V. İoannis
| V. İoannis Paleologos Ίωάννης E΄ Παλαιολόγος | |
|---|---|
 | |
| Bizans imparatoru | |
| Hüküm süresi | 1341–1376 1347–1354: VI. İoannis ile 1353–1357: Matheos Kantakuzinos ile 1379–1390 1390–1391 |
| Taç giymesi | 1341 |
| Önce gelen | IV. Andronikos |
| Sonra gelen | II. Manuil |
| Doğum | 18 Haziran 1332 |
| Ölüm | 16 Şubat 1391 Konstantinopolis |
| Eş(ler)i | Eleni Kantakuzini |
| Çocuk(lar)ı | IV. Andronikos II. Manuil Mihail Paleologos I. Theodoros Paleologos İrini Paleologina |
| Hanedan | Paleologos Hanedanı |
| Babası | III. Andronikos |
| Annesi | Savoyalı Anna |
V. İoannis Paleologos (Yunanca: Ιωάννης Ε' Παλαιολόγος - Iōannēs V Palaiologos, 18 Haziran 1332 – 16 Şubat 1391), Bizans imparatoru III. Andronikos ile Savoyalı Anna'nın oğludur. Anne tarafından dedesi Savoya Kontu V. Amadeus ve anneannesi onun ikinci karısı olan Brabantlı Maria'dır. V. İoannis 1341'de daha dokuz yaşında iken babasının ölümü üzerine tahta çıkmıştır.
Yaşam öyküsü
İmparatorluk döneminin birinci aşamasında yetişkin olmadığından annesi Savoyalı Anna taht naibi görevini yüklenmiştir. Savoyalı Anna, kocasının arkadaşı olan ve devlet idaresini efektif olarak ifa etmekte olan İoannis Kantakuzinos'a inanmamaktaydı. Sırp Kralı IV. Stefan Uroš Kuzey Trakya'yı istila etmek için hücuma geçince, Kantakuzinos bu bölgelerde asayişi ve Bizans idaresini sağlamak üzere Konstantinopolis'ten ayrılmıştır. Kantakuzinos başkentte yokken, Konstantinopolis Patriği Patrik XIV. İoannis Kalekas ve saray mensubu Aleksios Apokaukos, Anna'ya en kıdemli danışmanı olan Kantakuzinos'un bir düşman olduğunu telkin edip inandırmışlardır. Anna, Kantekuzenos'u devlet düşmanı olarak ilan etmiş ve Konstantinopolis Praefectus urbanus'luğuna (Eparkhos), Apokaukos'u getirmiştir.
Kantakuzinos'un karşı tepkisi, kendini VI. İoannis adı ile rakip İmparator ilan etmesi ve 1347ye kadar süren bir iç savaşı başlatması olmuştur. Bulgar Çarı İvan Aleksander, V. İoannis ve taht naibi Anna tarafının müttefiki olmuş; Sırp Kıralı IV. Stefan Dusan ise rakip imparator VI. İoannis yanını tutmuştur. Bu iki hükümdar da bir Bizans iç savaşından faydalanarak kendileri için politik ve bölgesel toprak menfaati sağlamak peşindeydiler. Biraz zaman sonra rakip imparator VI. İoannis Osmanlı devleti hükümdarı Orhan Bey ile de ittifak yapmıştır. Savoyalı Anna ise Batı Avrupa'dan taraftar toplamaya çalışmıştır ve 1343 yazında Avignon Papalığı'nda bulunan Papa VI. Clemens'e sadakatini bildirmek için bir elçi göndermiştir. Ayrıca savaş masraflarını karşılamak için taht naibi olan Anna kıymetli Bizans İmparatorluk taçını ve diğer Bizans devlet simgesi mücevheratı 30.000 düka altınına Venedik Cumhuriyeti'ne rehine olarak vermiştir.
Ancak sonunda Anna iç savaşı kaybetmiş ve oğlu V. İoannis Paleologos kıdemli İmparator olan VI. İoannis Kantakuzinos yanında ortak imparator olmak durumuna düşmüştür ve bu durum (1347–1354) arasında değişmemiştir. 1354'te V. İoannis Paleologos bir iç hükûmet darbesi yapmış ve VI. İoannis Kantakuzinos tahttan feragat edip ayrılmış ve V. İoannis Palealogos tek İmparator olarak hüküm sürmeye başlamıştır.
Hükümdarlığı sırasında Osmanlı Orhan Bey'in oğlu olan Süleyman Paşa Gelibolu'nun bir deprem ile yıkılmasından sonra idaresini alıp oraya Türklerin yerleştirmeye başlamış, durum daha iyileşince bu şehri boşaltıp Bizanslılara geri vermemiş ve şehri Avrupa'daki ilk Osmanlı-Türk yerleşkesi haline sokmuştur. O zaman Bizanslılar için tehlike çanları çalmaya başlamıştır. Süleyman Paşa komutasında Osmanlı orduları Trakya'da ilerleyerek Edirne (Adrianopol) ve Filibe (o zamanki Philippopolis, şimdi Plovdiv)'yi ellerine geçirmişlerdir. Konstantinopolis'te bile kendini tehdit altında olduğunu gören V. İoannis Paleologos Batı'dan destek ve yardım istemek gereğini hissetmiş ve Doğu Ortodoks Hristiyan ve Katolik Hristiyan ayrılığının, kendine destek verilmesi halinde, Ortodoksların Katolik Papanın üstünlüğünü tanıması şeklinde birleştirilmesini önermiştir. Bu öneriyi Batı'ya tanıtmak için İtalya'ya şahsen seyahat yapmıştır. Fakat, özellikle iç savaşlar nedeni ile, Bizans hazinesi o kadar boşalmıştır ki 1369'da Venediki ziyaret ettiği zaman ödeyemediği ticari borçlar dolayısıyla tutuklanmıştır.
1371'de yıllık haraç vererek Osmanlı Sultanı I. Murad'in üst egemenliğini tanımıştır. Bunun uygun bir siyaset olduğu, sonradan 1376'da oğlu IV. Andronikos tarafından bir hükûmet darbesi ile tahttan indirildikten sonra I. Murad yardımı ile tahtını yeniden geri alabilmesi ile anlaşılmıştır. En genç oğlu I. Theodoros Paleologos 1383'te Mora Despotluğunu idareye başlamıştır. 1390'da ise torunu VII. İoannis diğer saray entrikaları sonucu kısa bir müddet için tahtı gasp etmiş, fakat V. İoannis Paleologos hemen sonra tahtını geri almayı başarmıştır.
Saltanatının sonlarına doğru 1390'da V. İoannis Paleologos Konstantinopolis surlarının şimdi Yedikule içinde kalan tören kapısı olan Altın Kapı civarını, şehrin içinde ve etrafında bulunan, kullanılmayan ve yıkık kiliselerden alınan taşlar ve mermerlerle kuvvetlendirilmesi emrini vermiştir. Bu inşaat projesi tamamlanınca, Osmanlı Sultanı Yıldırım Bayezid V. İoannis'den bu yeni yapıları yıkmasını talep etmiştir ve bu yıkım yapılmazsa iki devlet arasında savaşı başlayacağını ve Yıldırım'ın yanında bulunan İmparator'un oğlu ve vârisi Manuil'in gözlerini kör edileceğini söyleyerek tehdit etmiştir. Çaresiz kalan V. İoannis, Sultan'ın bu isteklerini yerine getirmek zorunda kalmış ve bu yeni sur tamirlerini yıktırmıştır. Zamanının gözlemcileri bunu çok utandırıcı bulan V. İoannis'in bu nedenle sinir buhranları geçirmesi sonucu olarak 16 Şubat 1391'de öldüğünü söylemektedirler. V. İoannis Paleologos'in tahtına oğlu II. Manuil geçmiştir.
Ailesi
V. İoannis Paleologos, VI. İoannis ile İrini Asanina'nın kızı Eleni Kantakuzini ile evlenmiştir ve isimleri bilinen şu çocukları olmuştur:
- IV. Andronikos: Bizans imparatoru 1376-1379
- II. Manuil: Bizans imparatoru 1391-1425
- Mihail Paleologos: despot
- I. Theodoros Paleologos: Mora Despotu
- İrini Paleologina: Osmanlı Devleti hükümdarı Orhan Bey'in oğlu Halil ile evli.
Dış kaynaklar
- Gregory, Timothy E. (2008). Bizans Tarihi. çev. Esra Ermert. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. ISBN 978-975-08-1507-2.
- Norwich, John Julius (1999). Byzantium: The Decline and Fall (İngilizce). Londra: Penguin. ISBN 0-14-011447-5.
- Alexander Kazhdan, (Ed.) (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium (İngilizce). Oxford ve New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-504652-8.
| Resmî unvanlar | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: IV. Andronikos |  Bizans imparatoru 1341 – 1376 (VI. İoannis ile 1347 – 1354 Matheos Kantakuzinos ile 1353 – 1357) 1379 – 1390 1390 – 1391 | Sonra gelen: II. Manuil |
