, Akgöl başta olmak üzere 17 adet göl bulunur. 10 adet sulak alan yer alır. Van, Arin, Erçek ve Akgöl tuzlu-sodalı, diğer alanlar tatlı suludur. Karasu, Bendimahi, Deliçay, Engil, Zilan Deresi, Güzeldere, Memedik ve Karmış Çayı gibi pek çok akarsu bulunur.

  • Karasu Çayı: Bendimahi Çayı ile Özalp Çayı arasındaki alanın sularını toplar. İran sınırı yakınlarında doğar, doğu-batı yönünde akarak, doğudan Van Gölü'ne dökülür.
  • Bendimahi Çayı: Kuzeydoğudan Van Gölü'ne ulaşır. Göle dökülen en büyük debili akarsudur. İnci kefalinin üreme alanı olan çay üzerinde Muradiye Şelalesi bulunur.
  • Zilan Çayı (İncesu): Üzerinde sulama ve elektrik üretme amaçlı yapılmış olan Koçköprü Barajı bulunur. Bıyıklı balık ve siraz balığı bulunan akarsu, inci kefali için üreme alanıdır.
  • Deliçay: Kuzeyden göle ulaşır, sulamada yararlanılır. İnci kefali ve siraz balıkları bulunur.
  • Memedik Deresi: Erçek Gölü'ne dökülür, siraz balığı bulunur.
  • Hoşap Çayı: Doğudan gelerek göle güney kısmından dökülür. Üzerinde Zernek Barajı bulunur.
  • Gevaş Suyu: Göle güneyden ulaşır.
  • Güzeldere: İnci kefalinin üreme alanı olan akarsu göle güneybatıdan dökülür.
  • Karmış Çayı: Nazik gölünden çıkan akarsu güneybatıdan göle dökülür.

Van Gölü

Kapalı havzanın en alçak kısmında Van Gölü yer alır. % 2,6 tuzluluk oranıyla bir soda gölü olan Van Gölü 3626 km² yüzey alanı, 607 km³ hacmi, 12470 km² drenaj alanı ve maksimum 451 metre derinliği ile Türkiye'nin kara içerisindeki en büyük su kütlesidir. Göl sularının yüksekliği değişkendir. 1970'te 1648 m yükseklik, 3.574 km²alana sahip göl suları, 1998'de 2,5 m artmış, yükseklik 1650,4 m, alan 3.626 km²'ye yükselmiştir.[2]

İklim ve bitki örtüsü

Havza genelinde karasal iklim hâkimdir. Van Gölü'ndeki buharlaşma etkisiyle, göl kıyılarında karasal iklim yumuşar. Temmuz ve ağustos aylarında azalsa da, her mevsim yağış görülür. Van merkezde 384 mm/yıl yağış düşer. Maksimum yağış nisan, minimum yağış ağustos ayında görülür. Yıllık ortalama sıcaklık 8,9 °C'dir. En fazla buharlaşma temmuz ayında gerçekleşir.[1]

1890'lı yıllar kadar geniş orman alanlarının bulunduğu havzada yoğun tahribat yaşanmıştır. Yakacak temini, yaylacılık ve tarım faaliyetleri için ormanlar tahrip edilmiştir. Çok yıllık bitkiler oldukça azalmış, bozkır ve çıplak araziler genel görünümü oluşturmuştur. Ani yağışlar erozyona sebep olmakta, akarsular yoğun katı madde taşımaktadır.[3]

Yerleşim ve nüfus

Havza içinde Van merkez ve ilçeleri; Muradiye, Erciş, Saray, Özalp, Çaldıran, Başkale, Edremit, Gürpınar, Gevaş, Bahçesaray, Çatak ile Bitlis'e bağlı; Tatvan, Adilcevaz ve Ahlat ilçe merkezleri yer alır. Havza sınırlarında 1.000.000 kişi yaşamaktadır.[1]

Havza su kaynaklarında inci kefali, sazan, gökkuşağı alabalığı, dağ alabalığı, bıyıklı balık ve sıraz balığı gibi ekonomik potansiyeli olan sekiz balık türü yaşar. İnci kefali, sazandan sonra iç sularda en çok avlanan (10-15 bin ton/yıl) balıktır. Bazı sulara aynalı sazan aşılaması yapılmıştır.

Kaynakça

  1. ^ a b c d ÇETİNKAYA, Osman (1993). "Van Gölü Havzası Su Kaynakları ve Balıkçılık Potansilyeli" (PDF). akuademi.net. 5 Kasım 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2017. 
  2. ^ YILDIZ, Mehmet Zeydin; DENİZ, Orhan (2005). "KAPALI HAVZA GÖLLERİNDE SEVİYE DEĞİŞİMLERİNİN KIYI YERLEŞMELERİNE ETKİSİ: VAN GÖLÜ ÖRNEĞİ" (PDF). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 28 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Mart 2017. 
  3. ^ ELP, Mahmut; ŞEN, Fazıl; ÇETİNKAYA, Osman (2006). "Van Gölü Havzası Su Kaynaklarında Yaşayan Balık Populasyonlarının Karşılaştığı Problemler ve Çözüm Yolları". E.Ü. Su Ürünleri Dergisi. Erişim tarihi: 19 Mart 2017. []

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Van Gölü</span> Türkiyenin en büyük gölü

Van Gölü, Van ve Bitlis illeri sınırları içerisinde bulunan Nemrut volkanik dağının patlaması sonucu, bölgedeki tektonik çöküntü alanının önünün kapanmasıyla oluşmuş bir volkanik set gölüdür.

<span class="mw-page-title-main">Kızılırmak</span> Türkiye topraklarından doğup Türkiye topraklarından denize dökülen en uzun akarsu

Kızılırmak, eskiden Halis veya Alis, Sivas'ın İmranlı ilçesindeki Kızıldağ eteklerinden doğan ve Samsun'un Bafra ilçesinde Karadeniz'e dökülen bir nehir. 1.355 km. uzunluğu ile Türkiye'nin kendi sınırları içerisinde doğup kendi sınırları içinde denize dökülen en uzun akarsuyu olma özelliğini taşır. Sivas, Kayseri, Nevşehir, Kırşehir, Kırıkkale, Ankara, Çankırı, Çorum, Sinop ve Samsun illerinden geçen Kızılırmak, aralarında Delice Irmağı, Devrez ve Gökırmak gibi çok sayıda akarsu ve çayın sularını da toplayarak büyük bir kavis çizerek Bafra Burnu'ndan Karadeniz'e ulaşır.

<span class="mw-page-title-main">Gediz Nehri</span> Türkiyede bir nehir

Gediz Nehri, Anadolu'dan Ege Denizi'ne dökülen Büyük Menderes Nehri'nden sonra ikinci büyük akarsudur.

<span class="mw-page-title-main">Simav Çayı Havzası</span> Türkiye de akarsu

Simav Çayı, kaynağını Simav yakınlarındaki Şaphane Dağları'ndan alır. Susurluk ovası'nda kuzeye yönelir ve en son Karacabey'den geçerek Marmara Denizi'ne dökülür. Marmara Denizine dökülen en büyük ırmaktır. Antik adı 'Makestos'dur.

<span class="mw-page-title-main">Menzelet Barajı ve Hidroelektrik Santrali</span>

Menzelet Barajı, Kahramanmaraş'ta, Ceyhan Nehri üzerinde, enerji üretimi amacıyla 1980-1989 yılları arasında inşa edilmiş bir barajdır.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'deki akarsular listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Türkiye'deki bütün nehir, dere, çay ve suların döküldükleri yerlere göre listesi;

<span class="mw-page-title-main">Erçek Gölü</span> Türkiyede bir göl

Erçek Gölü, Türkiye'nin Doğu Anadolu Bölgesi'nde, Van Gölü'nün doğusunda lavların yığılmasıyla oluşmuş bir volkanik set gölü olarak kabul edilir. Fakat yeni yapılan araştırmalarda göl çevresinde volkan setine rastlanmadığı iddia edilmiştir. Gölün havzasının D-B yönlü faylarla, göl çanağının K-G yönlü fayların etkisiyle oluştuğu savunulmaktadır. Bu durumda gölün Üst Pleistosende oluşan genç bir tektonik göl olduğu kabul edilmektedir. İçerisinde yüzlerce kanatlı hayvan ve kuş türünü barındırmaktadır. Önemli Kuş Alanı statüsündedir. Türkiye de bulunan 453 kuş türünün yarısı Erçek Gölü Havzasında varlığını sürdürmektedir. Sadece yerel türler değil ayrıca Flamingolar gibi göçmen kuşların da konaklama ve üreme alanı olan zengin bir doğal ortam ve doğal bir kuş cennetidir.

Akarçay Havzası, hep sismik olarak aktif olan, kuzeybatı-güneydoğu yönünde ortalama 130 kilometre uzunlukta ve 20 kilometre genişlikte olan bir çöküntü havzasıdır. Kuzey ve doğusunda Sakarya Havzası, güneyinde Konya Kapalı Havzası ve Antalya Havzası, batı ve güneybatısında Büyük Menderes Havzası ile çevrilidir.

<span class="mw-page-title-main">Melendiz Çayı</span> Aksarayda akarsu

Melendiz Çayı (Uluırmak), Aksaray ili topraklarında Ihlara Vadisini oluşturan akarsu. Antik çağlarda adı Potamus Kapadukus'tur. Melendiz Dağı'ndan doğar, Ihlara Vadisi'nden ve Aksaray şehir merkezinden geçerek Tuz Gölüne dökülür.

<span class="mw-page-title-main">Kirmir Çayı</span> Sakarya Nehrinin sağ kolu

Kirmir Çayı, İç Anadolu'da, Ankara'nın KB'sındaki, Sakarya Nehri'nin sağ kolu.

<span class="mw-page-title-main">Konya kapalı havzası</span>

Konya kapalı havzası, yaklaşık olarak Türkiye'nin ortasında bulunan kapalı havza. 5 milyon hektarlık alanıyla Türkiye'nin yaklaşık %7'sini kaplar.

<span class="mw-page-title-main">Bendimahi Çayı</span>

Bendimahi Çayı, kuzeydoğudan Van Gölü'ne dökülür. Van Gölü'ne dökülen en büyük debili akarsudur. İnci kefalinin üreme alanı olan çay üzerinde Muradiye Şelalesi bulunur. Çayda, İnci kefali ve siraz balığı doğal olarak yaşar, aynalı sazan ise sonradan aşılanmıştır. Çaldıran ilçe topraklarından doğar, Muradiye içinden geçerek Van Gölü'ne ulaşır. Tendürek Dağı ve Aladağ eteklerinden doğan kaynaklar Çaldıran ovası'nda birleşerek Bendimahi Çayı oluşur.

Karasu Çayı, Van ili sınırlarında, Van Gölü'ne doğudan dökülen akarsu. Van Gölü Kapalı Havzasında yer alır. Özalp ilçesi kuzeyinde, İran sınırında 2850 m yükseltili Pirreşit Dağı ve Ahta Dağı'nın kaynak sularının birleşmesiyle doğar. Erçek Gölü'nün yakınından geçerek göle ulaşır.

<span class="mw-page-title-main">Sakarya Havzası</span>

Sakarya Havzası, Türkiye'nin kuzeybatısında, 58 160 km2 ile ülkenin %7'sinin sularının toplayan bir akarsu havzasıdır. Akarçay, Susurluk, Konya, Batı Karadeniz ve Kızılırmak havzaları ile çevrilidir. Türkiye'nin 25 hidrolojik havzasından biridir. 37°96′ 41°20′ K paralelleri ve 29°26′ 33°24′ D meridyenleri arasındadır.

Deliçay Mersin ilinde bir akarsudur. Geçmişte Serince, Selinti ve Anhiyaleos gibi adlarla da bilinmiştir. Deliçay genellikle düzensiz debisi olan akarsulara verilen ortak bir isim olmakla birlikte Mersin'de özel isim olarak kullanılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Engil Çayı</span> Vanda akarsu

Engil (Dönemeç) Çayı, Van ili sınırlarından doğup, Van Gölü'ne GD yönünden dökülen akarsu. Başkale çevresinden İspiriz Dağları (3688 m) ve Norduz Yaylası'ndan kaynaklarını alır. Doğu-batı akışıyla Zernek Barajı'na dökülür, buradan çıktıktan sonra Havasor Ovası'na geçer, Gevaş ilçe merkezinin kuzeyinden Van Gölü'ne dökülür. Akarsuyun adı, Zernek Barajı'ndan önce Hoşap Çayı dır.

<span class="mw-page-title-main">Meydan Dağı</span> Van ve Ağrı il sınırlarında volkanik bir dağ

Meydan Dağı, Van-Ağrı il sınırlarında, Van Gölü'nün kuzeyinde, Erciş'in 7 km KB'sında, bitişiğinde Gürgürbaba Domu bulunan volkan dağı. En yüksek nokta Gürgür Dağı zirvesi 2778 m, Meydan Dağı'nın kalderasının tabanı 2320 m'dir. Kaldera içinde çevre sularının toplanması ile kaldera gölü oluşmuştur. Bu gölden çıkan sular Meydan Deresi'ni oluşturur.

<span class="mw-page-title-main">Alara Çayı</span> Antalyada akarsu

Alara (Ulugüney) Çayı, Antalya ili sınırlarında, Orta Toroslardan doğan, Akdeniz'e dökülen 82 km uzunluğundaki akarsu. 2.647 m yüksekliğindeki Kuşakdağı ve Akdağ'dan kaynağını alır, önce Gündoğmuş–Alanya, sonra da Alanya–Manavgat ilçe sınırlarını oluşturarak denize ulaşır. Debisi 31,2 m3/sn, akarsu yüzey alanı 293 ha, yer üstü su potansiyeli 1.224 hm³/yıl, yer altı su potansiyeli 263 hm³/yıl, havzaya düşen ortalama yağış 819 mm'dir.

Karpuz Çayı, Orta Toroslar'dan doğan, Akdeniz'e dökülen doğu Antalya akarsuyudur. Havza alanı 641 km2, debisi 4,2 m3/sn, uzunluğu 36 km'dir.

<span class="mw-page-title-main">Acısu Çayı</span>

Acısu Çayı, Akdeniz'e dökülen Antalya ili akarsuyu. Serik sınırlarında Toroslar üzerindeki Akkayrak Tepe güneyinden, karstik kaynaklardan doğar. Mevsimlik veya sürekli akarsu kollarını alarak Belek'ten denize dökülür.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.