VI. Henry, Bölüm 2

VI. Henry, Bölüm 2
*Henry VI Part II*
VI. Henry, Bölüm 2; Henry VI Part II
Second Part of Henry the Sixth
	1623 "birinci folyo" baskısında "Second Part of Henry the Sixth" oyunu başsayfası
Yazar	William Shakespeare
İlk gösterim	1588-1592
Ülke	İngiltere
Orijinal dil	İngilizce
Tür	Tarihsel oyun

VI. Henry Bölüm 2 (İngilizce özgün adı: Second Part of Henry the Sixth), İngiliz oyun yazarı William Shakespeare tarafından yaklaşık olarak 1588-1592 yılları arasında yazıldığı kabul edilen bir tarihsel oyundur. Bu oyun üç bölüm olan VI. Henry oyunları (VI. Henry, Bölüm 1, VI. Henry, Bölüm 2 ve VI. Henry, Bölüm 3) ile birlikte III. Richard oyunlarından oluşan Shakespeare'in bir tarih oyunlar dörtlemesinin ikincisidir.

VI. Henry, Bölüm 1 İngiltere'nin kıta Avrupası'nda Fransa'da elinde bulundurduğu topraklarıni kaybetmesini ve Güller Savaşı'na yol açan çeşitli politik entrikaları konu almakta iken, ikinci oyun olan VI. Henry Bölüm 2 kral VI. Henry'nin soyluların birbirleriyle çatışmalarını durdurmasının imkânsız olmasını, çok güvendiği danışmanı olan Dük Humpherey'nin ölümünü, York Dükü'nün güç kazanıp yükselmesini ve silahlı çatışmanın kaçınılmaz hale gelmesini konu etmektedir. Bu nedenle bu oyun Güller Savaşı'nın ilk silahlı ordular çatışması olan "Birinci St.Albans Çarpışması" 'nın (22 Mayıs 1455 de) başlaması ile son bulmaktadır.

Oyun için kaynaklar

VI. Henry Bölüm 2 oyunu için Shakespeare'in iki ana tarih eserini kaynak aldığı bildirilir. Bunlar

Edmund Hall (1548), The Union of the Two Noble and Illustre Families of Lancaster and York ve
Raphael Holinshed, (1.ed:1577, 2.ed:1587) Chronicles of England, Scotland and İreland.

Genellikle Shakespeare'in tarihsel oyunlarını yazmak için kullandığı ana kaynak "Holinshed"'in eseridir. Bilinmektedirki Holinshed tarihinin "Güller Savaşı" bölümlerini hazırlamak için ana kaynak olarak Edmund Hall'un eserini kullanmış ve hatta bu eserin büyük kısımlarını kendi eserine aynı cümleler halinde almıştır. Fakat iki eserin verdiği bilgiler ve ifade tarzları arasında olan farklılıklar bu iki eserin farklı olduklarını göstermeye yetişmektedir. Bu farklılıkların Shakespeare oyununa aksetmesi dolayısıyla edebiyat uzmanları Shakespeare'in oyununun baş kaynağının Hall'un eseri olduğunu ama bunun Holinshed eserinden ekstra bilgilerle takviye edildiğine hemfikirdirler.

Shakespeare oyununda gerçeklerden ve Hall ve Holished'in eserlerindeki bilgilerden bazı önemli kısımlarda ayrılmıştır. Gerçekte ve Hall ve Holinshed'in belirttiği gibi, olayların zaman içindeki geçimi 4 yıl sürdüğü halde, Shakespeare Cade isyanı'nı, York'un İrlanda'dan dönüşünü ve I. St.Albans Çarpışmasını birbirini hemen takiben ve hatta iç içe geçmiş olarak oyununda vermektedir. Kraliçe Margaret ile Gloucester Düşesi Eleanor gerçekte hiç birbiri ile karşılaşmamıştır ve Eleanor, Margaret İngiltere'ye gelmeden 4 yıl önce büyücülük ithamı ile Londra'dan sürülmüştür. Buna karşılık Shakespeare'in oyununda bu iki kadın arasında karşıkarşıya bir şahsi mücadele olduğu gösterilmektedir.

Shakespeare Richard Grafton (1569), A Chronicle at large adlı eserini de ek bir kaynak olarak kullandığı bildirilir. Bu eserin kaynağı da (Holinshead gibi) Hall'in eseridir ve bu da Hall'dan aynen alınmış kısımlar ihtiva etmektedir. Fakat bazı kısımlar sırf Grafton'a aittir ve bunlardaki bilgilerin Shakespeare oyununda bulunması (örneğin II. Perde 1.Sahnedeki "taklid bir mucize") Shakespeare'in Grafton'u da kaynak olarak kulladığına gösterge olmuştur.

Eserin bazı kısımlarının diğer kaynakları şunlardır: William Baldwin, (1.ed:1559, 2.ed:1578) "Mirror for Magistrates" adlı şiir kitabındaki Anju'lu Margaret için bir şiir ve Robert Fabyan (1516), New Chronicles of England and France içinde Cade isyanı, Work'un İrlanda'dan dönüşü ve St.Albans Çarpışması olaylarının arka-arkaya oluşu ifadesi.

Hazırlanması ve baskıları

Bu oyunun 1594 yılı başlarında hazırlanıp bitirildiği kuşkusuzdur; çünkü 12 Mart 1594de bu oyunun "kuatro ebadı"nda bir kopyası, o yıl sonunda Thomas Creede adlı basımevi tarafından basılmak ve Thomas Millington adlı bir kitapçı tarafından satılmak üzere, İngiltere'de basılan kitapları kayıt etme mercii olan "Kitap Baskıcıları Loncası Sicili (Stationers' Register)"'ne dahil edilmek için sunulmuştur. Bu kitabın uzunca olan açıklayıcı ismi şöyledir:

İki ünlü York hanedanı ve Lancaster Hanedanı arasındaki Mücadelenin birinci bölümü, Dük Humprey'nin ölümü; Suffolke Dük'unun sürgüne gönderilip ölmesi; mağrur Winchester Kardinali'nin trajik sonu; Jack Cade'in dikkat çeker isyanını ve York Dükü'nün krallık tacına ilk hak iddia etmesi konularını içerir.
— quote

Bun göre bu oyunun en son mümkün hazırlanma tarihi 1594 yılı başlarıdır.^[1]

Fakat bu oyunun bu baskı için izin isteme tarihinden birkaç yıl önce hazırlanıp sahnelendiğine dair bazı delil bulunmaktadır. "Philip Heslowe Günlüğü" adlı o zamanlar tutulan bir günlüğe göre bu günlük yazarı 3 Mart 1592de Southwark'da bulunan "Rose Tiyatrosu"'nda "Lord Strange'in Tiyatro Trupu" tarafından sahnelenen Harey Vj (yani hatalı bir yazışla Harry Vİ) adlı eseri izlemiştir.

Bazı edebiyat kritikleri "VI. Henry Bölüm 2" ve "VI. Henry Bölüm 3" oyun eserlerinin "VI. Henry Bölüm 1"'den önce hazırladığını iddia etmektedirler.^[2] Fakat bu oyunlar, hangi sıraya göre ilk defa hazırlanıp sahnelenmişse sahnelensin, edebiyat otoriteleri bu VI. Henry üçlüsünün en son olarak 1592 başlarında bitirilmiş olduğuna hemfikirlerdir.

Bu oyunun adının ne zaman "Bölüm 2" sözcüğünü de ihtiva ettiği de belirli değildir. 1623de basılan folyo ebadındaki versiyona kadar, bu oyunun basılan versiyonlarının hiçbiri VI. Henry oyununun ismi olarak Bölüm 2 ismini taşımamıştır. Bu nedenle Bölüm 2 adı Birinci Folyo editörleri John Heminges ve Henry Condell tarafından eklendiği kuşkusuzdur.

Bu eserin 1594de basılan "kuatro versiyon" "Mücadele" metni iki defa daha basılmıştır: 1600 (kuarto ebadında) ve 1619 (folyo ebadında). 1600 metninin basımcısının adı Valentine Simmes'dir ve kitap satıcısı yine Millington'dur. 1619da basılan metin şimdi "Hatalı Folyo" adı verilen bir Thomsa pavier adlı kitap satıcısı için William Jaggard adlı basımcı tarafından bir seri Shakespeare eseri arasında hazırlanmıştır. Aynı metin 1595de "VI. Henry Bölüm 3" ile birlikte "oktavo ebadı"'nda basılmıştır. Günümüzde basılmış, yapımlanıp sahnelenen "VI. Henry Bölüm 2" eserinin metni ise 1623de "Altıncı Henry'in İkinci bölümü, Dük Humfrey'in ölümü ile birlikte (e Second Part of Henry the Sixt, with the death of the Good Duke Humfrey)" adı ile basılan "Birinci Folyo" metinine dayanmaktadır. Bu folyo edisyonun editörlerinin isimleri John Heminges ve Henry Condell idi.

Karakterler

Kralın etrafındakiler

Kral VI. Henry
Kraliçe Margaret Anjou'lu
Gloucester Dükü Humphrey, VI. Henry'nin amcası ve İngiltere için Taht Koruyucu Lordu
Gloucester Düşesi Eleanor, Gloucester Dükü'nün eşi
Winchester Kardinalı Henry Beaufort, VI. Henry'nin büyük amcası
Suffolk Markizi ve sonra 1. Suffolk Dükü William de la Pole
1. Buckingham Dükü Humphrey Stafford
Somerset Dükü (Bu iki gerçek kişiden oluşturulmuştur. Fransa'da taht naibi olan John Beaufort, 1. Somerset Dükü ile küçük kardeşi olan ve 2. Somerset Dükü olan Edmund Beaufort ki bu kişi 1. St.Albans Savaşı'nda ölmüştür).
Thomas Clifford (Lord Clifford), 8. Cliffpord Baronu
John Clifford (Genç Clifford), 9. Clifford Baron'u, Lord Clifford'un oğlu

York Dükü'nün etrafındakiler

3. York Dükü Richard Plantagenet,
March (Sınır) Kontu Edward (sonra İngiltere Kralı IV. Edward, 3. York Dükü Richard'ın oğlu
Richard Plantagenet (sonra İngiltere Kralı III. Richard, 3. York Dükü Richard'ın diğer oğlu
5. Salisbury Kontu Richard Neville
16. Warwick Kontu, Salisbury'un oğlu

Rica Dilekçesi ve Çarpışma

Thomas Horner, bir zırh yapım ustası
Peter Thump, çırağı
Rica Dilekçesi verenler, Çıraklar

Sihir

John Hum, bir papaz
John Southwell, bir papaz
Margery Jourdayne, bir büyücü
Roger Bolingbrook, bir sihirbaz
Bir Hayalet

Taklid bir Mucize

Sander Simpcox, Bir sahtekar
Simpcox'un eşi
St Albans Belediye başkanı
St Albans'li bir kıdemli kent meclisi üyesi
St Albans'li bir mübaşir

Eleanor'un Kefareti

Londra Şehri Şerifi
Sir John Stanley, Man Adası valisi (gerçekte Sir Thomas Stanley)
Haberci

Gloucester'un Katli

İki Katil

Suffolk'un Katli

Teğmen, bir geminin süvarisi
Geminin Kaptanı
Lostromo
Walter Whitmore, gemide bir denizci
İki Beyefendi, Suffolk ile birlikte iki tutuklu

Cade İsyanı

Jack Cade, isyanın elebaşısı
Dick Kasap, isyancı
Smith Dokumacı, isyancı
Bir tahtacı, isyancı
John, isyancı
Emmanuel, Kent'teki Chatham Şehri Başkatibi
Sir Humphrey Stafford
William Stafford, Sır Humphrey'nin erkek kardeşi
James Fiennes, Lord Sayle, 1st Baron Saye ve Sele
Thomas de Scales, Lord Scales, 7. Baron Scales Baronu
Matthew Goffe, Kralın askeri
Alexander İden, Kentli Beyefendi

Diğerleri

Vaux, bir haberci
Haberciler, askerler, nedimler, muhafızlar, davulcular, halktan kişiler, isyancılar vb.

Konusu

Oyun Kral VI. Henry'nin genç Margaret Anjoulu ile evlenmesi ile başlar. Margaret 4. Suffolk Kontu olan William de la Pole'ün koruduğu (belki de sevgilisi olduğu) bir kadındır ve Suffolk bu kadın dolayısıyla Kral'a etki yapmayı düşünmektedir. Fakat Suffolk ve Margaret'in bu planlarına en önemli engel Tahtın Koruyucusu unvanlı Gloucester Dükü Humphrey'dir. Gloucester Dükü halk tarafından çok sevilmektedir ve Kral tarafından derince güvenilmektedir.

Fakat Gloucester Dükü'nün durumu kendi karısı tarafından zayıflatılmaktadır. Çünkü Gloucester Düşesi kocasının Kral olmasını istemektedir. Bu azmi dolayısıyla Düşes, gizliden Suffolk'un bir casusu olan, bir adam tarafından yasak olan ölü ruhlarını çağrılması büyüsü ile uğraşmaya teşvik edilmiştir. Düşes bir ruh çağırma seansında bir ölünün ruhunu çağırıp ona sorduğu sorulara aldığı yanıtlar çok belirsiz olmuştur. Fakat bu kanunca yasaklanmış olan ruh çağırma seansı bitmeden devletin emniyet güçleri tarafından yakalanmış ve kanunen yasak bir hareket yaptığı için tutuklanmıştır. Sarayda yapılan yargılanması sonunda büyücülük yaptığı için Londra'dan sürülmüştür ve bu yargı Gloucester Dükü'nün otoritesini çok zedelemiştir.

Bu entrikasında başarı kazanan Suffolk bu sefer Gloucester Dükü'nün gücünü tamamen elemine etmek hedefiyle Winchester Kardinalı Beaufort ve Somerset Dükü ile müttefik olmuştur. Suffolk Gloucester Dükü'nü vatan hainliği suçuyla itham eder ve bundan dolayı onu tutuklatırır. Fakat Gloucester hapiste yargıyı beklerken Suffolk iki katil kiralayarak onları Gloucester'i öldürmeleri için hapishaneye gönderir.

Tam bu sıralarda ülkenin başka bir yerinde diğer bir gelişme ortaya çıkar. Aslının Kral III. Edward'ın üçüncü oğlundan geldiği bilinen 3. York Dükü kendinin meşru İngiltere Kralı olduğunu ve Kral VI. Henri'nin meşruiyet hakkının ise III. Edward'ın 4. oğlundan geldiği için krallığının meşru olmadığını Salisbury Kontu ve Warwick Kontuna açıklar ve onlar da 3. York Dükü'nün bu davasında ona destek vereceklerini bildirirler.

Suffolk Kontu'nun Gloucester'in suikastla öldürülmesine neden olduğu ortaya çıkınca Londra'dan sürülme cezasına çarptırılır. Ona destek sağlayan Winchester Kardinalı ise bir ateşli hastalığa yakalanır ve bunun için Tanrısını lanetleyerek olur. Margaret Anjoulu, Suffolk'un sürgüne gönderilmesinden çok etkilenir ve onun çok zaman geçmeden geri dönmesini sağlamak için elinden gelen her şeyi yapacağına and içer. Fakat Suffolk'un İngiltere'den ayrılıp sürgüne gitmekte olduğu gemi korsanların hücumuna uğrar. Bu hücumda Suffolk öldürülür ve kesilmiş başı Margaret Anjoulu'ya gönderilir.

Bu sırada İrlandada bir isyan çıkmıştır. Bu isyanı bastırmak için İrlanda'ya gönderilen bir ordunun komutanlığına York Dükü atanır. York İngiltere'den ayrılmadan önce kendine çok sadık olan bir subay olan Jack Cade ile gizlice bir komplo hazırlar. Jack Cade alelade halkı ayaklandıracaktı ve bu ayaklanmaya katılan halkın da meşru haklarını ilan edince York Dükünün kral olmasını destekleyip desteklemedikleri ortaya çıkacaktı. Jack Cade isyanından dolayı York Dükünü itham etmek de imkânsız olacaktı çünkü York Dükü ordusuyla İrlanda'da bulunacaktı.

Jack Cade kendine düşenleri yaptı. Çıkardığı isyan ile etrafına alelade halktan büyük bir güruh toplamayı başardı ve Londra'yı eline geçirip kendini Londra Şehri lord başkanı (Lord Mayor) ilan etti. Fakat Kral VI. Henry'i tutanların başına geçirilen Lord Clifford Cade'in ordusunu oluşturan alelade halkı bu isyancıyı tutmanın uygun olmadığına inandırmayı başardı. Böylece Jack Cade isyancı ordusunu kaybetti ve Cade isyanı sona erdi. Jack Cade ise bundan birkaç gün sonra açlıktan kendini kurtarmak için bir adamın bahçesinin duvarını atlamaya çalışırken o kişi tarafından öldürüldü.

Tam bu sırada York Dükü ordusuyla İrlanda'dan İngiltere'ye geri gelir. Kendine emir verilmeden geri gelişini Kralı'n baş danışmanlarından olan, Suffolk Düküne destek vermeği için ikiyüzlü olduğunu iddia ettiği Somerset Dükü'nü devlet idaresinden uzaklaştırmak olduğunu bildirir. Fakat Kral VI. Henry danışmanın uzaklaştırılmasını kabul etmez. Bunun üzerine York Dükü acuıktan açığa İntiltere tahtının meşru kralı kendinin ve varisleri olan oğulları Edward (gelecekteki Kral IV. Edward) ve Richard (gelecekteki III. Richard) olduğunu ilan eder. İngiliz asilleri ve halkı artık kimi tuttuklarını; yani Kral VI. Henry ve Lancaster Hanedanı'nı mı yoksa York Dükü ve York Hanedanını mı tutacakları üzerinde bir karar varmaları gereği açıkça ortaya çıkmıştır.

İki taraf arasındaki ilk çatışma St. Albans'da olur. Yorklular bu muharebede galip gelirler. VI. Henry'nin başdanışmanlaraindna olan Lord Clifford York Dükü tarafından ve oğlu Somerset Dükü York'un oğlu Richard tarafından öldürülürler. Muharebeyi kaybetmiş ve aklını kaybedip çılgına dönmüş olan Kral VI. Henry karısı Margaret tarafından muharebe meydanından kaçırılarak Londra'ya gitmeye ikna edilir. Londra'ya kaçan bu gruba babası Lord Clifford'un öldürülmesinin intikamını almaya yemin etmiş olan olan genç yeni Lord Clifford'da katılır. Oyun York ordusunun Henry, Margaret ve genç Clifford'u yakalamak için harekete geçtikleri sırada sona erer.

Perdeler ve sahneler

I. Perde

1. Sahne. Londra. Saray.
2. Sahne. Gloucester Dükü'nün evi.
3. Sahne. Saray.
4. Sahne. Gloucester Dükü'nün bahçesi.

II. Perde

1. Sahne. St Albans.
2. Sahne. Londra. York Dükü'nün bahçesi.
3. Sahne. Bir Yargı Salonu.
4. Sahne. Bir sokak.

III. Perde

1. Sahne. Bury St.Edmund'da Manastır
2. Sahne. Bury St.Edmund'da, Kral'ın Odası.
3. Sahne. Bir yatakodası.

IV. Perde

1. Sahne. Kent sahili
2. Sahne. Blackheath.
3. Sahne. Blackheath'in bir başka tarafı.
4. Sahne. Londra. Saray.
5. Sahne. Londra. Londra Kalesi.
6. Sahne. Londra. Cannon Sokağı.
7. Sahne. Londra. Smithfield.
8. Sahne. Southwark.
9. Sahne. Kenilworth Kalesi.
10. Sahne. Kent. İden'in bahçesi.

V. Perde

1. Sahne. Dartford ile Blackheath arasındaki kırlık tarlalar.
2. Sahne. St.Albans.
3. Sahne. St.Albans yakınlarında kırlık tarlalar.

Türkçeye çeviriler

VI. Henry: I., II. ve III. Bölüm. Çev. Hamit Çalışkan. Ankara: İmge Yayınları, 1994.

Kaynakça

^ Warren, Roger, (ed) (2003), Henry VI, Part Two. (Oxford World's Claşsıcs) Oxford: Oxford University Press İSBN 0199537429 (İngilizce) Editörün giriş yazısı
^ Oxford Shakespeare Tüm eserleri Oxford Shakespeare: Complete Works 1.ed.: 1986 ve 2.ed.:2005, ve Norton Shakespeare ed:1997 ve ed.2008.