İçeriğe atla

Uzay Çağı

Sputnik 1 uydusunun fırlatılışı, Uzay Çağı'nın başlangıcı olarak kabul edilir.[1]
Sputnik 1 'den 22 gün boyunca sinyal gelmeye devam etmiştir.
Uzay Mekiği uzaya insanlı bir görev için kalkış sırasında

Uzay Çağı; Uzay Yarışı, uzay araştırmaları, uzay teknolojisi ile ilgili etkinler ile çalışmaları ve bunların etkilediği/tetiklediği kültürel gelişmeleri içeren dönemdir. Uzay Çağı'nın genel olarak 1957 yılında Sputnik 1 uydusunun fırlatılmasıyla başladığı ve günümüzde de devam ettiği kabul edilir.

Başlangıç

Uzay çağı; bir süredir geliştirilmekte olan çeşitli teknolojilerin, Sovyetler Birliği tarafından 1957 yılında fırlatılan Sputnik 1 uydusunun yapımında ve yörüngeye çıkarılmasında birleşmesiyle başlamıştır. Dünyanın ilk yapay uydusu olan 83 kg ağırlığındaki Sputnik 1, Dünya'nın etrafını yörüngede 98.1 dakikada dolanmıştır. Sputnik 1'in fırlatılışı; Uzay Çağı olarak da bilinen, politik, bilimsel ve teknolojik gelişmelerin başarıldığı yeni bir dönemi başlamıştır.[2]

Uzay Çağının karakteristik özellikleri arasında yeni teknolojilerin çok çabuk geliştirilmesi ve genellikle ABD ve Sovyetler Birliği arasında yaşanmış olan, uzay konusunda büyük başarılara ulaşma yarışı bulunmaktadır. Roket teknolojisi, malzeme bilimleri, bilgisayar ve diğer alanlar çok hızlı gelişmeler yaşanmıştır. Elde edilen yeni teknolojilerinin çoğunun uzay dışındaki diğer alanlara yan ürünler olarak yansıması (İngilizce: NASA spin off tech) olmuştur. Buna örnek olarak, Hafıza Köpüğü (İngilizce: memory foam) verilebilir.

Uzay Çağı, Apollo programının dünya nüfusunun çoğunun hayal gücünü yakalamasıyla zirve noktasına ulaşmıştır. Apollo 11'in Ay'a inişi o tarihte dünya üzerinde 500 milyon insan tarafından izlenmiştir ve genel olarak 20. yüzyılı tanımlayan an olarak kabul edile gelmiştir. O zamandan beridir kamunun ilgisi başka alanlara kaymıştır.[3]

Amerika Birleşik Devletlerinde, 1986 yılında meydana gelen Uzay Mekiği Challenger faciası, insanlı Uzay Mekiği uçuşlarındaki önemli azalmanın sebebidir. Kazanın ardından, NASA Mekiklerinin hepsini güvenlik gerekçesiyle 1988 yılına kadar kızağa çekmiştir.[4] 1990'larda uzay programlarına ayrılan bütçe keskin bir şekilde azalmıştır. Bunun sebebi olarak artık dağılmış olan Sovyetler Birliğine ait olan yapıların da dağılması ve sonuç olarak NASA'nın doğrudan bir rakibinin kalmamış olması gösterilebilir.

O zamandan beridir, uzay programları ve uçuşları her geçen gün daha da çok hükûmeti ve ticari katılımcıyı da içerecek şekilde genişletilmiştir. 1990'lardan bu yana, uzay araştırmaları ve uzay-temelli teknolojiler artık genelgeçer bir şekilde günlük hayatta kabul görmeye başlamıştır.

NASA 2011 yılında ABD'ye ait tüm Uzay Mekiklerini kullanım dışı bırakma kararı almıştır. Bu tarihten sonra NASA,Uluslararası Uzay İstasyonu'na Amerikan astronotları götürmek için Rusya'nın yörüngeye insanlı uzay araçları gönderebilen roket alt yapısını kullanagelmiştir.[5]

Şu anki dönem

21. Yüzyılın başlarında, Ansari X-Prize isimli ödüllü yarışma, Özel sektör finansmanlı Uzay Uçuşu alanında (İngilizce: private spaceflight) hızlı bir başlangıç oluşturabilmek ve dikkat çekmek üzere gerçekleştirilmiştir. Bu yarışmanın 2004 yılındaki kazananı Space Ship One, bir hükûmet ajansı tarafından finanse edilmeyen ilk uzay aracı olmuştur.[6]

Günümüzde çeşitli ülkelerin artık kendilerine ait bir uzay programı bulunmaktadır. Bunlar arasında; ilgili teknolojik girişimlerden, fırlatma tesisleri de içeren bütün bir altyapısı olan uzay programlarına kadar çeşitli gelişmişlik düzeylerinde progmalar bulunmaktadır.[7] Günümüzde binlerce bilimsel ve ticari amaçlı uydu dünyanın etrafında çeşitli yörüngelerde bulunmaktadır,[8] bununla birlikte birkaç ülkenin uzaya insalı uçuş yapma planları bulunmaktadır.[9][10] Bu yeni uzay yarışına katılan ülkelerden bazıları şunlardır: Fransa, Hindistan, Çin ve İsrail. Bunların hepsi de gözlem uydusu kullanmaktadır. Bunların dışında, uzay programlarının kapsamı daha az gelişmiş olan ülkeler şunlardır: Birleşik Krallık, Brezilya, Almanya, Ukrayna ve İspanya.[11]

Diğer yandan ABD uzay programı kapsamında, NASA Orion isimli bir derin-uzay mürettebat kapsülü yapımıyla uğraşmaktadır. NASA bu kapsül ile insanların Mars'a kadar taşınabilmesini sağlamayı amaçlamaktadır. Orion uzay aracının 2020'nin başlarında bitirilmesi beklenmektedir. NASA bu görevin/misyonun 'uzay yolculuğunda yeni bir dönemin başlamasına öncülük etmesini' ummaktadır”.[11]

Uzay Çağı'nı etkileyen başka bir büyük etken ise uzay uçuşunun özelleştirilmesidir. Bu alandaki iki büyük şirket olan Boeing ve SpaceX, araştırma ve innovasyon alanlarında büyük rol oynamaktadırlar. SpaceX'in sahibi olan Elon Musk, nihai hedeflerinin Mars'ta bir koloni kurmak olduğunu belirtmiştir ve 2018 yılında da şirketin ürettiği en büyük roketi fırlatılmıştır. Bu da şirketi belirtilen hedefin gerçekleştirilmesine daha da yaklaştırmıştır.[12] Amazon.com kurucusu Jeff Bezos tarafından finansal olarak desteklenen Blue Origin isimli özel şirket, uzay turizmi, ticari uydu fırlatmaları ve nihai olarak Ay ve ötesindeki görevler için kullanılmak üzere roketler geliştirmektedir.[13] Richard Branson'nın şirketi olan Virgin Galactic ise uzay turizmi için fırlatma araçları (SpaceShipTwo) üretimine yoğunlaşmış durumundadır. Şirket New York Menkul Kıymetler Borsası'nda 2019 Ekim ayında işlem görmeye başlamıştır.[14]

Zaman dizini (kronoloji)

Ayrıca bakınız: Uzay yolculuğunun tarihçesi

(İngilizce: Timeline of space exploration)

Tarih İlk ... Görev Kişi(ler)/Canlı(lar) Ülke
20 Haziran, 1944Uzay'daki, başka bir deyişle Kármán çizgisinin üzerine çıkmış, ilk yapay nesneV-2 roketi, test uçuşu– yokAlmanya
24 Ekim, 1946Uzaydan çekilen resimler (105 km)[15][16][17]New Mexico eyaletindeki White Sands Füze Sahası'ndan (İngilizce: White Sands Missile Range fırlatılan V-2 roketi.– yokAmerika Birleşik Devletleri
20 Şubat, 1947Uzaydaki hayvanlar (İngilizce:Animals in space)New Mexico eyaletindeki White Sands Füze Sahası'ndan (İngilizce: White Sands Missile Range 20 Şubat 1947 tarihinde fırlatılan V-2 roketi.[18][19][20]- sirke sinekleriAmerika Birleşik Devletleri
4 Ekim, 1957Yapay uyduSputnik 1– yokSovyetler Birliği
3 Kasım, 1957Yörüngedeki hayvanSputnik 2Layka sovyet uzay köpeğiSovyetler Birliği
2 Ocak, 1959Ay yakın geçişi, Güneş merkezli yörüngeLuna 1– yokSovyetler Birliği
12 Eylül, 1959Ay yüzeyine çarparak iniş yapan, başka bir göksel cismin yüzeyine ulaşan ilk insan yapımı nesneLuna 2– yokSovyetler Birliği
7 Ekim, 1959Ay'ın uzak tarafı (İngilizce:far side of the Moon)Luna 3– yokSovyetler Birliği
12 Nisan, 1961Uzaydaki İnsanVostok 1Yuri GagarinSovyetler Birliği
5 Mayıs, 1961İnsanlı uzayaracının yönlendirilmesinin manuel olarak gerçekleştirilmesi ve Dünya yüzeyine içindeki pilotla tekrar inmeyi başaran ilk insanlı uzay görevi, böylece Uluslararası Havacılık Federasyonu tanımlarına göre ilk kez eksizsiz bir insanlı uzayuçuşu gerçekleştirilmiştir.[21][22]Freedom 7 (İngilizce: Freedom 7)Alan ShepardAmerika Birleşik Devletleri
14 Aralık, 1962Başka bir gezegende başarılı yakın uçuş (Venüs en yakın geçiş 34773 KM)Mariner 2 (İngilizce: Mariner 2)– yokAmerika Birleşik Devletleri
18 Mart, 1965Uzay yürüyüşüVoskhod 2Alexei LeonovSovyetler Birliği
15 Aralık, 1965Uzayda buluşma (İngilizce:Space rendezvous)Gemini 6A veGemini 7 (İngilizce:Gemini 6A, Gemini 7)Schirra, Stafford, Borman, LovellAmerika Birleşik Devletleri
3 Mart, 1966Ay'ın yüzeyine yumuşak inişLuna 9– yokSovyetler Birliği
1 Mart, 1966Başka bir gezegene çarparak iniş yapan ilk insan yapımı nesneVenera 3 (İngilizce: Venera 3– yokSovyetler Birliği
16 Mart, 1966İki uzayaracı arasında yörüngede kenetlenmeGemini 8 & Agena hedef aracı (İngilizce:Gemini 8 & Agena Target Vehicle)Neil Armstrong, David ScottAmerika Birleşik Devletleri
3 Nisan, 1966(Güneş dışında) başka bir astronomik cismin yörüngesine oturan ilk yapay uyduLuna 10– yokSovyetler Birliği
18 Ekim, 1967Başka bir gezegenin atmosferinden veri aktarımı gerçekleştiren ilk uzay aracıVenera 4– yokSovyetler Birliği
21–27 Aralık, 1968Başka bir astronomik cismin (Ay) yerçekimsel etkisine giren ve yörüngesinde dolanan ilk insanlarApollo 8Borman, Lovell, AndersAmerika Birleşik Devletleri
20 Temmuz, 1969İnsanların ilk kez başka bir astronomik cismin (Ay) yüzeyine iniş yapması ve orada yürüş gerçekleştirmesiApollo 11Neil Armstrong, Buzz AldrinAmerika Birleşik Devletleri
15 Aralık, 1970İlk kez başka bir gezegenin yüzeyinden Uzölçüm verisinin aktarılmasıVenera 7– yokSovyetler Birliği
19 Nisan, 1971Çalışır haldeki ilk uzay istasyonuSalyut 1– yokSovyetler Birliği
7 Haziran, 1971Uzay istasyonunda uzun süreli mürettebat bulundurulmasıSoyuz 11 (Salyut 1)Georgy Dobrovolsky, Vladislav Volkov, Viktor PatsayevSovyetler Birliği
20 Temmuz, 1976Mars yüzeyinden resimlerViking 1– yokAmerika Birleşik Devletleri
12 Nisan, 1981Tekrar kullanılabilir yörüngesel uzay aracıSTS-1Young, CrippenAmerika Birleşik Devletleri
19 Şubat, 1986Uzun süreli uzay istasyonuMir– yokSovyetler Birliği
14 Şubat, 1990Tüm Güneş Sistemi'nin fotoğrafı (İngilizce: Voyager's photo of planets)[23]Voyager 1– yokAmerika Birleşik Devletleri
20 Kasım, 1998Günümüzdeki uzay istasyonuUluslararası Uzay İstasyonu– yokRusya
25 Ağustos, 2012Yıldızlararası boşlukta yol alan ilk uzay aracıVoyager 1– yokAmerika Birleşik Devletleri
12 Kasım, 2014Bir kuyruklu yıldızın (67P/Churyumov-Gerasimenko) yüzeyine planlarak yumuşak iniş yaptırılan ilk uzay sondası[24]Rosetta– yokAvrupa Uzay Ajansı
14 Temmuz, 2015Uzay sondaları tüm ana gezegenleri keşfe çıkmış olan ulusun resmi olarak tanınması[25]New Horizons– yokAmerika Birleşik Devletleri
20 Aralık, 2015Yörüngesel hızlandırıcı roketin yörüngeden geri dönerek yerdeki bir platforma dikey olarak iniş yapması[26]Falcon 9 uçuş 20– yokAmerika Birleşik Devletleri
8 Nisan, 2016Yörüngesel hızlandırıcı roketin yörüngeden geri dönerek denizdeki bir platforma dikey olarak iniş yapması[27]SpaceX CRS-8– yokAmerika Birleşik Devletleri
30 Mart, 2017Daha önce kullanılmış olan yörüngesel hızlandırıcı roketin, tekrar fırlatılması ve ikinci kez dikey olarak iniş yaptırılması[28]SES-10– yokAmerika Birleşik Devletleri
3 Ocak, 2019Bir uzay aracının Ay'ın uzak tarafına (İngilizce:far side of the Moon) yumuşak iniş yapmasıChang'e 4– yokÇin

İlk dönemlerdeki uzay uçuşları

Uzay Çağı 4 Ekim 1957 tarihinden daha önce başlamış olarak da düşünülebilir; çünkü 1944 Haziran ayında, Alman yapımı bir V-2 roketi, çok kısa süreliğine de olsa, uzaya ulaşan insan yapımı ilk nesne olmuştur[29]. Bazı kişiler ise, Amerikan roketçiliğinin öncüsü olan Robert H. Goddard'ın dünyadaki ilk sıvı roketi fırlattığı tarih olan 1926 Mart ayını Uzay Çağının başlangıcı olarak kabul etmektedir. Ancak Goddard'ın roketi uzaya ulaşamamıştı.[30]

V-2 roketinin uçuşu gizlilik içerisinde gerçekleştirildiğinden, takip pek çok yıl boyunca halk tarafından bilinmemişti. Dahası, 1940'larda ve 1950'lerin başında; Almanların gerçekleştirdiği fırlatmalar ve Amerika ile Rusya'da gerçekleşen daha sonraki sondaj roketi testleri, yörüngeye ulaşamadıkları için yeni bir çağ başlatmaya yetecek derecede önem arz etmemişlerdir. Yörüngeye ulaşabilecek güçte bir rokete sahip olunması demek bir ulusun dünyanın herhangi bir yerine herhangi bir görev-yükünü (özellikle silah olarak) ulaşatırabilmesi demekti. Başka bir deyişle bür türdeki bir roket aslında kıtalararası balistik füze olarak kabul edilebilirdi. Böyle bir gelişmeden sonra Dünya'daki hiçbir yerin nükler bir savaş başlığından korunamayacağı gerçeği, yörüngesel standartın Uzay Çağının başlangıcını göstermekte sıklıkla kullanmasının yegane sebebidir[29]

Sanat ve mimari

Ünlü, roket gemisi şekli verilmiş olan,1959 yapımı Cadillac Coupe de Ville marka arabanın arka farları ve rüzgarlıkları
Alabama'nın Birmingham şehrindeki Town Motel'in uydu tasarımından esinlenilmiş olan tabelası
Kansas şehrindeki TWA şirketinin merkez binasının çatısında, onarılmış haldeki TWA Moonliner II maketi

Uzay Çağının aşağıdakileri etkilediği kabul edilir:

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ McDougall, Walter A (Kış 2010), "(Ay'a Ateş etmek) Shooting the Moon", American Heritage, 14 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 6 Nisan 2020 .
  2. ^ Garber, Steve. "(Sputnik ve Uzay Çağının Şafağı) Sputnik and The Dawn of the Space Age". History. NASA. 18 Kasım 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2013. 
  3. ^ "National Aeronautics and Space Administration". NASA. 31 Aralık 1996 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2015. 
  4. ^ Howell, Elizabeth. "Challenger: Shuttle Disaster That Changed NASA". Space.com. 4 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2018. 
  5. ^ "The New American Space Age: A Progress Report on Human SpaceFlight" (PDF). Aerospace Industries Association. Aerospace Industries Association. 25 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 16 Mart 2018. 
  6. ^ "SpaceShipOne: The First Private Spacecraft | The Most Amazing Flying Machines Ever". Space.com. 15 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Kasım 2015. 
  7. ^ "Global Space Programs | Space Foundation". www.spacefoundation.org. 14 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Kasım 2015. 
  8. ^ "Satellites - Active Satellites in Earth's Orbit". satellites.findthedata.com. 23 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Kasım 2015. 
  9. ^ "Japan Wants Space Plane or Capsule by 2022". Space.com. 24 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Kasım 2015. 
  10. ^ "India takes giant step to manned space mission". Telegraph.co.uk. 26 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Kasım 2015. 
  11. ^ a b "The New Space Race – Who Will Take the Lead?". rcg.org. 8 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2018. 
  12. ^ "A NASA Astronaut Stays In Orbit With SpaceX And Boeing". NPR.org (İngilizce). 7 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2018. 
  13. ^ "Blue Origin: everything you need to know about the Amazon.com of space". TechRadar. 12 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2019. 
  14. ^ "To the NYSE and beyond: Virgin Galactic becomes first public space tourism company". Washington Post. 12 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2019. 
  15. ^ "Chronology: Cowboys to V-2s to the Space Shuttle to lasers". www.wsmr.army.mil. 13 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2018. 
  16. ^ "Archived copy". 21 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2013. 
  17. ^ Reichhardt, Tony. "First Photo From Space". airspacemag.com. 26 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2018. 
  18. ^ "Post War Space". postwar.com. 15 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  19. ^ "The Beginnings of Research in Space Biology at the Air Force Missile Development Center, 1946–1952". History of Research in Space Biology and Biodynamics. NASA. 25 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2008. 
  20. ^ "V-2 Firing Tables". White Sands Missile Range. 25 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2008. 
  21. ^ "Geek Trivia: A leap of fakes". 5 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2016. 
  22. ^ "Manned Space Firsts". 30 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2016. 
  23. ^ See "Archived copy". 31 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2009.  under "Extended Mission"
  24. ^ Chang, Kenneth (12 Kasım 2014). "ESA's Spacecraft Lands on Comet's Surface". The New York Times. 12 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2014. 
  25. ^ Talbert, Tricia (25 Mart 2015). "New Horizons: The First Mission to the Pluto System and the Kuiper Belt". nasa.gov. 15 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2018. 
  26. ^ Chang, Kenneth (21 Aralık 2015). "SpaceX Successfully Lands Rocket after Launch of Satellites into Orbit". The New York Times. 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2015. 
  27. ^ Drake, Nadia (8 Nisan 2016). "SpaceX Rocket Makes Spectacular Landing on Drone Ship". National Geographic. 8 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2016. To space and back, in less than nine minutes? Hello, future. 
  28. ^ Grush, Loren (30 Mart 2017). "SpaceX makes aerospace history with successful landing of a used rocket". The Verge. 30 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2017. 
  29. ^ a b Schefter, James (1999), (ingilizce sayfa) Yarış: Amerika'nın Ay'a giderken Rusya'yı nasıl yendiğinin sansürsüz hikayesi, New York: Doubleday, ss. 3-49, ISBN 0-385-49253-7 
  30. ^ "Goddard launches space age with historic first 85 years ago today". 31 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2016. 

Dış bağlantılar

Vikisözlük'te uzay çağı ile ilgili tanım bulabilirsiniz.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">NASA</span> ABDde uzay programı çalışmalarından sorumlu kurum

NASA, Amerika Birleşik Devletleri'nin uzay programı çalışmalarından sorumlu olan kurum. 29 Temmuz 1958 tarihinde ABD Başkanı Dwight Eisenhower tarafından kurulmuştur. Daire, 1 Ekim 1958 tarihinden itibaren askerî amaçlardan ziyade sivil alanda barışçıl bir şekilde faaliyet göstermeye başlamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Layka</span> Sovyet uzay köpeği, uzaya çıkan ilk canlı (1957)

Layka, Dünya yörüngesine çıkan ilk hayvan olan Sovyet uzay köpeğidir. Moskova sokaklarından toplanan melez bir köpek olan Layka, 3 Kasım 1957 tarihinde fırlatılan Sputnik 2 uzay aracının yolcusu olarak seçildi.

<span class="mw-page-title-main">Space Shuttle</span> NASA tarafından dünya yörüngesine insan ve techizat taşıma amaçlı yürütülmüş uzay programı

Space Shuttle, Space Shuttle programının bir parçası olarak NASA tarafından 1981-2011 yılları arasında faaliyet gösteren, kısmen yeniden kullanılabilir alçak Dünya yörüngesi uzay aracıdır. Amacı uzaya gönderilen aracın tekrar tekrar kullanılarak maliyetini azaltmaktı. Zira ABD Uzay Mekiği 120'den fazla uçuş yapmıştır. Fakat daha sonra yapılan araştırmalar tekrar kullanılabilir uzay mekiklerinin eski tip roketlere göre daha maliyetli olduğunu gösterdi. Bunun sebebi uzay mekiklerinin kullanıldıktan sonra uzun ve pahalı bakımlara ihtiyaç duymasıydı.

<span class="mw-page-title-main">Avrupa Uzay Ajansı</span> AB ülkelerinin uzay kuruluşu

Avrupa Uzay Ajansı veya yaygın İngilizce kısaltmasıyla ESA, 1975 yılında, uzayın keşfini amaçlayan, hükûmetlerarası bir organizasyon olarak kurulmuştur. Şu an 22 üyesi olan ajansın merkezi Fransa'nın başkenti Paris'tedir. 2021 yılı itibarıyla 4,55 milyar Euro'luk bütçeye ve yaklaşık 2200 çalışana sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Uzay Yarışı</span> Soğuk Savaş sırasında, ABD ve SSCB arasında yaşanan uzay rekabeti (1955–1975)

Uzay Yarışı, Amerika Birleşik Devletleri ile Sovyetler Birliği arasında 20. yüzyılın ikinci yarısında gerçekleşen resmî olmayan uzay rekabetidir. Kökeni, II. Dünya Savaşı'ndan sonra iki ülke arasında balistik füze temelli nükleer silahlanma yarışına dayanmaktadır. Uzaya uydu, roket ve sonda yollamak, insan göndermek; Ay'a insan indirmek gibi çabalar içermektedir. Bu yarış, aynı zamanda ABD ile SSCB arasındaki Soğuk Savaş'ın (1947–1991) bir parçasıdır. Uzay Yarışı, yapay uyduların öncü fırlatmalarını, Ay'a, Venüs'e ve Mars'a yollanan robotik uzay sondalarını ve alçak Dünya yörüngesinde ve nihayetinde Ay'da insanlı uzay uçuşunu getirmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Discovery Uzay Mekiği</span>

Discovery Uzay Mekiği, hizmet dışı kalmış bir Amerikan uzay mekiği yörünge aracıdır. Bu uzay uçağı, NASA'nın Uzay Mekiği programındaki yörünge araçlarından biri ve inşa edilen beş tam operasyonel yörünge aracının üçüncüsüydü. İlk görevi olan STS-41-D, 30 Ağustos - 5 Eylül 1984 tarihleri arasında gerçekleşti. 27 yılı aşkın hizmeti boyunca 39 kez fırlatılıp indi ve bugüne kadar diğer tüm uzay araçlarından daha fazla uzay uçuşu gerçekleştirdi. Uzay Mekiği fırlatma aracı üç ana bileşenden oluşuyordu: Uzay Mekiği yörünge aracı, tek kullanımlık bir merkezi yakıt tankı ve iki adet yeniden kullanılabilir katı yakıtlı takviye roketi. Yörünge aracını atmosfere girişte yüksek sıcaklıklardan korumak için yaklaşık 25.000 ısıya dayanıklı seramikle kaplıydı.

<span class="mw-page-title-main">Uzay aracı</span> araştırma yapmak üzere uzaya gönderilen insanlı veya insansız araçların ortak adı

Uzay aracı ya da uzay gemisi, Dünya'nın atmosferi dışında, özellikle dış uzayda çalışmak üzere tasarlanmış araç ya da makinedir. Uzay araçları insanlı ya da insansız olabilir. Bir uzay aracı telekomünikasyon, Dünya'nın gözlemlenmesi, meteoroloji, yolbul, uzay kolonizasyonu, gezegen keşfi, uzay turizmi, uzay savaşımı, uzay ortamında insan ve kargo taşınması gibi görevler için yapılmış olabilir. Bu tanım aynı zamanda yapay uyduları da kapsamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Apollo 11</span> Aya ilk insanlı iniş (1969)

Apollo 11, Ay yüzeyine yapılan insanlı ilk uzay uçuşudur. Amerika Birleşik Devletleri'nin bu uzay uçuşunda astronotlar Neil Armstrong ve Buzz Aldrin 20 Temmuz 1969 günü saat 20.18'de (EEZ) Ay yüzeyine iniş yapan ilk insanlar oldu. İnişten altı saat sonra 21 Temmuz günü 01.56'da (EEZ) Armstrong ay yüzeyine adım atarak bu konuda da bir ilki gerçekleştirdi. Uçuşun mürettebatının üçüncü üyesi olan Michael Collins bu sırada Ay yörüngesinde Armstrong ve Aldrin'i taşıyan modülle bir araya gelmek için beklemedeydi. Görevin üç üyesi de sekiz gün uzayda kaldıktan sonra dünyaya döndü.

<span class="mw-page-title-main">SpaceX</span> Amerikan özel havacılık şirketi

SpaceX, merkezi ABD'nin Kaliforniya eyaletindeki Hawthorne şehrinde bulunan bir Amerikalı uzay taşımacılığı şirketidir. SpaceX; Falcon 9, Falcon Heavy, Starlink, Dragon Kargo, Starship gibi uzay misyonu araçlarını bünyesinde bulundurmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Falcon 9</span> Merkezi Kaliforniyanın Hawthorne şehrinde olan SpaceX şirketi tarafından tasarlanıp geliştirilen yeniden kullanılabilir bir fırlatma araçları ailesi

Falcon 9, merkezi Kaliforniya'nın Hawthorne şehrinde olan SpaceX şirketi tarafından tasarlanıp geliştirilen yeniden kullanılabilir bir fırlatma araçları ailesidir. Bu fırlatma araçları ailesi Falcon 9 v1.0, Falcon 9 v1.1, Falcon 9-R'den oluşmaktadır. Bu yörüngeye iki aşamada çıkan aracın her iki aşaması için de güç, yakıt olarak sıvı oksijen (LOX) ve roket-sınıfı kerosen (RP-1) kullanan roket motorları tarafından sağlanır. Falcon 9'un şu anki haliyle alçak Dünya yörüngesine 13150 kilogram (28990 lb) ağırlığında ve yer istasyonu transfer yörüngesine 4,850 kilogram (10,690 lb) ağırlığında görev yüklerini taşıyabilmektedir. Her üç Falcon 9 aracı da orta ölçekteki fırlatma sistemleri sınıfındadır.

<span class="mw-page-title-main">Falcon Heavy</span>

Falcon Heavy, SpaceX tarafından tasarlanmış ve üretilmiş, kısmen yeniden kullanılabilen bir ağır yük fırlatma aracıdır. Falcon Heavy, Falcon 9 fırlatma aracının bir uyarlamasıdır ve Falcon 9 roket çekirdeğinin yanı sıra, Falcon 9 ilk aşamasından türetilmiş olan, fazladan iki adet sonradan eklenen roketten oluşmaktadır. Bu yapılandırma Alçak Dünya yörüngesine (ADY) çıkarılabilen görev yükü miktarını yaklaşık 54 tona yükseltecektir, bununla karşılaştırılacak olursa Falcon 9 v1.1 aracı 13 ton'a kadar görev yükünü ADY'ye çıkarabilmektedir. Falcon Heavy için ilk fırlatma 6 Şubat 2018 tarihinde başarılı olarak gerçekleşmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Fırlatma aracı</span> uzaya bir obje taşımayı sağlayan roket

Uzay yolculuğu alanında fırlatma aracı ya da taşıyıcı roket bir görev-yükünü Dünya'nın yüzeyinden uzaya taşımak için kullanılan bir rokettir. Bir fırlatma sistemi fırlatma aracından, fırlatma rampasından ve diğer çeşitli altyapı bileşeninden oluşmaktadır. Genelde taşıyıcı roketler yörüngeye yapay uydu yerleştirmek için kullanılırken, araştırma roketi gibi bazı uzay uçuşları Yörünge-altı uzay uçuşu olarak sınıflandırılır. Bazı roketler ise bir uzay aracının Dünya'nın yörüngesinden tamamen kurtulamasını sağlarlar.

<span class="mw-page-title-main">Takımyıldız Programı</span> NASA’nın 2005-2009 yılları arasında geliştirmiş olduğu bir insanlı uzay yolculuğu programı

Takımyıldız Programı, Amerika Birleşik Devletleri uzay ajansı NASA'nın 2005-2009 yılları arasında geliştirmiş olduğu bir insanlı uzay yolculuğu programıydı. Programın büyük hedefleri arasında Uluslararası Uzay İstasyonu'nun bitirilmesi ve "2020 yılına kadar Ay'a geri dönüş" vardı. En büyük hedefi ise Mars'a ilk insanlı uçuşu gerçekleştirmekti. Bu programın logosu hedeflenen 3 önemli görevi temsil eder: Dünya, Ay ve son olarak Mars. Mars görevinde kullanılacak itici roketlere Ares ismi verilmiştir. Bu programın teknolojik hedefleri, alçak Dünya yörüngesi ötesinde astronotların tecrübe edinmesi ve diğer gezegenlerde sürekli insan varlığını sağlamak için gerekli teknolojilerin geliştirilmesini içeriyordu.

<span class="mw-page-title-main">Ares V</span>

Ares V, NASA'nın Takımyıldız programı için planladığı kargo fırlatma bileşenidir. 2011'de rafa kaldırılmasının ardından yerine uzay mekikleri getirildi. Ares V, ayrıca Mars'ta koloni kuracak insanlara ikmal maddesi sağlamada kullanılması planlanıyordu. Ares V ve daha küçük modeli olan Ares I isimlerini Yunan mitolojisindeki savaş tanrısı olan Ares'ten almaktadırlar.

<span class="mw-page-title-main">Roskosmos</span> Rusya uzay ajansı

Roskosmos Devlet Uzay Etkinlikleri Kuruluşu, Rusya'nın uzay bilimleri programı ile genel havacılık ve uzay araştırmalarından sorumlu devlet kurumudur.

Yeniden kullanılabilir fırlatma sistemleri sayesinde uzaya birden fazla kez yük taşıması yapılabilir. Bu sistem genişletilebilir fırlatma sistemlerininin çalışma prensibinin tam zıttında yürüyordu. Genişletilebilir fırlatma sistemlerinde araç bir kere kullanıldıktan sonra kullanılmıyordu.

Uzay yolculuğu, 20. yüzyılda Konstantin Tsiolkovsky ve Robert H. Goddard tarafından geliştirilen teorik ve pratik atılımların ardından insan başarısının bir parçası haline geldi. Sovyetler Birliği, yörüngeye ilk uydu, ilk erkek ve ilk kadını uzaya göndererek savaş sonrası Uzay Yarışında önder oldu. ABD, 1969'da Ay'a ilk insan inişi ile Sovyet rakiplerini yakaladı. Uzay yarışı sona ermesini takiben, uzay uçuşu harika uluslararası işbirliği ile karakterize edilmiştir ve bu Dünya yörüngesine ucuz erişim ve ticari girişimler için bir genişleme oluşturmuştur. Gezegenler arası sondalar Güneş sistemindeki gezegenlerinin hepsiniziyaret etmiş ve insanlar yörüngede Mir ve ISS gibi uzun süre uzay istasyonlarında kalmıştır. Çin, insanlı misyonlar da dahil olmak üzere önemli uzay uçuş yeteneğine sahip üçüncü ülke olarak ile ortaya çıkmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Space Launch System</span>

Space Launch System (SLS), NASA tarafından geliştirilen tek kullanımlık aşırı ağır yük fırlatma aracıdır. SLS, 2022 itibarıyla operasyonel hizmetteki herhangi bir roketten daha fazla yük taşıma kapasitesine ve aynı zamanda daha fazla havalanma itiş gücüne sahiptir. Artemis aya iniş programının ana fırlatma aracı olan SLS, mürettebatlı Orion uzay aracını ay ötesi yörüngeye fırlatmak için tasarlanmıştır. İlk mürettebatsız görev olan Artemis 1, 16 Kasım 2022'de fırlatıldı.

<span class="mw-page-title-main">Artemis Programı</span> Ay ve Marsta insan keşfine olanak sağlayacak üç aşamadan oluşan uzay programı

Artemis Programı ya da Artemis görevi, Amerika Birleşik Devletleri Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi (NASA) liderliğinde, Avrupa Uzay Ajansı (ESA), Japonya Uzay Araştırma Ajansı (JAXA) ve Kanada Uzay Ajansı (CSA) gibi uluslararası ortaklar tarafından yönetilen bir robotik ve insanlı Ay keşif programıdır. Projenin amacı "ilk kadın ve sıradaki erkeği" Ay'ın güney kutbuna indirmek olarak ifade ediliyor. Projenin ismini aldığı Artemis, Yunan mitolojisinde tanrı Apollon'un ikiz kız kardeşi ve ay tanrıçasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Artemis 1</span> Ay ve Marsta insan keşfine olanak sağlayacak bir dizi görevin ilk aşaması

Artemis I, Kasım 2022'de gerçekleştirilen fırlatmayla başlamış mürettebatsız bir Ay yörüngesi göreviydi. NASA'nın Artemis programının ilk büyük uzay uçuşu olan Artemis I, ajansın elli yıl önce sona eren Apollo programından sonra Ay'a dönüşünü simgeliyordu. Orion uzay aracı ve Space Launch System (SLS) roketinin ilk entegre uçuş testiydi ve ana amacı, sonraki Artemis görevlerine hazırlık olarak Orion uzay aracını ve özellikle de ısı kalkanını test etmekti. Bu görevler, Ay'da yeniden insan varlığı oluşturmayı ve Mars'ın araştırılması da dahil olmak üzere gelecekteki bilimsel çalışmalar için gereken teknolojileri ve ticari yaklaşımları göstermeyi amaçlamaktadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.