Uygurlar listesi - Turkipedia

Bu liste; geçmişte yaşamış veya şu an yaşamakta olan, bir sebepten dolayı tanınan Uygurların listesidir. Doğum yılına göre sıralıdır.

Akademisyenler

Rahile Davut (d. 1966), antropolog, Sincan Üniversitesi öğretim üyesi
Taşpolat Teyip (d. 1958), coğrafyacı, Sincan Üniversitesi Başkanı
İlham Tohti (d. 1969), ekonomist
Ömer Molla Berdaş ( D. 1936) Coğrafya Profesör, Sincan Üniversitesi

Sanat

Müzik

Amannisa Hanım (1526-1560 veya 1534-1567), Sultan Abdürreşit Han’ın eşi, ünlü müzisyen, şair ve Uygur Oniki Makam ustası.
Dilber Yunus (1958-), lirik soprano.
Abdurehim Heyit (1962-), Uygur halk sanatçısı ve bestekâr.
Murat Nasırov (1969-2007), Uygur asıllı Rus oyuncu ve şarkıcı.
Erkin Abdulla (1978-), modern halk müziği, Uygur popu ve flamenko müzisyeni.
Dilnaz Ahmediyeva (1980-), Uygur asıllı Kazak şarkıcı.

Edebiyatçı

Abdulhalûk Uygur (1901-1933), Uygur devrim savaşçısı ve şair.
Zunun Kadiri (1911-1989), Uygur hikâyeciliğinin gelişmesine büyük katkısı olan şair.
Ziya Samedi (1914–2000), Uygur milliyetçi ve yazar.
Lutpulla Mutellip (1922-1945), şair.
Abdurehim Ötkür (1923-1995), Uygur modern edebiyatındaki önemli isimlerden biri, yazar ve şairdir
Turgun Almas (1924-2001), Uygur asıllı Çin'in alimi, yazar, şair ve tarihçi.
Memtimin Hoşur (1944-), yazar.
Ahmetcan İsmail (1965-), Yazar, Uygur tababet doktoru, müzisyen, diyetisyen, sinolog ve sosyo-psiko bilimci.

Oyuncular

Madina Memet (1989-), oyuncu.
Dilraba Dilmurat (1992-), ünlü dizi oyuncusu, TikTok influencer'ı.
Gülnezer Bextiyar (1992-), oyuncu.

Siyaset

Siyasetçiler

Kasar Kağan (?-832), Uygur Kağanlığı hükümdarı.
Ahmad Alaq (?-1503), 1487-1503 yılları arası Doğu Türkistan hanı.
Cihangir Hoca (1790-1828), Çin'e akınlar düzenlemiş Uygur lideri.
Vali Han (?-1865), Uygur lideri, Cihangir Hoca'nın oğlu.
Hoca Niyaz (1889-1941), Doğu Türkistan bağımsızlık hareketi lideri.
Burhan Şehidi (1894-1989), Uygur asıllı Çin siyasetçisi.
Mehmet Emin Buğra (1901-1965), Doğu Türkistan Cumhuriyeti'nin kurucusu ve ilk cumhurbaşkanıydı.
Ahmetcan Kasımi (1914-1949), eski Doğu Türkistan Cumhuriyeti cumhurbaşkanı, Uygur siyasetçi.
Dolkun Isa ( d. 1967), Dünya Uygur Kurultayı başkanı, siyasetçi
Nur Bekri (1961-), Çin Komünist Partisi üyesi siyasetçi, Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nin valisi.
Salih Hudayar (1993-), Doğu Türkistan Sürgün Hükümetinin başbakanı, Uygur-Amerikan politikacı.

Aktivistler

Erkin Alptekin (1939-), gurbetçi aktivist.
Rabia Kadir (1948-), Uygur halkının insan hakları için mücadele eden aktivist.
Örkeş Dölet (1968-), 1989 Tiananmen Meydanı protestolarında önemli rol oynayan Çin muhalifi.
Hüseyincan Celil (1969-), Uygur hakları savunucusu, imam.
İlham Tohti (1969-), bölücülük suçlamasıyla müebbet hapis cezasına çarptırılmış Uygur ekonomist ve aktivist.

Diğer

Dadash Babazhanov (1922-1985), Sovyet Kahramanlik Madalyası, asker.

Ayrıca bakınız

İlgili Araştırma Makaleleri

21 Haziran, Miladi takvime göre yılın 172. günüdür. Yıl sonuna kadar kalan 193 gün vardır.

14 Temmuz, Miladi takvime göre yılın 195. günüdür. Yıl sonuna kadar kalan 170 gün vardır.

22 Ağustos, Miladi takvime göre yılın 234. günüdür. Yıl sonuna kadar kalan 131 gün vardır.

1971 bir yıldır.

29 Nisan, Miladi takvime göre yılın 119. günüdür. Yıl sonuna kadar kalan 246 gün vardır.

22 Eylül, Miladi takvime göre yılın 265. günüdür. Yıl sonuna kadar kalan 100 gün vardır.

Sincan veya Şincan Uygur Özerk Bölgesi, Türkiye Türkçesinde yazılmış resmi Çin devlet kaynaklarında Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi veya sadece Xinjiang olarak geçer, Çin'in kuzeybatısında bulunan bir özerk bölge. Güneyde Tibet Özerk Bölgesi, güney doğuda Çinghay ve Gansu eyaletleri, doğuda Moğolistan, kuzeyde Rusya, kuzeybatıda Kazakistan ve batıda Kırgızistan, Tacikistan, Afganistan, Pakistan ve Hindistan kontrolündeki Keşmir bölgesiyle komşudur. 1.664.897,17 km² yüzölçümü ile Çin Halk Cumhuriyeti'nin en geniş idari bölgesidir. Başkenti Urumçi, resmî dilleri Uygurca ve Standart Çincedir.

<span class="mw-page-title-main">İsa Yusuf Alptekin</span> Uygur aktivist

İsa Yusuf Alptekin, Çin Cumhuriyeti'nin ilk döneminde Uygur siyasetçisi ve Doğu Türkistan Cumhuriyeti'nin genel sekreteri.

<span class="mw-page-title-main">Kaşgar</span> Doğu Türkistanda bir şehir

Kaşgar, Çin'de Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nin batısında yer alan tarihi bir vaha şehridir.

Doğu Türkistan Cumhuriyeti, bugünkü Çin Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nin kuzey kesminde Gulca 'da 12 Kasım 1944'te Sovyetler Birliği siyasi müdahalesi ve Kızıl Ordu'nun askerî desteğiyle kurulan, 20 Ekim 1949'da Çin Komünist Partisi'ne itaat eden ve Aralık 1949'de Çin Halk Kurtuluş Ordusu'nun bölgeye konuşlandırılmasıyla Çin'e ilhak edilen cumhuriyet.

Rabia Kadir Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi yaşayan Uygur halkının insan hakları için mücadele eden Uygur aktivist. 2005 yılından bu yana ABD'de yaşamakta ve Uygurların sesini dünyaya duyurmaya çalışmaktadır.

Afak Hoca, Abakh Hoca, Apak Hoca, Appak Hoca veya daha önemlisiHace Afak Kaşgar'ın dini ve siyasi önderidir. Hidayetullah Hoca diye de tanınır.

Dünya Uygur Kurultayı (DUK), Sincan Uygur Özerk Bölgesi içindeki ve dışındaki Uygurların hak ve çıkarlarını savunmayı amaçlayan, sürgüne gönderilmiş Uygurların oluşturduğu uluslararası bir örgüttür. Uygurların sesini dünyaya duyurmak hedefiyle yola çıkan örgütün şimdiki başkanı Dulkun Isa, onursal başkanı ise Rabiye Kadir 'dir. Çin tarafından terör örgütü olarak kabul edilmektedir.

Abdurehim Tileshüp Ötkür, Uygur modern edebiyatındaki önemli isimlerden biri, yazar ve şairdir.

<span class="mw-page-title-main">İlham Tohti</span>

İlham Tohti Çin'de, bölücülük suçlamasıyla müebbet hapis cezasına çarptırılmış Uygur ekonomist ve aktivist. Uygur-Han ilişkileri üzerine yaptığı araştırmalarla tanınmaktadır. Bunun yanı sıra, Çin'de bölgesel özerklik konusunda yasal düzenlemelerin tam olarak uygulanması için mücadele etmektedir. Ayrıca Uygurlarla ilgili konuların tartışıldığı Uyghur Online adlı internet sitesinin sahibidir. 2009'da Urumçi'deki ayaklanmadan kısa bir süre sonra, Çin hükûmetinin, Sincan'da Uygurlara karşı yürüttüğü politikalara getirdiği eleştiriler gerekçe gösterilerek gözaltına alınmıştır. Sonrasında serbest bırakılmış, ancak Ocak 2014'te tekrar hapsedilmiştir. Çalışmaları ve çektiği sıkıntılar sebebiyle Barbara Goldsmith ödülüne layık görülmüştür (2014). İlham Tohti, Uygurların haklarını savunan çalışmalarıyla 2019 yılında Saharov Düşünce Özgürlüğü Ödülü'ne layık görüldü.

Dolkun Isa Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi yaşayan Uygur halkının insan hakları için mücadele eden Uygur aktivist.

Uygur diasporası, günümüz Çin Halk Cumhuriyeti Devleti'nin yönetimi altındaki toprakların haricinde yaşayan etnik Uygurları kapsayan bir diasporadır. Uygurların dış göçü tarih boyunca birbirini izleyen dalgalar şeklinde gerçekleşmiştir. Bu dalgalar genel olarak ya Uygurların yaşam koşullarının kötüleştiği ya da Uygurların Çin'den çıkmasının kolaylaştığı durumlarda yer almıştır.

Sabit Damolla Abdülbeki, Birinci Doğu Türkistan Cumhuriyeti'nin başbakanı ve Doğu Türkistan bağımsızlık hareketi lideri olan Uygur siyasetçi. Damolla, Jin Shuren'in Sincan eyalet hükûmetine karşı Kumul İsyanı'na ve daha sonra cumhurbaşkanı Hoca Niyaz'a karşı isyana önderlik etti.

Seyyid Ahmed Tevfik Bey Şerif Efendi, Suriyeli Arap gezgin ve siyasetçi. Suudi Arabistan kralı İbn Suud'un hizmetinde iken 1932'de Sincan'a seyahat etti. Çinli Müslüman Daotai Ma Shaowu tarafından sınır dışı edildi. 26 Ağustos'ta Kaşgar vahalarına ulaştı. Çin Cumhuriyeti hükûmetine sadık 36. Tümenin Çinli Müslüman kuvvetlerine karşı savaşan Birinci Doğu Türkistan Cumhuriyeti'nin Uygur ve Kırgız Türk Müslüman savaşçılarına katıldı. Tevfik Bey bir Pan-İslamcıydı.

Ahmetcan İsmail, araştırmacı, Uygur tababet doktoru, yazar, müzisyen, diyetisyen, sinolog ve sosyo-psiko bilimci ve Uygur düşünür. 2015 yılının Kasım ayında Hindistan’daki Tababet Kurultayı'nda Doktora ve profesörlük ünvanını almıştır.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.