Bazilika, eski Roma kentlerinde forumun yanında bulunan, içinde mahkemelerin görüldüğü veya diğer resmi hizmetlerin görüldüğü büyük çatılı kamusal binalara; Erken Hristiyanlık ve Orta Çağ dönemlerinde ise yan geçitleri bulunan, galerili veya galerisiz olabilen kiliselere verilen isim.
Gül Camii veya Azize Teodosya Kilisesi, İstanbul'un Ayakapı semtindeki Bizans İmparatorluğu döneminden kalma ve fetihten sonra camiye dönüştürülmüş bir dinî yapıdır. Eski adı ve yapım tarihi hakkında kesin bilgiler olmamakla birlikte 10. ya da 11. yüzyılda yapıldığı tahmin edilmektedir.Bu kilise, Bizans tarafından inşa edilen en yüksek kilise olarak bilinir. İkonoklazm akımı sırasında Büyük Saray'ın ana girişi Halki Kapısı üzerindeki İsa ikonasının indirilmesine karşı çıktığı için öldürülen Theodosia adlı kadının kutsal emanetlerinin bu kiliseye konduğu ve bu kilisenin Aya Theodosia olduğuna inanılır.
Apsis, Hristiyanlığın dini mabetleri olan kiliselerin sunak odasını kapsayan, çoğunlukla yarım daire ya da çokgen, çok nadir durumlarda dikdörtgen planlı bir yapı unsurudur. Apsisler antik döneme ait bazilikalarda yaygın olarak da mimari öğe olarak kullanılmıştır. Apsisler, yapının cephesinde dışa doğru göbekli bir yapı olabildiği gibi, bina içlerinde ya da dikdörtgen planlı duvarlarla da sarılı olabilir. Apsislerin çatısı çoğunlukla yarım kubbe biçiminde olur, ancak düz çatılı apsisler de mümkündür. Çoğunlukla kiliselerin yan neflerinden, yan şapellerinden veya apsislerinden açılan küçük apsislere ise, mimarlıkta apsidiyol denir.
Aziz Klemens Kilisesi; Ankara'nın Altındağ ilçesinde bulunan tarihi bir kilisedir. 4. yüzyılda, Ancyra şehrinin o zamanki episkoposu olan Aziz Klemens adına inşa edilmiştir. Doğu Roma dönemi boyunca farklı yıllarda başkaca kilise, manastır ve katedral yapılarının inşa edildiği bilinse de günümüze ulaşan tek emsal olması sebebiyle Ankara'daki yegane Bizans kilisesi olarak kabul edilir. Osmanlı döneminde camiye çevrilen fakat 1916 Ankara Yangını esnasında tamamen yanması sonucu terk edilen yapıdan geriye yalnızca bir duvar ve iç cephesinde yatay kolları kazınarak silinmiş bir Latin haçının bulunduğu mermer blok kalmıştır. Kurtarılan birkaç sütun başlığı ve pencere sövesi ise Roma Hamamı Açıkhava Müzesi'nde sergilenmektedir.
Surp Hıreşdagabed Kilisesi, Türkiye'de İstanbul iline bağlı Fatih ilçesi Ayvansaray mahallesinde bulunan Ermeni kilisesi.
Bedia Katedrali, Abhazya'nın Tkvarçeli rayonuna bağlı Bedia köyünde yer alan bir Orta Çağ Gürcü Ortodoks katedralidir. Gürcistan'ın altbölümlerine göre Oçamçire Belediyesinde yer alan katedral, Karadeniz sahillerindeki tartışmalı bir bölgede yer almaktadır.
Ağaiani Azize Nino Kilisesi, Gürcistan'ın Şida Kartli bölgesine bağlı Kaspi Belediyesindeki Ağaiani köyünün 2 km güneydoğusunda yer alan, Thoti Dağında konumlanmış bir Erken Orta Çağ Gürcü Ortodoks kilisesidir. Tarihsel bir söylentiye göre kilise, Hristiyanlığın Kartli halkı tarafından benimsendiğini göstermesi için Azize Nino'nun emriyle dikilen üç tahta haçtan birinin yanında konumlanmıştır. Mevcut yapı, Yunan haçı planıyla yapılmış eski kilisenin yeniden yapılanmasıyla, 9. ve 10. yüzyıllar arasında yapılmış bir salon kilisesidir. Kilise, Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.
Vizigot sanatı, MS 5. yüzyıldan 8. yüzyıla değin varlığını sürdüren Vizigotlar Krallığı döneminde bilhassa bugünkü İspanya ve Portekiz topraklarına tekabül eden antik Hispania'da varlığını gösteren gelişmiş materyal kalıntılara verilen addır. Krallığın kuruluşu Güney Fransa'nın Toulouse şehrinde olsa dahi, kalıntılar daha ziyade İber Yarımadası'nda bulunmaktadır.
Aya Tekla Yeraltı Kilisesi (Meryemlik) Mersin ilinin Silifke ilçesi yakınlarında yer alan bir yeraltı kilisesi örenidir.
Tbeti Kilisesi, tarihsel Şavşeti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı ve eski adı Tbeti olan Cevizli köyünde orta çağda Gürcülerden kalma bir yapıdır. Büyük ölçüde yıkılmış olan yapı, Tbeti Manastırı'nın ana kilisedir.
Mozarap mimarisi, romanesk dönem öncesi Hristiyan Mozaraplar tarafından geliştirilmiş ve inşa edilen yapıların sahip olduğu mimari tarzdır. Mozarap mimarisi kendisini bilhassa Endülüs'te ve Reconquista dahilinde yeniden fethedilen bölgelerde göstermektedir. İspanyolca literatürde bu mimari tarz için Arte de Repoblación, kavramı da kullanılmaktadır. Kurtuba Emirliği ve Endülüs Emevi Devleti dönemine ait Mozarap mimarisi örnekleri büyük çoğunlukla günümüze ulaşamamıştır.
Panagia Vlaherna Meryem Ana Ayazması, İstanbul Fatih'te bulunan bir Bizans kilisesi ve ayazmasıdır.
Bana Katedrali, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Şenkaya ilçesine bağlı ve eski adı Panaki (ფანაკი) veya Banaki (ბანაკი) olan Penek köyünde yer alan Bana Manastırı'nın ana kilisesidir.
İspanya'da Vizigot dönemi mimari anıtları listesi
San Miguel de los Fresnos, Güney İspanya'da Badajoz'da Fregenal de la Sierra'nın 6 kilometre kuzeyinde bulunan MS 7. yüzyıla tarihlenen kilise harabeleridir.
Kaledibi Kilisesi, Trabzon'nun Ortahisar ilçesinde yer alan bir kilisedir.
Peribleptos Manastırı ya da Theotokos Peribleptos Manastırı, Konstantinopolis'in en önemli Rum Ortodoks manastırlarından biridir. İstanbul’un Fatih ilçesi, Samatya semtinde, Kocamustafapaşa Mahallesi, Marmara Caddesi ve Cambaziye Mektebi Sokak arasında, Surp Kevork Ermeni Kilisesi’nin bulunduğu alanda konumlanmıştır. Meryem Ana’ya adanan yapı, Orta Bizans döneminde, 11. yüzyılda inşa edilmiştir.
El Germo Bazilikası ya da literatüre geçen eski adıyla Alcaracejos Bazilikası, İspanya'nın güneyinde Córdoba eyaletinde keşfedilmiş bir geç antik çağ bazilikasıdır.
El Gatillo de Arriba Kilisesi, İber Yarımadası'nda Ekstremadura'nın Cáceres ili yakınlarında ilk olarak MS 500lü yıllarda inşa edildiği düşünülen bir kırsal Geç Antik Çağ - Geç Roma dönemi kilisesidir.
Mosteiros Évora'nın güneyinde, Portel ile Viana do Alentejo arasında, Portekiz'in Alentejo bölgesinde, 1977'de tamamlanan Alvito rezervuarının kuzey kıyısında yer almaktadır.
