İçeriğe atla

Vaşlobi Kilisesi

Koordinatlar: 41°16′16″K 43°09′35″D / 41.27111°K 43.15972°D / 41.27111; 43.15972
Vaşlobi Kilisesi
Harita
Temel bilgiler
KonumÖvündü, Çıldır
Koordinatlar41°16′16″K 43°09′35″D / 41.27111°K 43.15972°D / 41.27111; 43.15972
İnançDoğu Ortodoks Kilisesi
MezhepGürcü Ortodoks Kilisesi
DurumHarabe
Mimari
Mimari türKilise
Mimari biçimGürcü mimarisi
TamamlanmaOrta Çağ
Özellikler
MalzemelerKesme taş, moloz taş, kireç harcı

Vaşlobi Kilisesi (Gürcüce: ვაშლობის ეკლესია), Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı ve eski adı Vaşlobi olan Övündü köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesisidir. Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili, 1902 yılında kiliseyi tanımlamış, Gürcüce Vaşlobi'nin elma bahçesi anlamına geldiğini ve Vaşlobi Kilisesi'nin de elma bahçesi içinde bulunduğunu yazmıştır.[1]

Tarihçe

Vaşlobi Kilisesi'nin bulunduğu Vaşlobi köyü, tarihsel Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Cavaheti'de yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü, 16. yüzyılın ikinci yarısında Gürcülerden ele geçirmiştir. 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterine göre köyde, Vaşlobi Kilisesi'nin de cemaati olan 22 Hristiyan hane yaşıyordu.[2] Ekvtime Takaişvili'nin kiliseyi tanımladığı 1902 yılında Vaşlobi Kilisesi bütünlüğünü koruyordu. Kilise bahçıvanlar tarafından yaşam alanına dönüştürülmüştü ve duvarları isle kaplanmıştı. 2014 yılında ise kilise önemli ölçüde zarar görmüş haldeydi.[1][3]

Mimari

Vaşlobi Kilisesi, Vaşlobi Manastırı'nın kilisesi olup üç basamaklı bir platform üzerine inşa edilmiştir. Bu manastıra ait Vaşlobi Kilisesi ile bu kiliseye bitişik bir şapel, kilisenin batısında iki katlı bir bölüm günümüzde tanımlanabilmektedir. Diğer yapılar toprak ve bitki altında bulunmaktadır.[4] Ekvtime Takaişvili'nin kiliseyi tanımladığı 1902 yılında da yapıların önemli bir kısmı tepelerden inmiş olan toprağın altında bulunuyordu.[1]

Vaşlobi Kilisesi, doğubatı doğrultusunda dikdörtgen (7,5 x 5 m) planlı ve tek nefli bir yapıdır. Kuzey cephesinin alt yarısı bir yamaca yaslanmıştır. Kilise, moloz taş ve kireç harcı kullanılarak dolgu duvar tekniğiyle inşa edilmiş, beden duvarları siyahımsı gri renkli, kare ve uzun dikdörtgen biçimli kesme ve kaba yonu taşlarla kaplanmıştır. Kilisenin apsisinin bulunduğu doğu duvarı günümüzde tamamen yıkılmıştır. Ekvtime Takaişvili 1902 yılında apsisin beşgen biçimli olduğunu ve dışarıya çıkıntı yaptığını ve bunun benzeri kiliseler için nadir bir durum olduğunu yazmıştır. Vaşlobi Kilisesi'nin çatı örtüsü tamamen çökmüş olmakla birlikte, yapının beşik tonozla örtülü olduğu mevcut kalıntılardan anlaşılmaktadır. Vaşlobi Kilisesi'nin biri batı duvarında, ikisi güney duvarında olmak üzere üç kapısı vardır.[1][4]

Vaşlobi Kilisesi'ne güneyden bitişik biçimde inşa edilmiş olan şapel (8,3 x 5,5 m), doğu-batı doğrultusunda dikdörtgen planlı bir yapıdır. Doğuda kilisenin apsis başlangıcından batıda ise koridorun doğu cephesiyle birleşmektedir. Şapel de dolgu duvar tekniğiyle inşa edilmiş olup duvarlar dıştan sarımsı ve pembemsi, içten ise grimsi düzgün kesme taşlarla kaplanmıştır.[4]

Kaynakça

  1. ^ a b c d Ekvtime Takaişvili, Материалы по археологии Кавказа, собранные экспедициями Московского археологического общества : Выпуск XII veya Христианские памятники, Moskova, 1909, s. 61.
  2. ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1947-1958, 3 cilt; III. cilt (1958) s. 365". 27 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2023. 
  3. ^ 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2015, s. 62. 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-7362-5
  4. ^ a b c "Fahriye Bayram, "Doğunun Unutulmuş Bir Manastırı: Vaşlobi", Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 18, 2014, Sayfa 21-30". 17 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2023. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Ekeki Kilisesi</span>

Ekeki Kilisesi, Erzurum ilinin Tortum ilçesinde, eski adıyla Ekeki, yeni adıyla Vişneli köyünde bulunan Gürcü kilisesi. Aynı adı taşıyan manastırın ana kilisesi olduğu sanılan yapı, tarihsel Tao bölgesinde yer alıyordu. Ekeki Kilisesi, 9. yüzyılda düzgün kesme taşlardan inşa edilmiş haç planlı ve kubbeli bir yapıydı. Doğu cephesinde üç apsisi vardı ve sunak bu bölümde yer alıyordu. Kubbe kasnağı ve bazı pencerelerin üst kısmı renkli taşlarla süslenmişti.

<span class="mw-page-title-main">Goguba Kilisesi</span>

Goguba Kilisesi, Guguba Kilisesi ve Ugubo Kilisesi olarak da bilinir, tarihsel Eruşeti bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Hanak ilçesinde, eski adı Goguba olan Binbaşak köyünde inşa edilmiş Gürcü kilisesidir. Zaman için hasar görmüş, 1960'larda da insan eliyle tamamen yıkılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Çala Kilisesi (Arpaçay)</span>

Çala Kilisesi, Kars ilinin Arpaçay ilçesine bağlı ve eski adı Çala olan Doğruyol köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir. Köyün merkezinde yer alan ve Meryem Ana'ya adanmış olan kilise, Tao-Klarceti bölgesinde, taş bezeme açısından başta gelen yapılar arasında yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Zegani Kilisesi</span>

Zegani Kilisesi veya Zaki Kilisesi, tarihsel Cavaheti bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı Dirsekkaya köyünün sınırları içinde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisesidir. Kilisenin iki adı da ortadan kalkmış olan Zaki veya Zegani köyünden gelir.

<span class="mw-page-title-main">Gölbelen Köyü Camii</span> Çıldırın Gölbele Köyünde kiliseden dönüştürülen cami

Gölbelen Köyü Camii, Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı Gölbelen köyündeki bir camidir. Orta Çağ'dan kalma bir Gürcü kilisesi olan Urta Kilisesi'nin camiye çevrilmesiyle ortaya çıkmıştır.

Çamardo Kilisesi, Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı ve eski adı Çamardo olan Akdarı köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir. Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili'nin kiliseyi tanımladığı 1902 yılında sağlam olan yapı, günümüzde büyük ölçüde yıkıktır.

Tataleti Kilisesi, Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı ve eski adı Tataleti olan Baltalı köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir. Yapı, büyük ölçüde zarar görmüş halede günümüze ulaşmıştır.

Samtzubi Kilisesi, Sansut Kilisesi ve Sansop Kilisesi olarak da bilinir, tarihsel Cavaheti bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı Sabaholdu köyünün sınırları içinde Orta Çağ'dan kalma bir Gürcü kilisesidir. Sabaholdu köyünün güneydoğusunda eskiden Samtzubi adında bir Gürcü köyü bulunuyordu ve Samtzubi Kilisesi de bu köyün kilisesiydi.

Leksori Manastırı, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Şenkaya ilçesine bağlı Teketaş köyünde Orta Çağ'dan kalma bir Gürcü manastırdır. Bu yapı topluluğu, Lihsor Deresi kıyısındaki yüksek kayalığın üzerinde inşa edilmiştir.

Büyük Kargluhi Kilisesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Şenkaya ilçesine bağlı ve eski adı Kargluhi olan Yünören köyünde Orta Çağ'dan kalma bir kilisesidir. Köyde bulunan iki kilise Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili tarafından "Büyük kilise" ve "Küçük kilise" şeklinde adlandırılmıştır.

Sohtoroti Kilisesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Tortum ilçesine bağlı ve eski adı Sohtoroti olan Doruklu köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma kilisedir.

Dörtkilise Kilisesi, tarihsel Kola bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Göle ilçesine bağlı ve eski adı "Dört Kilise" olarak bilinen Uğurtaşı köyünde Orta Çağ'dan kalma kiliselerden biridir.

Dörtkilise Çifte Kilisesi, tarihsel Kola bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Göle ilçesine bağlı ve kilise sayısından dolayı Dört Kilise olarak anılmış olan Uğurtaşı köyünde Orta Çağ'dan kalma iki adet kilisedir.

Okami Kilisesi, tarihsel Kola bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Göle ilçesine bağlı ve eski adı Okami olan Çayırbaşı köyünde, Gürcülerden kalmış ve ortadan kalkmış eski bir kilisedir.

Uri Kilisesi, tarihsel Artani bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin merkez ilçesine bağlı ve eski adı Uri olan Altaş köyünde Orta Çağ'da inşa edilmiş Gürcü kilisesidir.

Mgeltsihe Kilisesi, tarihsel Cavaheti bölgesinin Türkiye tarafında kalan kesiminde, günümüzde Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı ve eski adı Mgeltsihe olan Kurtkale köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisedir.

Skarebi Kilisesi, tarihsel Artani bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı ve eski adı Skarebi olan Kotanlı köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisedir.

<span class="mw-page-title-main">Vaçedzori Manastırı</span>

Vaçedzori Manastırı, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Olur ilçesine bağlı ve eski adı Niakomi olan Keçili köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü manastırıdır.

Turkaşeni Kilisesi, tarihsel Kola bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Göle ilçesine bağlı ve eski adı Turkaşeni olan Yiğitkonağı köyünde Gürcülerden kalma iki kilisenin ortak adıdır. Eski adları günümüze ulaşmadığı için bu iki yapı köyün eski adıyla anılmaktadır.

Begrahatuni Kilisesi, tarihsel Artani bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı ve eski adı Begrahatuni olan Eskibeyrehatun köyünde, Orta Çağ'da Gürcülerden kalan bir kilisedir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.