İçeriğe atla

V. İvan

V. İvan
Tüm Rusya'nın çarı
Hüküm süresi7 Mayıs 1682 – 8 Şubat 1696
Taç giymesi25 Haziran 1682
Önce gelenIII. Fyodor
Sonra gelenI. Petro
Naibe(ablası) Sofya Alekseyevna (1682–1689)
Doğum6 Eylül 1666(1666-09-06)
Moskova
Ölüm8 Şubat 1696 (29 yaşında)
Moskova
Defin1696
Mikâil Katedrali, Moskova Kremlini
Eş(ler)iPraskovya Saltıkova
Çocuk(lar)ıPrenses Mariya İvanovna
(1689–1692)

Prenses Feodosya İvanovna
(1690–1691)
Prenses Yekaterina İvanovna
(1691–1733)
Prenses Anna İvanovna
(1693–1740)

Prenses Praskovya İvanovna
(1694–1731)
Tam adı
İvan Alekseyeviç Romanov
HanedanRomanov Hanedanı
BabasıI. Aleksey
AnnesiMariya Miloslavskaya
DiniDoğu Ortodoks

V. İvan Alekseyeviç Romanov (RusçaИван V Алексеевич); 6 Eylül 1666 Moskova – 8 Şubat 1696 Moskova), 7 Mayıs 1682 ve 8 Şubat 1696 tarihleri arasında hüküm sürmüş, Romanov hanedanına mensup Rus çarıdır. Önemli fiziksel ve zihinsel sorunları vardı.[1]

Hayatı

İki çocuk hükümdarın ortak hükümdarlıklarının resmi.(1685)
İvan'ın 17. yüzyıl gençlik portresi.
V. İvan ve i. Petro'nun taç töreni. (25 Haziran 1682)
İvan'ın 1896 yapımı bir tablosu.
1682 ile 1689 yılları arasında naibelik yapan V. İvan'ın ablası Sofya Alekseyevna.
Kızlarından Anna İvanovna, 1730 – 1740 yılları arasında İmparatoriçe olarak ülkeyi yönetirken düzenlenen bir bakanlar kurulu toplantısı sırasında. (Valery Jacobi)
V. İvan'ın eşi Praskovya Saltıkova. (1664 – 1723)
VI. İvan'ın 1764 yılında öldürülmesi. (İvan Tvoroznikov, 1884)

İlk yılları

Çar I. Aleksey ile eşi Maria İlyiniçna Miloslavskaya'nın oğlu olarak 1666 yılında Moskova'da doğdu.

Taht çekişmeleri

III. Fyodor'un ölümünün ardından 7 Mayıs 1682 tarihinden itibaren üvey kardeşi i. Petro (Büyük Petro) ile birlikte tahta geçti. Tek başına çar olamamasının görünürdeki resmî nedeni, kardeşi olan I. Petro'nun annesinin sağ, ancak kendi annesi çariçe Miloslavskaya'nın III. Fyodor'dan önce ölmüş olmasıdır.[2] Ancak asıl neden farklıdır. Fyodor’un ölümü ile saray ileri gelenleri tahta kimin geçeceği konusunda bir anlaşmazlığa düşmüşlerdir. Bazıları İvan’ı, bazıları Petro’yu desteklemişlerdir. Patrik Yoakim ve yakın çevresindekiler Petro’nun tarafında yer almış ve Kızıl Meydan’da halk huzurunda çar ilan etmişlerdir. Temsilciler Meclisi Sobor'un onayı alınmaması ve tahta geçirilen Petro’nun yaşının İvan’dan küçük olması gerekçesiyle İvan'ın hakkının çiğnendiğini savunan İvan’ın akrabaları Miloslavskiler harekete geçip ittifaklar kurmaya başladılar. Petro’nun ablası Prenses Sofya Miloslavski de aralarında olan Miloslavskiler, Moskova'daki Rus Tüfekçiler (Streletsler) sınıfındaki kıtaları kışkırttılar ve bir darbe düzenlediler. 15 Mayıs 1682 günü çıkan ayaklanma sonucunda, öldürülmeleri gereken boyarların adlarının yazılı olduğu bir listeyi Kremlin’e ilettiler. Kremlin’e giren Rus Tüfekçiler, boyar Matveev ve Petro'nun annesi Natalya Narışkina’nın kardeşlerini öldürdüler. Rus Tüfekçiler, iki kardeş İvan ve Petro'nun birlikte hükümdar olmasını şart koştular. İsyancı askerlerin isteklerinin tamamı yerine getirildi. Hatta bu istekler arasındaki, Kızıl Meydan’da taştan bir anıtın dikilmesi bile gerçekleştirildi.[3]

Ortak hükümdarlığa gelişi

25 Haziran 1682 tarihinde iki hükümdar için birlikte taç töreni yapıldı. V. İvan 16, kardeşi I. Petro ise henüz 10 yaşındaydılar. İki hükümdarın da çocuk yaşta olmalarından dolayı İvan Alekseyeviç'in 26 yaşındaki ablası Sofya Alekseyevna, hükümdarlıklarının ilk yıllarında naibelik görevine atanmıştır. Sofya’nın aşığı olan başdanışman Vasili Vasilyeviç Golitsin ülkenin yönetiminde söz sahibiydi. Yedi yıl boyunca ikisi yönetimde hemen hemen tamamen etkin oldular. İktidarlarının ilk yılında Streletsler yeniden isteklerde bulunmaya başlayıp, "saray hassa alayı" derecesine yükseltilmelerini de kabul ettirmişlerdi. Ancak Streletslerin çoğunun Hristiyan öncesi dinleri olan Raskolnik mensubu olduklarından Sofya’dan bir din münazarası düzenlemesini istemişlerdir. Bu münazarada Streletsler Sofya ve patriki tahrik ettiler, fakat münazara Raskolnik mensuplarından bazılarının idam edilmesiyle sonuçlanmıştır. Bu olay, Sofya ve Gorotsin ile Streletslerin arasını açar, hatta Streletsler bu kez de onlara karşı ayaklanırlar. Sofya onlara karşı Dvoryanları kullanarak bu isyanı bastırmayı başarır. Ardından Kızıl Meydan'daki Strelets anıtını da yıktırmıştır. Böylece Sofya duruma tamamen hâkim olmuştur.[3]

Zaten zihinsel ve fiziksel engelleri olan İvan'ın eşi Praskovya Saltıkova da üzerinde çok baskındı.[1] 1684 yılında evlendiği ve kendisinden iki yaş büyük olan eşinin Türk asıllı olduğu iddia edilir.[2]

Siyasi gelişmeler

V. İvan ve Sofya döneminin en önemli olaylarından biri de, Rusya ile Lehistan arasında yeni bir ebedi barış üzerinde anlaşılmış olmasıdır. 1682 yılında Osmanlı İmparatorluğu'na karşı oluşturulan "Kutsal İttifak" içinde Rusya'nın da yer alması sağlanmıştır. Bu ittifak sonucunda Golitsin’in yönettiği Rusya Ordusu, 1687 ve 1689 yıllarında Kırım’a iki başarısız sefer düzenlemiş, ancak yenilgiye uğramıştır. Bu başarısızlıkların da etkisiyle Sofya ve Golitsin'in iibarı zayıflamışken, I. Petro yine 1689 yılında gerçekleştirdiği bir saray darbesiyle iktidarı Sofya ve Golitsin'in elinden tamamen almış ve Sofya'nın naibeliğini de sona erdirmiştir.[3] Sonrasında İvan'ın hükümdar ortaklığı artık yalnızca kâğıt üzerinde kalmıştır.

1694 yılında Petro'nun annesi Natalya Narışkina'nın ölümü ile iktidar gücü tamamen Petro'nun elinde toplanacaktır.[4]

Ölümü

1696 yılında henüz 30 yaşına gelmeden Moskova'da öldü.

Ardılları

İvan'ın beş kızı arasında Anna İvanovna, 13 Şubat 1730 ile 28 Ekim 1740 tarihleri arasında İmparatoriçe olmuş ve ülkeyi yönetmiştir.[5]

Torunun oğlu VI. İvan ise henüz iki aylık bir bebek iken 28 Ekim 1740 tarihinde İmparator olmasına rağmen 6 Ekim 1741 tarihindeki darbe ile tahttan indirilerek 20 yılını hapiste geçirdi. 16 Temmuz 1764 tarihinde hapisten kaçırılma girişimi sırasında, gardiyanları tarafından öldürüldüğünde henüz 24 yaşına gelmemişti.[6]

Kaynakça

  1. ^ a b "Biography of Tsar Ivan V the Ignorant of Russia (1666-1696), half-brother of Peter the Great". 27 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2017. 
  2. ^ a b Öztuna, Yılmaz (1991). Devletler ve Hânedanlar: Avrupa Devletleri. 4. Ankara: Kültür Bakanlığı. s. 194. ISBN 9789751704696. 
  3. ^ a b c Uydu Yücel, Prof. Dr. Mualla. Rusya_Tarihi. İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi. s. 169. 18 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2017. 
  4. ^ Pogodin, Mikâil Pogodin (1875). The First Seventeen Years of the Life of Peter the Great (Rusça). Moskova. 
  5. ^ Türk-Rus ilişkilerinde 500 yıl, 1491-1992. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. 1999. s. 130. ISBN 9751610699. 
  6. ^ Plumb, Robert L. (1950). Ivan VI, Emperor of Russia (İngilizce). Georgetown University. s. 126. 

Dış kaynaklar

Dış bağlantılar

Resmî unvanlar
Önce gelen:
III. Fyodor

Rus çarı

7 Mayıs 1682 – 8 Şubat 1696
Sonra gelen:
I. Petro

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">IV. İvan</span> ilk Rusya Çarı

IV. İvan, İvan Vasiliyeviç veya yaygın adıyla Korkunç İvan, son Moskova Knezi ve ilk Rusya Çarı. Düzenlediği seferler ve yaptığı fetihlerle Moskova Knezliği'ni lağvetmiş ve Rus Çarlığı'nı kurmuş olan bir hükümdardır. Rusya'yı, "Tüm Rusya'nın Çarı" sıfatıyla 1547 yılından 1584'teki ölümüne kadar yönetmiştir.

<span class="mw-page-title-main">I. Petro</span> Rus hükümdar (1672-1725; imparator 1721-1725)

Büyük Petro, I. Petro veya Pyotr Alekseyeviç, Rusya Çarlığı'nı 7 Mayıs 1682'den 1696'ya kadar üvey ağabeyi V. İvan ile birlikte, daha sonra 1696'dan 1725'te ölümüne kadar Rus İmparatorluğu'nu yönetmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Rus hükümdarları listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Rus hükümdarları listesi; Kiev Knezliği, Vladimir-Suzdal Knezliği, Moskova Knezliği, Rusya Çarlığı ve Rus İmparatorluğu'nun hükümdarlarını içeren bir liste maddesidir. Bu listedeki hükümdarlar değişik dönemlerde Knez, Veliki Knez, Çar sonra da İmparator unvanıyla anılmışlardır.

<span class="mw-page-title-main">Rusya Çarlığı</span> 1547de Korkunç İvanın Çar unvanı almasıyla başlayan ve 1721 de I. Petronun Rusyayı imparatorluğa çevirmesiyle son bulan Rus devleti

Rusya Çarlığı, 1547 yılında Korkunç İvan'ın Çar unvanı almasıyla başlayan ve 1721'de Çar I. Petro'nun Rus İmparatorluğu'nu kurmasıyla son bulan Rus devletinin resmî adıdır. Çarlıktan önce bu topraklarda Moskova Knezliği egemen olduğu için çarlık Batı Avrupa dillerinde Moskova olarak adlandırılmaktadır. Ayrıca Rusça ve Türkçe kaynaklarda da Moskova Çarlığı olarak bilinir.

<span class="mw-page-title-main">I. Aleksey (Rusya)</span> Rus çarı (1629-1676; çar 1645-1676)

I. Aleksey veya tam adıyla Aleksey Mihayloviç Romanov, 1645-1676 arasında hüküm sürmüş Rus çarı. Saltanatında Polonya-Litvanya Birliği ve İsveç İmparatorluğu ile savaştı. Stenka Razin'in isyanını bastırdı. Öldüğünde Rusya sınırları yaklaşık 2.000.000.000 akre (8.100.000 km2) dönüme sahipti.

<span class="mw-page-title-main">Sofya Alekseyevna</span> Rus çar kızı (1657-1704; hd. 1682-1689)

Sofya Alekseyevna, kardeşleri I. Petro ve V. İvan'ın ortak hükümdarlığı döneminde naibelik yapmış bir Rus Romanov ailesi üyesiydi.

<span class="mw-page-title-main">Boris Godunov</span>

Boris Fyodoroviç Godunov, Rus Rurik Hanedanı'nın sona ermesinin ardından 1598-1605 arasında hüküm süren Rus çarı. Rus topraklarında yıkıcı etkileri olan Karışıklık Dönemi (1598-1613) Godunov'un hükümdarlığı sırasında başlamıştır.

<span class="mw-page-title-main">1682 Moskova Ayaklanması</span>

1682 Moskova Ayaklanması ya da 1682 Streltsıy Ayaklanması, 1682 yılında Moskova'daki Streltsıy alaylarının, kral naipliği yapan Sofia Alekseyevna'nın kardeşi V. İvan'ın tahta geçirilmesi için düzenlediği ayaklanma. Ayaklanmanın tarihsel arka planını Çar III. Fyodor'un iki eşinin aileleri arasındaki rekabet oluşturmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Romanov Hanedanı</span> 1613-1917 yılları arasında Rusyanın hükümdar kraliyet ailesi

Romanov Hanedanı, 1613-1917 yılları arasında Rusya'nın hükümdar kraliyet ailesiydi. Romanovlar, Moskova'nın Büyük Dükalığı'nın ve daha sonra 1598'de Çar I. Fyodor'un ölümü üzerine soyu tükenmiş olan Rurik hanedanlığı döneminde Rusya Çarlığı'nın asilzadeleri olarak ön plana çıktı. 21 Şubat 1613'te Mihail Romanov, Zemsky Sobor tarafından Rusya Çar'ı seçildi ve Romanovları Rusya'ya hakim olan ikinci hanedan yaptı. Mihail'in torunu I. Petro, 1721'de Rus İmparatorluğu'nu kurdu ardından bir dizi savaş ve reform yoluyla ülkeyi büyük bir güce ulaştırdı. Romanovların doğrudan erkek vârisleri, Elizaveta Petrovna 1762'de öldüğünde sona erdi. 5 Ocak 1762'den itibaren imparatorluk tahtının kadın hattı boyunca Prenses Anna Petrovna'nın ve Holstein-Gottorp Dükü Karl-Friedrich'in, oğulları Holstein-Gottorp Dükü Karl Peter Ulrich, Romanov Hanedanı üyesi olarak tanındı. Böylece, şecere kurallarına göre, Elizaveta Petrovna'nın torunları bazen "Holstein-Gottorp-Romanov" olarak anılmaktadır. Şubat Devrimi'nin ardından İmparator II. Nikolay 15 Mart 1917'de çekilmiş ve böylece 304 yıl süren Romanov yönetimi sona ermiştir. Ardından, 1918'de İmparator II. Nikolay ve ailesi Bolşevikler tarafından kurşuna dizilerek öldürüldü ve Romanov Hanedanı'nın 65 üyesinin hayatta kalan 47'si yurt dışına sürgüne gönderildi.

<span class="mw-page-title-main">I. Fyodor</span>

I. Fyodor (Teodor) İvanoviç veya Fyodor I. İoanoviç ; 31 Mayıs 1557 – 16 veya 17 Ocak 1598), Zangoç Fyodor olarak da anılan, 1584–1598 yılları arasında hüküm sürmüş, Rurik hanedanına mensup son Rus çarıdır.

<span class="mw-page-title-main">III. Fyodor</span> Rus hükümdar (1661-1682; çar 1676-1682)

III. Fyodor (Teodor) Alekseyeviç Romanov ; 9 Haziran 1661 – 7 Mayıs 1682), 1676 ve 1682 yılları arasında hüküm sürmüş, Romanov hanedanına mensup Rus çarıdır.

<span class="mw-page-title-main">I. Dmitri</span> Rus hükümdar (1581-1606; çar 1605-1606)

I. Dmitri İvanoviç, Moskova Knezliği tahtında hak iddia edip, 1605'ten 1606'daki ölümüne kadar yaklaşık bir yıl boyunca I. Dmitri adıyla hüküm sürenRus çarı. Rurik hanedanına mensup olduğu varsayılsa da, aslında Rurik soyundan gelmemektedir. Dmitri'nin gerçek ismi Grigori (Yuri) Bogdanoviç Otrepyev'dir. Bu nedenle muhalifleri ve ölümünün ardından tarihçiler tarafından yaygın olarak Düzmece Dmitri olarak anılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">I. Mihail (Rusya çarı)</span> Rus hükümdar (1596-1645; çar 1613-1645)

I. Mihail Fyodoroviç Romanov 21 Şubat 1613 - 12 Temmuz 1645 tarihleri arasında Rus çarı.

<span class="mw-page-title-main">Patrik Filaret (Rusya)</span> Rus din adamı ve Moskova patriği (1553-1633)

Fyodor Nikitiç Romanov 1619-1633 yılları arasında Moskova patriği. Rus çarı I. Mihail'in babasıdır. Oğlunun hükümdarlığı sırasında Rusya'nın fiili hükümdarı olan bir Rus boyarıydı.

<span class="mw-page-title-main">Aleksey Alekseyeviç</span> Rus soylu (1654-1670)

Çareviç Aleksey Alekseyeviç, I. Aleksey ve Mariya Miloslavskaya'nın oğlu olarak Rusya çareviçi. III. Fyodor, V. İvan ve Sofya Alekseyevna'nın kardeşi ve I. Petro'nun üvey kardeşiydi. Tahtta başarılı olma şansı bulamadan 15 yaşında öldü.

<span class="mw-page-title-main">Dmitri Alekseyeviç</span> Rus çareviç (1648-1649)

Tsarevich Dmitry Alexeyevich, Rus çarı I. Aleksey Mihayloviç ve Mariya Miloslavskaya'nın ilk çocuklarıydı. III. Fyodor ve V. İvan'ın öz ağabeyi, I. Petro'nun üvey ağabeyidir. Tahtta hak iddia etme şansı bulamadan henüz 1 yaşındayken öldü. Başmelek Katedrali'ne gömüldü.

Yevdokiya Alekseyevna, Rus çarı I. Aleksey Mihayloviç ve ilk eşi Maria Miloslavskaya'nın en büyük kızlarıydı. III. Fyodor ve V. İvan'ın öz ablası, I. Petro'nun üvey ablasıydı.

<span class="mw-page-title-main">Marfa Alekseyevna</span> Rus prenses (1652-1707)

Çarevna Marfa Alekseyevna, Rus prensesi. Rus çarı I. Aleksey Mihayloviç ve ilk eşi Maria Miloslavskaya'nın ikinci kızları, üçüncü çocuklarıdır. Dmitri Alekseyeviç ve Yevdokiya Alekseyevna'nın küçük kız kardeşi, Aleksey Alekseyeviç, Sofya Alekseyevna, III. Fyodor ve V. İvan'ın öz ablası, I. Petro'nun üvey ablasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Mariya Miloslavskaya</span>

Mariya Ilyiniçna Miloslavskaya, Rus çarı I. Aleksey Mihayloviç'in ilk eşi olarak çaritsası. Daha sonraki Rusya çarı III. Fyodor, V. İvan ve prenses naip Sofya Alekseyevna'nın annesiydi.

<span class="mw-page-title-main">Yekaterina İvanovna</span> Rus soylu (1691-1733)

Yekaterina İvanovna, Rusya İmparatoriçesi Anna İvanovna'nın en büyük kız kardeşi, Büyük Petro'nun yeğeni, Çar V. İvan ve Praskovya Saltıkova'nın kızıydı. 1716'da Karl Leopold ile evlendikten sonra Mecklenburg-Schwerin Düşesi oldu.