Uygur Latin yazısı

Uygur Latin yazısı, (ULY) (Uygurca: ئۇيغۇر لاتىن يېزىقى, romanize: Uyghur Latin Yëziqi) Uygur dilinin Latin harfleri yardımıyla yazımıdır.

Oluşum

ULY tasarımı Şincan Üniversitesi (XJU) (Çince: basit: 新疆大学; geleneksel: 新疆大學) tarafından Urumçi'de 2000 yılının Kasım ayında başlatılmış, bu amaçla beş toplantı en sonuncusu 2001 yılının Temmuz ayında yapılmış, böylece Uygur Latin Alfabesi oluşturulmuştur.

Uygur Latin Yazısı
A a	B b	D d	E e	Ë ë	F f	G g	H h
I i	J j	K k	L l	M m	N n	O o	Ö ö
P p	Q q	R r	S s	T t	U u	Ü ü	W w
X x	Y y	Z z	Ch ch	Gh gh	ng	Sh sh	Zh zh

Yazım Karşılaştırması

**Uygur alfabelerinin kıyaslanması**
Arap	Kiril	Pinyin	Latin	OTA	Takribî Türkçe ses değeri	IPA	Arap	Kiril	Pinyin	Latin	OTA	Takribî Türkçe ses değeri	IPA
ئا	A a	A a			A	[a]	ق	Қ қ	Ⱪ ⱪ	Q q		K (gırtlaktan)	[q]
ئە	Ә ә	Ə ə	E e	Ä ä	E (açık)	[æ]	ك	К к	K k			K	[k]
ب	Б б	B b			B	[b]	ڭ	Ң ң	NG ng		Ñ ñ	nğ (artdamaksıl N)	[ŋ]
پ	П п	P p			P	[p]	گ	Г г	G g			G	[ɡ]
ت	Т т	T t			T	[t]	ل	Л л	L l			L	[l]
ج	Җ җ	J j	J j	C c	C	[ʤ]	م	М м	M m			M	[m]
ج	Җ җ	Zh zh	J j	C c	C	[ʤ]	م	М м	M m			M	[m]
چ	Ч ч	Q q	Ch ch	Ç ç	Ç	[ʧ]	ن	Н н	N n			N	[n]
چ	Ч ч	Ch ch	Ch ch	Ç ç	Ç	[ʧ]	ن	Н н	N n			N	[n]
خ	Х х	H h	X x		H (hırıltılı)	[x]	ھ	Һ һ	Ⱨ ⱨ	H h		H	[h]
د	Д д	D d			D	[d]	ئو	О о	О о			O	[o]
ر	Р р	R r			R	[r]	ئۇ	У у	U u			U	[u]
ز	З з	Z z			Z	[z]	ئۆ	Ө ө	Ɵ ɵ	Ö ö		Ö	[ø]
ژ	Ж ж	Ⱬ ⱬ	Zh zh	J j	J	[ʒ]	ئۈ	Ү ү	Ü ü			Ü	[y]
س	С с	C c	S s		S	[s]	ۋ	В в	V v	W w	V v	V	[v]
س	С с	S s	S s		S	[s]	ۋ	В в	W w	W w	W w	V	[w]
ش	Ш ш	X x	Sh sh	Ş ş	Ş	[ʃ]	ئې	Е е	E e	Ë ë	E e	E (kapalı)	[e]
ش	Ш ш	Sh sh	Sh sh	Ş ş	Ş	[ʃ]	ئې	Е е	E e	Ë ë	E e	E (kapalı)	[e]
غ	Ғ ғ	Ƣ ƣ	Gh gh	Ğ ğ	Ğ	[ʁ]	ئى	И и	I i		İ i	İ veya I	[i]
غ	Ғ ғ	Ƣ ƣ	Gh gh	Ğ ğ	Ğ	[ʁ]	ئى	И и	I i		I ı	İ veya I	[ɨ]
ف	Ф ф	F f			F	[f]	ي	Й й	Y y			Y	[j]

Uygur Kiril alfabesi ek olarak iki harfe sahiptir ki bunlar iki sesin birleşimidir. Bunlar aşağıda Arap, Pinyin ve Latin alfabelerindeki eşdeğeriyle gösterilmiştir.

Kiril	Arap	Pinyin	Latin
Ю ю	يۇ	yu
Я я	يا	ya

Alfabeler

Uygur Arap yazısı	Uygur Latin yazısı	Örnekler	Türkçe karşılığı
ئې	Ë ë	ëyiq, ëshek, ëkran, ëriq, ëghir, ëlipbe	ayı, eşek, ekran, erik, ağır, alfabe
ې	E e	enjür, esker, eynek, endüwe, etirgül, ejdiha	incir, asker, ayna, mala, güzel kokulu gül, ejderha
د	D d	dap, dutar, depterler, dolqun, derya, doxtur	tef, dutar, defterler, dalga, nehir, doktor
چ	Ch ch	chapan, chaqpelek, chayan, chay, chöje, chashqanlar	kaban, çarkıfelek (yel değirmeni), çayan, çay, dalga, civci, fareler
ب	B b	bëliq, bir, besh, böre, bowaq, bürküt	balık, bir, beş, kurt, bebek, kartal
ئا	A a	alma, at, achquch, alte, arslan, ara	elma, at, anahtar, altı, kedi, ara (mesafe)
ج	J j	jin, jurnallar, jiger, jadiger, jip, jeynek	cin, dergiler, ciğer, cadı, jip, dirsek
ئې	I i	it, iger, iz, ikki, iskilit, ishik	köpek (it), eğer (at), iz (ayak), iki, iskelet, eşik

Örnek Metin

İnsan Hakları Evrensel Bildirisi (1. maddesi) değişik alfabelerle Uygur yazım örnekleri
Uygur Arap yazısı	ھەممە ئادەم تۇغۇلۇشىدىنلا ئەركىن، ئىززەت-ھۆرمەت ۋە ھوقۇقتا بابباراۋەر بولۇپ تۇغۇلغان۔ ئۇلار ئەقىلگە ۋە ۋىجدانغا ئىگە ھەمدە بىر-بىرىگە قېرىنداشلىق مۇناسىۋىتىگە خاس روھ بىلەن مۇئامىلە قىلىشى كېرەك۔
Uygur Pinyin yazısı	Ⱨəmmə adəm tuƣuluxidinla ərkin, izzət-ⱨɵrmət wə ⱨoⱪuⱪta babbarawər bolup tuƣulƣan. Ular əⱪilgə wə wijdanƣa igə ⱨəmdə bir-birigə ⱪerindaxliⱪ munasiwitigə has roⱨ bilən mu’amilə ⱪilixi kerək.
Uygur Kiril alfabesi	Һәммә адәм туғулушидинла әркин, иззәт-һөрмәт вә һоқуқта баббаравәр болуп туғулған. Улар әқилгә вә виҗданға игә һәмдә бир-биригә қериндашлиқ мунасивитигә хас роһ билән муамилә қилиши керәк.
Uygur Latin yazısı	Hemme adem tughulushidinla erkin, izzet-hörmet we hoquqta babbarawer bolup tughulghan. Ular eqilge we wijdan'gha ige hemde bir-birige qërindashliq munasiwitige xas roh bilen muamile qilishi kërek.
Ortak Türk alfabesi	Hämmä adäm tuğuluşidinla ärkin, izzät-hörmät vä hoquqta babbaravär bolup tuğulğan. Ular äqilgä vä vicdanğa igä hämdä bir-birigä qerindaşliq munasivitigä xas roh bilän muamilä qilişi keräk.

Uygur Latin yazısı

Oluşum

Yazım Karşılaştırması

Alfabeler

Örnek Metin

Notlar

Kaynakça

Ayrıca bakınız

İlgili Araştırma Makaleleri