Valar
"Valar", aşağıdaki şeylerle ilgili olabilir:
- Va halkı, Myanmar ve Çin'de bulunan bir etnik grup
- Valar (Orta Dünya), J. R. R. Tolkien'in kurgusal Orta Dünya evreninde varlıklar
"Valar", aşağıdaki şeylerle ilgili olabilir:
Orta Dünya kıtası, J. R. R. Tolkien'in kurguladığı Orta Dünya evreninde, yazarın eserlerinin büyük bir kısmına mekân olan hayalî kıtadır. Bu eserlerin en meşhurları Hobbit romanı ve Yüzüklerin Efendisi roman üçlemesidir. Tolkien'in öykülerinde, meleksi varlıklar valar, elfler ve bunlarla ittifak halindeki insanlarla, şeytani Melkor ya da Morgoth ve onun yolundan giden büyük çoğunluğu orklardan, ayrıca ejderhalar ve köleleştirilmiş insanlardan oluşan iki büyük gücün Arda'yı ele geçirmek için yaptıkları savaşlar anlatılır. Sonraki çağlarda, Morgoth'un yenilmesi ve Arda'dan sürülmesi sonucunda kötülüklerin efendisi rolünü, baş yardımcısı Sauron devam ettirir. Morgoth'un defedilmesinden sonra valar, Orta Dünya'nın işlerine doğrudan karışmaktan tamamen el çekerler ve Sauron'a karşı süren mücadelede valar safındaki halklara yardım etmesi için Orta Dünya'ya Istari olarak bilinen maiaları yollarlar. Bunların en önemlileri Boz Gandalf ve Ak Saruman olmuştur. Gandalf, görevine sadık kalarak Sauron'un yok edilişinde kritik görevleri yerine getirir, Saruman ise mutlak egemenlik kurmak amacıyla Sauron'a rakip olarak ortaya çıkar. Kötülüğe karşı mücadeleye katılan diğer ırklar ise cüceler, elfler ve hobbitlerdir. Orta Dünya üzerinde hakimiyet tesis etmek için karanlık güçler ile aydınlık güçler arasında yaşanan mücadelenin başlangıcı ve ilk devreleri Tolkien'in Silmarillion adlı eserinde hikâye edilir. İyilik ile kötülüğün son mücadelesi, sırasıyla Hobbit ve Yüzüklerin Efendisi romanlarında ele alınır.
Melkor veya elflerin ona taktığı isimle Morgoth, J. R. R. Tolkien'in kurgusal Orta Dünya evreninde kuvvetçe en güçlü Vala olmakla birlikte Sauron'un efendisi ve en kötü varlıktır. Orklar, troller ve ejderhalar başta olmak üzere Orta Dünya'da çoğu kötücül varlığın yaratıcısıdır. "Melkor" ismi, Quenya dilinde türetilmiş bir kelimedir ve "Güç içinde yükselen" anlamına gelir. Sindarin dilinde, düşmanları tarafından Morgoth Bauglir olarak anılırdı. Melkor'un Valar arasında bilinen orijinal adı ise hiçbir zaman Orta Dünya halkları tarafından öğrenilemedi.
İstari ya da Büyücü, J.R.R. Tolkien'in kurgusal Orta Dünya evrenindeki bir ırk. Valar, Morgoth egemenliğinin sona erdirilmesinden sonra yükselişe geçen Sauron tehdidine karşılık, kendi Maiar'ından olan bu temsilcileri Orta Dünya'ya göndermişlerdir.
Maia, J. R. R. Tolkien'in kurgusal evreninde bir ırktır.
Oromë, bir Vala ve sekiz Aratar'dan biridir. Valar'ın avcısı ve Yüce Süvari olarak bilinir. Vana'nın eşi ve Nessa'nın kardeşidir. Adı Quenya'da boru üfleme veya boruların sesi anlamına gelir.
Valar, J.R.R. Tolkien'in kurgusal Orta Dünya evreninde, yaratıcı Eru'nun ilk yarattığı ve ona en yakın olan yüce varlıklar. Valar ismi, Elfçe "güç" anlamındaki "vala" kelimesinin çoğullanmasıyla oluşturulmuştur ve "güçler" anlamındadır. İlk kez Yüzüklerin Efendisi kitaplarında bahsedilmişlerdir, ancak J. R. R. Tolkien'in ölümünden sonra oğlu tarafından yayımlanan kitabı Silmarillion'da ayrıntılı olarak anlatılmışlardır.
Varda Elentári, bir Valië, sekiz Aratar'dan biri, Manwë'nin eşi ve Valar'ın Kraliçesidir. Sindarin dilinde Elbereth Gilthoniel diye bilinir.
Silmarillion, J. R. R. Tolkien¹in ölümünden sonra oğlu Christopher Tolkien tarafından, daha sonra ünlü bir fantastik hikâye yazarı olacak olan Guy Gavriel Kay yardımı ile İngiliz yazar J. R. R. Tolkien'in epik Orta Dünya hikâyelerinin birleştirilmesi ile oluşturulmuş 1977'de yayımlanmış epik kitap. Hobbit ve Yüzüklerin Efendisi hikâyelerinin geçtiği dünyanın arka planını ve tarihini oluşturur.
J. R. R. Tolkien, İngiliz Edebiyatı'na bir mitoloji kazandırmak gayesiyle "Orta Dünya evreni"ni kurguladı. Tolkien kurgusal Orta Dünya evreninde hiçbir dine açıkça göndermede bulunmadı. Silmarillion’da kendi yaratılış öyküsünü kurdu. Yazar, kitaplarında ögeleri birbiriyle tutarlı bir kurgusal evren yapmaya büyük bir çaba harcadı. Öyle ki, 81 yıllık yaşamının büyük bir kısmını bu efsaneyi üretmeye adamıştır. Orta Dünya evreninin gerçek dünyayla alternatif ırkları, milletleri, dilleri, vs. vardır. Bunlara örnek olarak Ainur, elfler, insanlar, cüceler, orklar, balrog, ejderha, troll, kartal, ent, hobbit verilebilir.
J. R. R. Tolkien'in eserlerine konu ettiği hayalî Orta Dünya evreninin tarihi, gerçek Dünya tarihinin kadim kökeni olarak kurgulanmıştır. Tolkien evreninde, Birinci Çağ ya da tam adıyla Ilúvatar'ın Çocukları'nın Birinci Çağı, Silmarillion'da anlatılan ve kronolojisi tam olarak belirli ilk zaman dilimidir. Ağaçların dev örümcek Ungoliant ve kötü Melkor tarafından zehirlenerek söndürülmesi üzerine tüm Arda karanlığa bürünmüştür. Daha sonra Valar, iki ağaçtan birisi olan Laurelin'in ışığıyla Güneş'i yaratarak, Güneş'in Yılları'nı başlattı. Arda'nın bundan sonraki yıllarının uzunluğu ile gerçek dünyadaki güneş yılı uzunluğu aynıdır.
Güneş Yılları. J. R. R. Tolkien'in, çoğu eserinin konusunu teşkil eden hayalî Orta Dünya evreninde, çeşitli zaman dilimlerinden biridir. Orta Dünya evreni, gerçek dünya tarihinin unutulmuş kadim zamanları olarak kurgulanmıştır. Orta Dünya'nın ilk uyanan halkı olan elfler tarafından Orta Dünya'nın güçleri olarak bilinen Valar'ın Güneş'i yaratmasından sonraki yıllara Güneş Yılları denildi. Güneş yaratılmadan önce, Ağaçlar Çağı yaşanıyordu. Orta Dünya evreninin en kötü varlığı olarak bilinen Melkor, kendisi ile ittifak halindeki dev örümcek Ungoliant ile beraber Ağaçları öldürdü ve uzun bir karanlık dönem başladı. Güneş yaratılana kadar bu şekilde devam etti.
Arda, J. R. R. Tolkien'in -gerçek dünya tarihinin kadim geçmişi olarak kurgulanan- kurgusal Orta Dünya evreninde dünyaya verilen isim. Arda yeryüzü (Ambar) ve çevresindeki yakın göğü içerir. Orta Dünya tarihindeki olayların büyük kısmı Arda'daki Orta Dünya kıtası üzerinde gerçekleşir. Arda'da, Orta Dünya dışındaki diğer kıtalar Aman, Karanlık Diyarlar, Númenor ve ismi Tolkien tarafından hiç zikredilmeyen birkaç başka kıta ve ayrıca birkaç tane okyanus ve deniz yer alır. Arda'da çeşitli akıllı türler vardır:.
Eru Ilúvatar, J. R. R. Tolkien'in kurgusal Orta Dünya evreninde her şeye gücü yeten tek yaratıcıdır.
J. R. R. Tolkien'in hayalî Orta Dünya evreninde, hayalî kainat Eä'nın tarihi Ainur'un Arda'ya inmesi ile başlar. Sonrasında, Eä'nın şekillendirilmesi ve Ainulindalë'de icra edilen müziğin varlığa büründürülmesi aşamaları gelir. Bu zamanlar, Valar Yılları ile ölçülmüştür. Sonraki zamanlar ile beraber Arda'nın tarihinin evreleri üç farklı çağ ile birbirinden ayrılır. Bunlar Lambalar Çağı, Ağaçlar Çağı ve Güneş Yılları'dır. Bu ayrımdan farklı fakat bu ayrımdaki zaman dilimleriyle çakışan bir başka kronoloji ise Ilúvatar'ın Çocukları'nın Çağları'dır. Bu ikinci sınıflandırmanın birinci çağı da Arda'nın şekillendirilmesi ile başlar fakat sayılan ilk yıl -Ağaçlar Çağı'nda gerçekleşen- Elflerin Uyanışı ile başlar, Ağaçlar Çağı boyunca sürer ve Güneş Yılları'nın ilk beş asrını içine alır. Orta Dünya evrenini konu edinen hikâyelerin çoğu Ilúvatar'ın Çocukları'nın ilk üç çağında gerçekleşir.
Elfler, J. R. R. Tolkien'in kurgusal Orta Dünya evreninde bir ırktır. Elfler, yazar J. R. R. Tolkien tarafından modern edebiyata kazandırılmış ve fantastik kurgunun en popüler öğelerinden biri haline gelmişlerdir.
J. R. R. Tolkien’in hayalî Orta Dünya evreninde Lambalar Çağı, Arda'nın üç büyük zaman periyodundan biridir.
J. R. R. Tolkien’in hayalî Orta Dünya evreninde "Ağaçlar Çağı", Arda'nın üç büyük tarihi döneminden ikincisidir. Lambalar Çağı’ndan sonra Güneş Yılları’ndan öncedir. Bu tarihi dönem, Birinci Çağ’ın başlangıcı da dahil olmak üzere birkaç çağı içine alır.
Yavanna, bir Valië ve sekiz Aratar'dan biridir ve Meyve Verici olarak bilinir. Yavanna, toprakta yetişen her şeyden sorumludur; asırlık ormanlardaki ağaçlardan kayaları sarmış olan yosunlara ve topraktaki saklı şeylere kadar her şeyin sayısız biçimini aklında tutar. Eldar'ın dilinde adı Kementári, Yeryüzünün Hanımı'dır. Valar Kraliçeleri arasında saygınlık bakımından Varda ile yan yana durur. Kadın görünümünde; uzun boylu, yeşil giysiler içinde gezinirdi. Bazıları onu uzun dalları gökyüzüne uzanan bir ağaç şeklinde görmüşlerdi. Yavanna, demirci Aulë'nin eşi, Ebedi-genç Vána'nın kardeşi ve Maia Melian'ın akrabasıdır.
Vána; Oromë'nin eşi, Yavanna'nın küçük kardeşiydi. O geçerken, eğer gözü çiçeklere değerse sürgün verir, çiçeklenirdi ve tüm kuşlar şakırdı.
J. R. R. Tolkien’in -kurguladığı Orta Dünya evreninde yaşanan hayalî olayları anlattığı- efsanevî öykülerinde birçok yer ismi geçmektedir. Tolkien, hikâyelerinde gerçek “Dünya”ya karşılık olarak Arda isminde kısmen farklı bir “Dünya” kurguladı. Bu kurgusal “Dünya”daki çeşitli sunî ve doğal mekanlardan bir kısmı yaşanan olayların merkezinde yer alırken, bazı diğer mekanlar ikinci planda yer alır ve pek bahsedilmez. Aşağıdaki listede, bu görece ikinci planda kalan mekanlar hakkında bilgiler yer almaktadır.