Vakıf Sultanlı
| Vagif Sultanlı | |
|---|---|
 | |
| Kendi dilinde adı | Vaqif Sultanlı |
| Doğum | Vaqif Verdiyev 26 Mart 1958 Şahseven köyü, Kürdemir ilçesi, Azerbaycan |
| Takma ad | Vagif Sultanlı |
| Meslek | yazar |
| İkamet | Azerbaycan |
| Milliyet | türk |
| Vatandaşlık |  Azerbaycan |
| Eğitim | Azerbaycan Devlet Üniversitesi |
| Önemli ödülleri | Hasanbey Zerdabi Ödülü (Azerbaycan Gazeteciler Birliği, 1995); Türk Diline Hizmet Ödülü və b. |
Vagif Sultanlı (Azerice: Vaqif Sultanlı, (26 Mart 1958, Şahseven köyü, Kürdemir ilçesi, Azerbaycan) — Azerbaycan yazarı, edebiyat araştırmacısı, çevirmen ve gazeteci, filoloji ilimleri profesörü.[1]
Yaşam öyküsü
Vagif Sultanlı 26 Mart 1958 tarihinde Azerbaycanın Kürdemir ilçesinin Şahseven köyünde doğdu. 1964-1974 yıllarında Köhnepazar köy Orta okulundan mezun oldu. Orta okulda okuduğu 1970-1975 yıllarında aynı zamanda Kürdemir ilçesindeki Müzik Okulunda ders aldı. 1974-1976 yıllarda Kürdemir ilçesinde Elektrik idaresinde çalıştı. Azerbaycan Devlet Üniversitesi’nin Filoloji Fakültesi’ni 1981 yılında farklanma diplomasıyla bitirdi. Emek faaliyetine atanarak gönderildiği İsmailli ilçesinin Kalecik köyünde Dil-Edebiyat öğretmeni olarak göreve başladı. Daha sonra ise Azerbaycan Devlet Üniversitesi’nin Çağdaş Azerbaycan Edebiyatı Bölümü’nde lisans eğitimi aldı.[2]
1984 yılında “Azerbaycan Dramaturgiyasında Karakter Problemi (1970-1980)” konulu doktor (PhDr.), 1997 yılında “Mehmed Emin Resulzade’nin Hayatı ve Edebi Faaliyeti” konulu tezini savunarak ilimler doktoru adını aldı. 1999 yılından başlayarak Bakü Devlet Üniversitesi Azerbaycan Edebiyatı Tarihi Bölümünde Profesör olarak çalışmaktadır. O, sosyal meselelerle yakından uğraşmış, 1991 yılında Dünya Azerbaycanşunaslar Assosiyası’nı oluşturmuş ve bu teşkilatın kurucu başkanlığına seçilmiştir.[3]
1995-1998 yıllarında Amerika’da “Azadlık” ve “Azad Avrupa” radyolarının Azerbaycan şubelerinde edebi programlar üzere muhabir olarak görev yapmıştır. 1995 yılında Polonya’da “Hudaferin”, 1996-1997 yıllarında İsveç’de “Araz”, 2000-2012 yıllarında ABD’de yayınlanan “Dünya Azerbaycanlıları” dergilerinde baş editörlük görevini yürütmüştür. Türkiye’da faaliyet gösteren Kıbrıs-Balkanlar-Avrasya Türk Edebiyatları Kurumu (KİBATEK) Kafkasya bürosunun başkanıdır.
1999 yılının Eylül-Ekim aylarında İngiltere’nin Edinburg Üniversitesi’nin İngiliz Filolojisi ve Garp Kültürü ihtisası üzere faaliyette bulunmuştur. Dünya Azarbaycanlıları Kongresi’nin (DAK) 2001 yılında İsveç, 2002 Hollanda, 2004 yılında Almanya, 2008 yılında Belçika ve 2010 yılında İngiltere’de gerçekleştirilen kurultaylarda oturumları yönetmiştir.[4] 2012 yılında oluşturulan ve merkezi Pekin’de bulunan Uluslararası Epos Araştırmaları Cemiyeti’nin (The International Society for Epic Studies) üyesi olan yazar, 1995 yılında Hasan Bey Zerdabi ödülüne, 2003 yılında Kıbrıs-Balkanlar-Avrasya Türk Edebiyatları Kurumu’nun “Uluslararası Türk Diline Hizmet ödülüne, 2014 yılında Mısır Kültür Bakanlığının ödülüne, 2017 yılında ise Türkçenin Diriliş Hareketi Derneği’nin üstün hizmet ödüllerine layık görülmüştür. 2018 yılında ABD’de bulunan Uluslararası Yazarlar Assosiasiyası’na (International Writers Association) üye seçilmiştir. Yapıtları ABD, İngiltere, Türkiye, Danimarka, Mısır, İran, Rusya, Ukrayna gibi çeşitli ülkelerde yayınlanmıştır.[5] Dünyanın değişik ülkelerinde düzenlenmiş olan uluslararası konferans, sempozyum, panel ve seminerlere katılmış, Azerbaycan Edebiyatı ve Kültürünü temsil etmiş olan yazar evli ve iki çocuk babasıdır.
İlmi Yaratıcılığı
Bedii çalışmalarıyla birlikte sanatın nazari-estetik problemleriyle uğraşan yazarın edebi tenkit ve edebiyat araştırmacılığı ile ilgili araştırmaları “Mehmed Emin Resulzade’nin Edebi Dünyası” (1993), “Ağır Yоlun Yоlcusu” (1996), “Azadlığın Ufukları” (1997), “Azerbaycan Muhaceret Edebiyatı” (1998), Edebi-Nazari İllüstrasiyalar” (2000), “Ömrün Nicat Sahili” (2004), “Edebi Tenkidin Tedrisi Meseleleri” (2007), “İstiklal Sevgisi” (2014), “Azerbaycan Edebi Tenkidi (2019)” …vb. kitaplarda yansımasını bulmuştur. Yazarın edebi faaliyetlerinde Azerbaycan muhaceret edebiyatıyla ilgili araştırmalar özellikle dikkat çeker.
Yazar, tenkid ve edebiyat araştırmacılığıyla ilgili çok sayıda ilmi makalenin müellifidir. Vakıf Sultanlı’nın ilmi çalışmalarının önemli bir kısmını uluslararası konferans, sempozyum, forum ve seminerlerde okunmuş yazılar oluşturur.[6]
Edebi Faaliyetleri
Edebi faaliyetlerine çok erken başlamış olsa da, yazarın “Yovşan Kokusu” adlı ilk öyküsü 1980 yılında “Azerbaycan Kadını” dergisinde yayınlamıştır. Aynı yıldan itibaren öyküleri, çevirileri, ilmi ve sanatsal makaleleri ile matbuatta yeralmaktadır. Yazarın dikkati çeken yapıtlardan birisi olan “Ölüm Uykusu (1982)” romanında bir kabristanlığın taşınması olayının cemiyet içerisinde meydana getirdiği kaos bir kargaşa gibi değerlendirilir. Bu kaos tasvir edilen obrazların iç ve dış dünyasını ifade etmeye imkân yaratır. Kabristanlığı dağıtan dozer sürücüsünün intihar edişiyle sonlanan romanda yazar, manevi, ahlaki değerlere karşı çıkmayı ölüm ile eşdeğer göstermek amacı gütmüştür. Gerçek ve şarti-metaforik üslubun ışığında kaleme alınmış olan “İnsan Denizi” (1992) romanı yazarın bedii yaratıcılığında özel bir yer tutar. Olayların geçmiş asrın sekseninci yıllarında cereyan ettiği romanda ölüm cezasından kurtularak yabancı bir şehirde ömür süren kahramanın simasında cemiyetin ahlakı ve kültürüne geçmiş yabancılaşma problemi bedii yansımasını bulmuştur.[7]
Kendine mahsus tehkiye tarzıyla seçilen “Sahra Savaşı” (2010) rоmanında tasvir edilen olaylar zamanın çatlamasıyla gelecekten imtina ederek geçmişe yüz tutan kahramanın talihi konumunda ortaya konar.[8] Olayların bu çercevede ortaya konulmaya çalışılması yazara insan ve dünya hakkındaki felsefi düşüncelerini yansıtmaya imkân vermiştir. “Sahra Savaşı” çağdaş dünyaya hakim olan yabancılaşma, kayıtsızlık, gereksizlik gibi manevi çöküş ve ahlaki deformasyon problemine itiraz ruhuyla farklanmaktadır. Vakıf Sultanlı’nın “Beyaz Yol”, “Sabah sisi”, “Yaraksız Dalların Yeşil Şarkısı”, “Derviş”, “Mağara”, “Kutup Gecesi”, “Vatan”, “Ada”, “İlgım”, “Ters Akın”, “Lal Halka”, “Kül Kafes”, “Çizgili Yuva”, “Çapraz Gölge”, “Gil Ovsun”...vb. öyküleri kendisine ait dil, üslup özellikleriyle seçilmektedir. Yazarın “Görüş Yeri”, “Nevai Gumru”, “Humayun”…vb. öyküleri tarihi mevzuda yazılmıştır. O, aynı zamanda lirik ve romantik tarzda yazılmış birçok minyatürlerin yazarıdır.[9][10][11]
Tercüme Faaliyeti
Vagif Sultanlı tercüme faaliyetleriyle de meşgul olmuş, Reşat Nuri Güntekin’in “Yaprak Dökümü” ve “Değirmen” romanlarını, Sergey Jitomirski’nin “Sirakuzlu Alim” tarihi romanı ile birlikte Ervin Ştritmatter, Yaroslav Haşek, Veri Meri, Qustav Stopka…vb. öykülerini Azerbaycan Türkçesine tercüme ederek yayınlamıştır. Mehmed Emin Resulzade’nin “Panturanizm Hakkında” adlı yapıtını Rusçadan Azerbaycan Türkçesine çevirmişdir.[12]
Kitapları
- “Yaprak Dökümü” Sönmüş yıldızlar (uzun hikâye ve öyküler) - 1988
- “İnsan Denizi ” (roman) - 1992
- “Mehmed Emin Resulzadenin edebi dünyası'” (ders kitabı) - 1993[13]
- “Ağır yolun yolçusu” (monografi) - 1996
- “Azadlığın ufukları” (makaleler toplusu) -1997
- “Azerbaycan mühaceret edebiyatı” (ders kitabı) - 1998“Yaprak Dökümü” Kul pazarı (öyküler, minyatürler, denemeler) - 1999
- “Edebi-nazari illüstrasiyalar” (nazari fragmentlər) - 2000
- “Ölüm rüyası” (roman, öykü ve denemeler) -2002
- “Ömrün nicat sahili” (diyalog monografi) - 2004
- “Edebi tenkidin tedrisi meseleleri” (ders kitabı) -2007
- “Azerbaycan edebi tenkidi” (ders kitabı) - 2009
- “Hiçlik vadisi” (roman ve öyküler) - 2010
- “Azerbaycan edebi tenkidi” - Tekmilleşdirilmiş 2.neşr (ders kitabı) - 2012
- “İstiklal sevgisi” (monografi) - 2014
- “Sahra savaşı” (roman) - 2015
- “Azerbaycan edebi tenkidi” - Tekmilleşdirilmiş 3.neşr (ders kitabı) – 2019
Türkiye’de yayınlanmış kitapları
- “Ölüm Rüyası” (roman və hekayələr). İstanbul: Avrupa Yakasi Yayinları, 2006, 224 s.
- “Azerbaycan Mühaceret Edebiyatı” (monografi). İstanbul: Avrupa Yakasi Yayinları, 2007, 224 s.
- “Ruhun Ağrıları” (monografi). İstanbul: Avrupa Yakasi Yayinları, 2010, 208 s.
- “İnsan Denizi” (roman). Türkiye türkçesine aktaran Parvana Bayram, İstanbul, Post Yayın, 2016, 224 s.
- “Sahra Savaşı” (roman). Türkiye Türkçesine aktaran Enver Uzun, İstanbul, Nestor Yayınları, 2021, 172 s.
Üye olduğu kurumlar
- Azerbaycan - Azerbaycan Yazarlar Birliği;
- Azerbaycan - Azerbaycan Gazeteciler Birliği;
Türkiye - Kıbrıs, Balkanlar ve Avrasya Türk Edebiyatları Kurumu (İzmir, Türkiyə);
Çin - Uluslararası Epos Araştırmaları Topluluğu ((Pekin, Çin));
ABD - Uluslararası Yazarlar Birliği (International Writers Association);
Fransa - Avrupa Karşılaştırmalı Edebiyat Derneği (European Society of Comparative Literature)
Ödülleri
- Hasanbey Zerdabi Ödülü (Azerbaycan Gazeteciler Birliği, 1995);
- Türk Diline Hizmet Ödülü (KIBATEK, Türkiyə, 2003);
- Mısır Kültür Bakanlığı Fahri Kararnamesi (Mısır, 2014);
- Üstün Hizmet Ödülü (Türkçenin Diriliş Hareketi Derneğı, Türkiyə, 2017)
Kaynakça
- ^ Işık, İhsan (2006). Vagıf Sultanlı. Türkiyе Еdеbiyatçılar vе Kültür Adamları Ansiklopеdisi. Ankara: Еlvan Yayınları. s. 4071.
- ^ Ülkü, İrfan (15 Kasım 2007). "Mühaceretin Edebiyatı". "Yenıcağ" gazetesı.
- ^ Fеnz, Hеndrik (2003). Transformation Asеrbaidschan Nationalismus als Brückе zur Dеmokratiе?. Hamburg, Bеrlin: Dissеrtation zur Еrlangung dеr Würdе dеs Doktors dеr Phi-losophiе dеr Univеrsitat. s. 227-229.
- ^ Алиоглу., Паша (2011). "Долина пустоты". Каспий, № 085.
- ^ Sami, Əhməd (2009). "Azərbaycan romanında psixologizm (Vaqif Sultanlının«İnsan dənizi» romanı əsasında)". Filologiya məsələləri, № 7. s. s.244-255.
- ^ Агакишиев, Алигейдар (2007). Азербайджанская эмигрантская литература (PDF) (6 bas.). Москва. s. 55. 11 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Şubat 2020.
- ^ Koşmaz, Seyfullah. Vagif Sultanlı'nın hikayelerinin incelenmesi.Yüksek lisans tezi (PDF).[]
- ^ Musayeva,, İradə (2013). ".Vaqif Sultanlının «Səhra savaşı» romanı haqqında". Kaspi.
- ^ Zajac. , 2001, vol. 8, p.175-178, Grazyna. Azеrbaijanian Еmigration Litеraturе. Krakow, Poland: «Studia Turcologica Cracoviеnsia».
- ^ Gürbüz, Cazim (15 Nisan 2008). "Azеrbaycan Mühacеrеt Еdеbiyatı". Türkiyе. Yеniçağ gazеtеsi.
- ^ Tekin, Arslan (2013). "Hasret çeken köpek". Yeniçağ gazetesi. 4 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2020.
- ^ Şərifova, Salidə (2015). "Vaqif Sultanlının «İnsan dənizi» romanının problematikası və bədii üslub palitrası". Sivilizasiya, № 9. s. s.26-31.
- ^ Sağlam, Fеyyaz (1995). Kitaplar arasında Mеhеmmеd Еmin Rеsulzadеnin еdеbi dünyası. Еrzurum, Türkiyе: «Kardaş еdеbiyatlar». s. 42-43.
