Uzay teknolojisi

Uzay teknolojisi; uzay bilimi araştırmaları veya havacılık endüstrisi tarafından uzay uçuşları, uydular ve uzayın keşfi konularında kullanılmak üzere geliştirilen teknolojiler. Uzay teknolojisi kavramının içine uzay aracı, yapay uydular, uzay istasyonları ve destek altyapısı, ekipman ve prosedürler ile uzay savaşı konuları girmektedir. Uzayda çalışma yapmak; yeni aletler ve teknikler, kısacası yeni teknolojiler gerektirmektedir. Hava tahmini, uzaktan algılama, GPS sistemleri, dijital uydu ve bazı uzak-mesafe iletişim sistemleri gibi günlük olarak kullanılan hizmetler uzay teknolojisi altyapısına bağımlıdırlar. Bilimler arasında özellikle astronomi ve yer bilimleri uzay teknolojilerinden faydalanmaktadır.^[1] Uzay ile ilgili girişimler tarafından üretilen ya da daha da geliştirilen yeni teknolojileri genellikle kısa sürede diğer ekonomik aktiviteler tarafından tüketilmeye başlar.

Dünya, neredeyse küre şeklinde olan bir gezegendir ve orta büyüklükte bir yıldız olan Güneş'in etrafında, yörüngede hareket etmektedir.^[2]

Dünyada, insan yapımı bir teknolojiyi ilk kez uzaya çıkaran ilk ülke Sovyetler Birliği olmuştur. Sputnik 1 isimli ilk yapay uydu 4 Ekim 1957 tarihinde fırlatıldı ve alçak yörüngeye girdi. SSCB, uydunun başarılı olarak addedilmesi için hedefler belirlemişti.^[3]

1. Dünya yörüngesine yapay bir uyduyu yerleştirme yönteminin test edilmesi
2. Uydunun yörüngesini hesaplayarak, Atmosferin kalınlığı üzerinde bilgi üretilmesi
3. Yörüngesel takip için radyo temelli ve optik yöntemlerin test edilmesi
4. Radyo dalgalarının atmosferde yayılmalarının etkisinin belirlenmesi
5. Uydularda kullanılan basınçlandırma ilkelerinin denetlenmesi

Uzayı araştırıp bilgi toplamayı denemek üzere yakın geçmişte çeşitli teknolojiler üretilmiştir. İlk yapay uydu olan Sputnik, Sovyetler tarafından 1957 yılında fırlatılmıştır. İki ay sonra, uzaya ilk gönderilen canlı olan Layka adındaki köpek, Sputnik 2 ile fırlatılmıştır. Amerikalılar ise bu gelişmeleri takip ederek 1958 yılında Explorer 1 isimli ilk yapay uydularını fırlatmışlardır.

NASA, 1958 yılının Ekim ayında faaliyete geçmiş ve Alan Shepherd isimli astronotu 1961 Mayıs başlarında yörüngede kısa bir uçuşa yollayarak ilk kez bir Amerikalıyı uzaya fırlatmıştır. Bugüne kadar, NASA dünya çapında önde gelen uzay programlarından birisi olagelmiştir. SSCB, NASA'dan bir ay önce kozmonot Yuri Gagarin'i yörüngeye yollamıştır.

1961 yılına gelindiğinde Sovyetler; ilk yapay uydu, ilk canlı ve ilk insanı uzaya göndermiş olmanın yanı sıra aya ilk defa insan yapımı bir nesne göndermiş, ayrıca uzayda ilk kez tam bir gün kalan astronot ve ilk kadını göndermiştir. NASA ise günümüzde Apollo 11 görevi ile ilk insanı Ay yüzeyine indirmiş, Neil Armstrong ise 1969 yılında Ay'da yürüyen ilk insan olmuştur. NASA takip eden yıllarda Mars, Venüs ve Merkür gezegenlerini incelemek üzere uzay sondaları göndermiştir. Yakın zamanda, Güneş sisteminin çeşitli yerlerine sondalar gönderilmiştir. Bunlardan bazıları Jüpiter ve Satürn'ün uydularını keşfetmektedirler.

ABD ve Rusya arasında gerçekleşmiş olan uzay teknolojilerinde ilerleme savaşı, 20. yüzyıldaki Soğuk Savaş'ın da bir parçasıdır. İki ülke de uzayın araştırmasının çeşitli kısımlarında ilk kez kendi teknolojilerinin kullanılması için savaş vermişlerdir. Günümüzde, diğer ülkeler de uzayın modern teknolojilerle araştırılması çalışmalarına katılmışlardır.

NASA'nın 1977 yılında ürettiği, Voyager 1 isimli uzay aracı hâlâ, günümüze kadar üretilen en kayda değer uzay teknolojilerinden biridir. Şu anda dünyadan en uzakta bulunan insan yapımı nesnedir. 2018 Mart ayı itibarıyla, 13 milyar mil uzaklığa ulaşmıştır. Kozmik radyasyon, yıldızlar ve başka pek çok konuda bilgi toplamıştır.

Bu zamana dek uzay araçlarının karıştığı çeşitli felaketler yaşanmıştır. NASA, 1986 başlarında meydana gelen Challenger felaketinden sorumludur. Fırlatılıştan saniyeler sonra, bir bozukluk yüzünden çıkan yangın uzay gemisini parçalara ayırmış, gemide bulunan herkesin ölümüne yol açmıştır. Bir başka büyük felaket ise 2003 yılında gerçekleşmiştir. NASA'nın uzay mekiği Columbia kalkış sırasında bir aksaklık yaşamıştır ancak o sırada bunun çok önemli bir sorun teşkil etmediğine kanaat getirilmiştir. Mekiğin atmosfere tekrar girişi sırasında, en başta yaşanan aksaklıktan dolayı meydana gelen bir gaz sızıntısı; mekiğin patlayarak yok olmasına yol açmış, gemideki 7 astronotun da ölümüne sebep olmuştur. Yaşanan diğer olaylar arasında, paraşüt arızası yüzünden Sovyet kozmonot Vladimir Komarov'un hayatını kaybetmesi ve tehlikeli gaz sızıntılarının yaşanması gibi olaylar bulunmaktadır.

• Uzay biliminin anahatları
• Asteroit madenciliği
• Uzayda güneş enerjisi