İçeriğe atla

Valparaíso, Şili

Koordinatlar: 33°02′46″G 71°37′11″B / 33.04611°G 71.61972°B / -33.04611; -71.61972
Valparaíso
Valparaíso bayrağı
Bayrak
Valparaíso arması
Arma
ÜlkeŞili
BölgeValparaíso bölgesi
Yüzölçümü
 • Toplam401.36 km²
Nüfus
 (2012)
 • Toplam294.848
 • Yoğunluk710/km²
Valparaíso Liman Kentinin Tarihi Bölgesi
UNESCO Dünya Mirası
Cerro Concepción
Konum Şili
KriterKültürel: iii
Referans958
Tescil2003 (27. oturum)
BölgeLatin Amerika ve Karayipler
Koordinatlar33°03′0″G 71°37′0″B / 33.05000°G 71.61667°B / -33.05000; -71.61667
Plaza Sotomayor

Valparaíso (Türkçe Cennet vadi) Şili'de bir liman şehridir. Yaklaşık nüfusu 278.000 kişidir. Valparaíso'nun ilçe ve banliyöleri ile nüfusu 905.300 kişiyi bulur (2004). Şili Kongresi bu şehirde bulunur.

Valparaíso Büyük Okyanus'un kuzeye açılan resimsi bir koyunda bulunur ve Dünyanın en güzel şehirlerinden biri olarak kabul edilir.[] Limanı, ülkenin en önemli limanlarından biridir. Edebiyat, müzik ve diğer sanat eserlerine konu olmuş olan şehir, ülkenin kültürel başkenti olarak geçer.[] Temmuz 2003'te koloniyal zamandan kalma mimariye sahip tarihi merkezi, UNESCO tarafından Dünya Kültür Mirası olarak ilan edilmiştir.[1]

Coğrafya

Valparaíso'nun Klimadiagrammı

Şehir, Pasifik sahilinde 33,05° güney enleminde, bir körfezin (Bahía de Valparaíso) güney kesiminde, başkent Santiago'nun 120 km batısında yani karayolu ile 2 saatlik mesafede bulunur. Şehir sakinleri İspanyolcada Porteños olarak tanımlanır ki bu terim İspanyolca puerto – “liman” kelimesinden gelir. Valparaíso'nun bulunduğu koyun karşısında Viña del Mar şehri bulunur. Viña del Mar, birçok gökdelenin ve Casino'nun bulunduğu modern bir tatil merkezidir. Valparaíso-Viña del Mar'ın toplam şehir alanı, Santiago'dan sonra ülkenin en büyüğüdür.

İklim

Valparaíso'nun iklimi Akdeniz iklimidir. Deniz kenarındaki konumu yazın da ferah meltemlerin esmesini sağlar.

Şehrin meşhur fünikülerlerinden biri

Görülmeye değer yerler

Tepelerin şekil verdiği şehirde eski tarzda çok sayıda bina bulunur ki, şehirde hedef olmaksızın gezinti yapmaya değer. Şehrin tarihî kesimi Cerro Alegre, sanatçıların ve öğrencilerin yaşadığı bir semttir. Burada ayrıca kafe ve barlar bulunur.

Valparaíso'da yaşamış olan Pablo Neruda, şehrin sayısız merdivenlerinden etkilenmiştir. Önemli tepelere giden yolu kolaylaştıran 15 Ascensores - asansör daha doğrusu füniküler ile bu tepelere çıkmak, özel bir tecrübe olur. Şehrin tarihi merkezi 2003 yılında UNESCO tarafından insanlığın kültür mirası olarak ilan edilmiştir.

Başka bir görülmeye değer yer ise Göl- ve deniz müzesidir.

Tarihçe

Koloniyal zaman öncesi

Valparaíso koyuna, kendilerini balıkçılığa ve tarıma adamış etnik bir grup olan Changos tarafından yerleşilmişti.

Valparaíso 1888 civarı

Koloniyal zaman

Koy, 1536 yılında İspanyol Juan de Saavedra tarafından keşfedilir. Gemisi Diego de Almagro batırılmıştır. Şehrin kuruluşu 1544 yılında Juan Bautista Pastene tarafından gerçekleştirilir.

Koloniyal zaman müddetince Valparaíso ilk olarak sadece yavaş gelişmiş ve küçük bir köy olarak kalmıştır. Bunun bir sebebi de korsanların baskınlarıdır. Francis Drake de bu şekilde 5 Aralık 1578'de Dünya etrafında dolaşırken bu şehri basar, bir gemiyi ganimet olarak alır ve evleri yağmalar.

18. yüzyılın sonlarına doğru Büyük Britanya ve ABD ile ticari ilişkilerin kurulmasıyla, şehrin gelişimi hızlanır.

Şili bağımsızlığı

Panama Kanalı'nın açılmasından önce Valparaíso, Horn Burnu'nu dolaşan gemilerin ulaştığı ilk büyük liman konumundaydı. Bu yüzden 19. yüzyılda şehrin limanı, Güney Pasifik'in en etkili limanı ve San Francisco ile birlikte Amerika'nın batı kıyısındaki en önemli iki limandan biriydi

Şehir birkaç kez, mesela 1822 ve 1851 depremlerinde zarar görmüştür. 1850–1860 yılları arasında şehrin borsası, Şili'nin ilk özel bankası ve itfaiye teşkilatı kurulmuştur. Aynı zaman dilimine başkent Santiago'ya bağlanan demiryolunun açılışı da denk gelir.

Valparaíso 1905 (deprem ve tsunamiden önce )...

31 Mart 1866'da şehir İspanya-Güney Amerika Savaş'ında Amiral Mendez Núñez komutasındaki bir İspanyol filosu tarafından bombalanır. Numanci, Blanca, Villa Madrid, Resolución ve Vencedora adlı firkateynler şehri 3 saat boyunca vururlar. Şehir büyük ölçüde tahrip olur.

1885 Valparaíso'nun nüfusu 115.147 kişi olmuştur ve bunun 10.000 civarı yabancıdır.

16 Ağustos 1906]'da yeniden şiddetli bir deprem ve akabinde oluşan tsunami şehri vurur. Bugün sahil hattı yakınında bulunan binaların neredeyse hepsi, bu depremden sonraki zamana aittir.

Panama Kanalı'nın açılmasıyla liman önemini kaybeder.

1920 yılında Valparaíso nüfusu 182.422 kişidir.

Askeri darbe

Valparaíso'da kongre binası

1973'teki Şili askeri darbesi başlangıcını Valparaíso limanında yapar. Hemen ölümünden sonra Salvador Allende'nin cesedi ilk başta gizli olarak Valparaíso mezarlığında toprağa verilir.

Pinochet rejiminin sona ermesiyle Şili Kongresi bu şehre getirilir. Her yıl 21 Mayıs'ta Devlet Başkanı kongrede konuşma yapar. Şehirde düzenli olarak sol görüşlü göstericilerle, polis arasında sokak çatışmaları yaşanır.

Ekonomi

Cerro Bellavista 'daki evler
Valparaíso gece

Valparaíso limanı Güney Amerika'nın en önemli limanlarından sayılır. 19. yüzyılda Valparaíso on yıllarca tüm Pasifik bölgesinin en büyük limanıydı. Panama Kanalı'nın açılışından sonra, 1914 yılında burasının önemi hızla azalmıştır. Bugün Şili'nin bile en büyük limanı değildir. Başta Santiago için ithalat ürünleri olmak üzere, komşusu San Antonio'da, Valparaíso'dakinden daha fazla indirme yapılır. Buna karşın ihracatın çoğu, merkezi bakır madenlerine yakın I. ve II. Regionlar'daki bir sıra limandır.

Şehirde fazla sayıda yüksek okul bulunur ki, bunlar arasında Universidad Técnica Federico Santa María, Pontificia Universidad Católica de Valparaíso, Universidad de Valparaíso ve Universidad de Playa Ancha de Ciencias de la Educación vardır. Bu sayede Valparaíso önemli bir eğitim şehridir.

Diğer

  • El Mercurio de Valparaíso en eski ispanyolca dilindeki gazetedir.
  • Salvador Allende ve onu darbe ile deviren General Augusto Pinochet Valparaíso'da doğmuşlardır.
  • Pablo Neruda uzun yıllar bu şehirde yaşamıştır.
  • Jules Verne birçok romanında Valparaíso'dan bahseder.
  • Sting 1996'da Valparaíso şarkısını yazmış ve bestelemiştir.
  • Rosario, Arjantin ve Long Beach, Kaliforniya ABD kardeş şehirlerdir.
  • Mersin - Türkiye

Resim galerisi

  • El Mercurio de Valparaíso Gazete binası
    El Mercurio de Valparaíso Gazete binası
  • Valparaiso mimarisi ile UNESCO tarafından Dünya Kültür Mirası ilan edilmiştir.
    Valparaiso mimarisi ile UNESCO tarafından Dünya Kültür Mirası ilan edilmiştir.
  • Tepelik bir şehir olan Valparaiso'da füniküler önemli bir toplu taşım aracıdır.
    Tepelik bir şehir olan Valparaiso'da füniküler önemli bir toplu taşım aracıdır.
  • Şehir metrosu
    Şehir metrosu
  • Şehirde bir meyve satıcısı
    Şehirde bir meyve satıcısı
  • Tepelik bir şehir olan valparaiso'da Cerro esperanza (Umut tepesi)
    Tepelik bir şehir olan valparaiso'da Cerro esperanza (Umut tepesi)
  • 1906 yılından bir resim
    1906 yılından bir resim

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2008. 

Dış bağlantılar


İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Havana</span> Kübanın başkenti

Havana, Küba'nın başkenti. 2.2 milyon nüfusuyla hem Küba'nın hem de Karayipler'in en büyük şehridir. Geçim kaynakları başta puro, şeker kamışı ve mısırdır. Havana ayrıca bir turizm kentidir. Kentte ilkbahar aylarında hızı 200 km hıza ulaşan kasırgalar görülür. Havana uzun yıllar İspanyolların sömürgesi altında kalmıştır. Bu sebepten dolayı bazı sokaklarında İspanyol etkisi hâlâ görülür. Havana Latin Amerika'nın önde gelen kentlerindendir. Havana'da tropik bir iklim görülür. Havana sanayi bakımından da gelişmiştir. Kentte yer altı kaynakları da mevcuttur.

<span class="mw-page-title-main">Şili</span> Güney Amerikada bulunan egemen devlet

Şili (İspanyolca:

<span class="mw-page-title-main">Macellan Boğazı</span> Güney Amerikanın en güneyinde Atlas Okyanusunu Büyük Okyanusuna bağlayan boğaz

Macellan Boğazı, Güney Amerika'nın en güneyinde Atlas Okyanusu'nu Büyük Okyanus'una bağlayan boğazdır. Ana kıta ile Tierra del Fuego Takımadaları'nı ayırır. Bu takımadalar, Arjantin ve Şili arasında paylaşılmıştır. Macellan Boğazı'nın uzunluğu 560 km, genişliği 3 ila 32 km'dir. Boğaz, 1520 yılında Macellan tarafından keşfedildiği için bu isimle anılmaktadır. Sis ve rüzgâr sebebiyle geçilmesi zordur. Boğaz üzerindeki en büyük liman ise Punta Arenas'tır. Liman, Şili koyun eti için önemli bir nakliye noktasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Punta Arenas</span> Magallanes y la Antártica Chilenanın başkenti

Punta Arenas, Şili'nin XII. Bölgesi Magallanes y la Antártica Chilena'nın başkentidir.

<span class="mw-page-title-main">Valparaíso bölgesi</span>

Valparaíso Şili'nin 15 idari bölgesinden biridir. V. Región olarak da bilinir. Santiago ile aynı enlemdedir ve denize kıyısı vardır.

<span class="mw-page-title-main">Santiago, Şili</span> Şilinin başkenti

Santiago, Güney Amerika ülkesi Şili'nin başkenti ve en büyük şehridir.

<span class="mw-page-title-main">Valdivia</span>

Valdivia, Pasifik'ten yaklaşık 15 km içeride Şili'nin güneyinde bir şehir. Nüfusu 140.700 kişidir. Valdivia aynı isimli eyaletin başkenti ve "Universidad Austral de Chile" üniversitesinin olduğu şehirdir.

<span class="mw-page-title-main">Concepcion, Şili</span>

Concepción, Şili'de 220.000 nüfuslu bir şehir.

<span class="mw-page-title-main">Rosario</span> Arjantinde şehir

Rosario Arjantin'in Santa Fe eyaletinin en büyük, Buenos Aires ve Córdoba'dan sonra Arjantin'in üçüncü en büyük şehridir. Buenos Aires'in 285 km. kuzeybatısında ve Paraná Nehrinin batı kıyısında yer almaktadır. 2001 sayımına göre şehirde 910.000 kişi yaşamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Iquique</span>

Iquique Şili’nin kuzeyinde yer alan bir liman şehri ve bölgesidir. Hem Iquique bölgesinin hem de Tarapacá bölgesinin başkentidir. Pasifik Okyanusu sahilinde yer alan Iquique şehri batıda Atacama Çölü’nün bir parçası olan Pampa del Tamarugal ile komşudur. 2011 nüfus sayımına göre şehrin nüfusu 180.601’dir. Iquique bölgesinin merkezi konumunda olan şehir 19. yüzyılda Atacama Çölü’de yapılan Potasyum nitrat madencilik çalışmaları sırasında oldukça gelişmiştir. Köken olarak bir Peru şehri olan Iquique Pasifik Savaşı’ndan sonra Şili’nin himayesine geçmiştir. Günümüzde Şili’nin iki serbest ekonomik bölgesinden birisidir.

<span class="mw-page-title-main">Arica</span>

Arica, Şili'nin kuzeyinde Tarapacá Bölgesi'nde bir şehir. Güherçile Savaşı sırasında bu şehri kaybeden komşu Peru ile bir bağlantı noktasıdır. Arica, 186.000 nüfusa sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">A Coruña</span> İspanyanın A Coruña ilinde belediye

A Coruña, İspanya'nın özerk bölgelerinden biri olan Galiçya'nın kuzeybatısında bulunan A Coruña ili'ne bağlı belediye ve ilin başkenti. A Coruña, 16.-19. yüzyıllar döneminde Galiçya Krallığı'nın siyasi merkezi olmuş ve 1833 ile 1982'de de Galiçya bölgesel merkezi olmuştur. 1982'de Galiçya Özerk Topluluğu kurulduğu zaman başkentlik için Santiago de Compostela seçilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Callao</span> Peruda bir liman şehri

Callao, Peru'nun 1.453.720 nüfuslu bir liman şehridir. 146,98 km² bir alana sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Cali</span> Kolombiyada belediye

Santiago de Cali Kolombiya eyaleti Valle del Cauca'nın başkenti ve nüfusa göre ülkenin en büyük ikinci şehridir. Cali, Güneybatı Kolombiya'da ekonomik, endüstriyel ve tarım merkezi oluşturur. 1536 yılında kurulan Cali Amerika'nın en eski şehirlerinden biridir. Şehir "Salsanın başkenti" ya da Sucursal del cielo olarak da adlandırılır.

<span class="mw-page-title-main">Auckland</span> Yeni Zelandada yerleşim birimi

Auckland, Yeni Zelanda'nın kuzey adasında yer alan, ülkenin en fazla şehirleşmiş yerleşimidir. Yeni Zelanda nüfusunun dörtte birinden fazla olan yaklaşık 1.3 milyon nüfusuyla ülkenin en kalabalık şehri olmakla birlikte ekonomik faaliyetlerinin en yoğun olduğu merkezidir. Nüfus artışının ülkenin geri kalanından daha yüksek olması ise en kalabalık şehir olmasının gelecekte de süreceğini göstermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Long Beach, Kaliforniya</span>

Long Beach, ABD'nin Kaliforniya eyaletinde bulunan, Los Angeles şehrinin güney kısmında yer alan bir şehirdir. Büyük Okyanus'a kıyısı olan şehir, Orange County ile komşudur. Los Angeles'a 20 mil yani yaklaşık 30 kilometre uzaklıktadır.

<span class="mw-page-title-main">São Luís</span> Brezilyada belediye ve Maranhão eyaletinin başkenti

São Luís, Brezilya'nın Maranhão eyaletinde bulunan ve eyalete başkentlik yapan belediye. Nüfus 2020 sayımına göre 1.108.975 idi.

<span class="mw-page-title-main">Querétaro (şehir)</span>

Santiago de Querétaro, Meksika'nın Querétaro eyaletinin başkentidir. Yüzölçümü 2,338.4 km² olan şehrin nüfusu 2010 yılı itibarı ile 804.663'tür.

<span class="mw-page-title-main">Viña del Mar</span> Şili, Valparaíso Bölgesinde yer alan bir şehir

Viña del Mar, Şili'nin orta kesimideki Valparaíso Bölgesinde yer alan bir şehirdir. Bu şehir Pasifik Okyanusu kıyısında yer almaktadır. Şehrin nüfusu 2012 yılı itibarıyla 324,836 olup Şili'nin dördüncü büyük şehirlerinden biri olmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Marco Cornez</span>

Marco Antonio Cornez Bravo, kaleci pozisyonunda oynamış Şilili eski millî futbolcudur.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.