Akdeniz Bölgesi, Türkiye'nin yedi coğrafi bölgesinden biridir. Anadolu'nun güneyinde Akdeniz kıyısı boyunca uzanır. Genişliği 120–180 km arasında değişir. Batı ve kuzey batısında Ege Bölgesi, kuzeyinde İç Anadolu Bölgesi, doğusunda Güneydoğu Anadolu Bölgesi, güneyinde ise Akdeniz bulunur. Güneydoğudan Suriye ile komşudur. Türkiye'nin başka bölgelerinde olduğu gibi Akdeniz Bölgesi'nde de bölge sınırları ile yönetim birimleri olan illerin sınırları tümüyle çakışmaz.
Alfabe veya abece, her biri dildeki bir sese karşılık gelen harfler dizisidir. "Abece" kelimesi, Türkçedeki ilk üç harfin okunuşundan oluşur. Benzer biçimde Fransızca kökenli “Alphabet” kelimesinden Türkçeye geçen "alfabe" sözcüğü, eski Yunancadaki ilk iki harf olan "alfa" ile "beta"nın okunuşundan gelir.
Maya uygarlığı, Kızılderili Maya halkları tarafından kurulan Kolomb öncesi Amerika uygarlıklardan biridir. Bir Orta Amerika uygarlığı olan Maya uygarlığı, binlerce yıl boyunca Meksika'nın güneydoğusundan, Honduras, El Salvador ve Guatemala'ya kadar uzanan Mezoamerika bölgesinde hüküm sürmüştür. Meksika'nın güneydoğusunda beş devlet kurmuş Mayalar, tarihleri boyunca yüzlerce lehçe üretmişlerdir ve bu lehçelerden bazıları günümüzde hâlen konuşulan 21-44 Maya dilinin oluşumunu sağlamıştır. Bu uygarlık MÖ 600 dolaylarında yükselişe geçmiş, MS 3. yüzyılda altın çağına adım atmış, kent-devletlerinin siyasi kargaşalar sonucunda çöktüğü MS 900'e dek, geniş bir alanda varlığını sürdürmüş ve İspanyol işgaliyle de sona erme sürecine girmiştir. Maya uygarlığı birçok bakımdan sona ermişse de, yaygın inanışın aksine Mayalar yok olmamışlardır, hâlen bu ülkelerde yaşamakta ve Maya dillerinden bazılarını konuşmaktadırlar.
Piramit dış yüzeyleri üçgen olan ve üstte tek bir noktada birleşen ve şekli geometrik anlamda kabaca bir piramit halindeki bir yapıdır. Bir piramidin tabanı üçgen, dörtgen veya herhangi bir çokgen şekli olabilir. Bir piramit kütlesinin çoğunluğu yere yakın olup, daha az kütle tepedeki piramite doğru olur. Bunun nedeni, artan yükseklikle birlikte düşey eksen boyunca kesit alanının kademeli olarak azalmasıdır. Bu, ilk uygarlıkların anıtsal yapılar yaratmasına olanak tanıyan bir ağırlık dağılımı sundu. Dünyanın birçok yerindeki medeniyetler piramitler inşa etmişlerdir. Hacimce en büyük piramit, Meksika'nın Puebla eyaletindeki Orta Amerika Büyük Cholula Piramidi'dir. Binlerce yıl boyunca Dünya üzerindeki en büyük yapılar piramitlerdi. Mısır'daki Büyük Khufu Piramidi, Antik Dünyanın Yedi Harikası'nın günümüze ulaşan tek örneğidir.
Teotihuacan günümüzde Kolomb öncesi Kuzey Amerika'nın en ünlü kenti olarak kabul edilmektedir. Kimler tarafından kurulduğu ve niçin aniden terk edildiği hâlen açıklığa kavuşmamış bu kadim şehrin kuruluş tarihi hakkında da farklı görüşler ileri sürülmektedir. Kentten söz eden -hiyeroglifik olmayan- hiçbir metin ve belge bulunmamaktadır. 1987 yılında UNESCO tarafından bir Dünya Mirası ilan edilmiştir.
Toltekler, Kolomb öncesi Amerika uygarlıklarından birini oluşturan halk olup, Meksika'daki Aztek-öncesi üç kültürden biri olarak kabul edilirler. Meksika topraklarında ilk insan topluluklarına ait izler, tarihçilere göre, yaklaşık 20.000 yıl öncesine dayanır.
Chichen Itza, Meksika'nın Yucatán Yarımadası'nda, Valladolid ve Mérida arasında yer alan, Kristof Kolomb öncesi dönemde kurulmuş bir İtza Maya kentidir. Muhtemelen bir dönem Yucatan'ın dini merkezi olmuştur. Günümüzde Meksika'nın en çok ziyaret edilen ikinci arkeolojik sit alanıdır. Chichen-Itza'daki El Castillo (kale) adıyla tanınan Kukulkan piramidinin yüksekliği üst platforma nazaran 24 m'dir. 7 Temmuz 2007'de seçilen dünyanın yeni yedi harikasından biridir. Efsaneye göre kent 10. yüzyılda Quetzalcoatl önderliğindeki Toltekler'ce alınmıştır. Kentteki önemli yapılar şunlardır:
- Kale adıyla tanınan Kukulkan Tapınağı ya da Kukulkan Piramidi: Mayalar bu piramidi astronomi ve matematik bilgilerini ortaya koymak istercesine belirli bir sistemle inşa etmişlerdir. Örneğin 4 cephesinin her birinde 91 basamak yer alır ki, böylece 4x91'le bulduğumuz 364 sayısına en tepedeki düzlüğü (1) de eklediğimizde yıldaki günlerin sayısı olan 365'i bulmaktayız. Ayrıca, piramidi öyle bir şekilde yönlendirmişlerdir ki, ilkbahar ve sonbaharda ekinoksların gerçekleştiği an, piramide gelen güneş ışıkları piramidin çıkıntıları sayesinde, merdiven basamaklarının dibinde bulunan iki yılan başı yontusunun S'ler çizen bir gövde uzantısı oluşacak şekilde bir gölge oluşturmaktadır. Bu yılan, Kukulkan adıyla bilinen ilah tüylü yılandır. Ayrıca piramiti inandıkları yeraltı alemi katları sayısı gibi 9 farklı düzey halinde düzenlemişlerdir. Piramidin tepesinden bakıldığında 300 hektarlık bir görüş alanına sahip olunur, yani kentteki tüm yapılar görülebilmektedir.
- Caracol denilen gözlemevi. Yapıya içindeki spiral taş merdiven nedeniyle olsa gerek, “salyangoz” anlamında bu ad verilmiştir.
- Adı Maya dilinde “esrarlı yazıların evi” anlamına gelen Akab Dzib
- Baş rahibin tapınağı.
- Savaşçılar Tapınağı.
- Top oyunu sahası.
- İspanyollarca “rahibeler manastırı” adı verilmiş yönetim sarayı.
- Çeşitli tapınakları içeren, “eski Chichen” yapılar grubu.
Palenque ya da Palenke, Meksika Federal Cumhuriyeti'nin Çiyapas eyaletinde Usumasinta ırmağı yakınındaki eski bir Maya kentidir. 1987 yılında UNESCO tarafından bir Dünya Mirası olarak ilan edilmiştir.
Tiwanaku Tiahuanaco veya Tiahuanacu, Bolivya'da Pre-İnka (İnka-öncesi) kültürüne ait önemli harabelerin bulunduğu küçük bir şehirdir. Tiahuanaco'nun nüfusu günümüzde 800 kişidir, şehir deniz seviyesinden 4.000 m yüksekte, Altiplano'nun verimsiz düzlüğünde bulunur. La Paz'dan 70 km batıda Peru sınır geçişi olan Desaguadero yolu üzerindedir. Harabeler 2000 yılından beri UNESCO'nun Dünya Kültür Mirası'dır. Kelimenin Aymara dilinde anlamı "merkezdeki taş'"'tır.
Quiriguá, günümüzde Guatemala’nın Izabal vilayetinde yer alan, Kristof Kolomb öncesi dönemde Motagua vadisinde kurulmuş eski bir Maya kentidir. Günümüzde bir arkeolojik sit alanı olan Quiriguá 1981’den itibaren UNESCO’nun Dünya Mirası listesinde yer almaktadır.
Copán günümüzde Honduras'ın Guatemala sınırındaki Copán vilayetinde yer alan, Kolomb-öncesi dönemde kurulmuş eski bir Maya kentidir. Günümüzde bir arkeolojik sit alanı olan Copán'ı aynı adla belirtilen vilayetten ayırt etmek üzere “Copán harabeleri” adı da kullanılmaktadır. Copán Mayalar'ın klasik dönem kentlerinden biri olup, MS 736'ya doğru en parlak devrini yaşamıştır. Copán Maya dünyasının bilimsel merkezi olmuştur. Astronominin son derece ileri olduğu bu merkezde "tropikal yıl"ın süresi saptanabiliyordu, takvim konusunda günümüzde kullanılanlar kadar kesin sonuçlar verecek sistemlere ve tutulma tablolarına sahip bulunuyorlardı. Ayrıca, Copán'daki heykel ve kabartmalarda muhteşem bir incelik görülür. Eric Wolf, “Orta Amerika halkları ve kültürleri" eserinde Copán'da Mayalar'a özgü olmayan ilah Tláloc tasvirlerine rastlandığını belirterek, Copán kenti gibi diğer Maya kentlerine de bu dönemde Mayalar'a özgü olmayan yabancı öğelerin girmiş olduğuna dikkat çeker. 1980 yılında UNESCO tarafından bir Dünya Mirası olarak ilan edilmiştir.
Raqchi Peru'nun Cusco bölgesindeki bir İnka arkeolojik sit alanıdır. Rakchi kalıntıları Vilcanota Nehri'nin kıyısında, denizden yaklaşık 3500 m. yükseklikte yer almaktadır. Rakchi kalıntılarının içindeki en ünlü ve en önemli yapı Virakoça Tapınağı olduğundan, Raqchi kalıntılarından kimi zaman Virakoça Tapınağı olarak söz edilir.
Yukatek Mayacası ya da Yukatekçe veya kısaca Mayaca, Mezoamerika'nın Atlantik tarafında Yukatan Yarımadası'nda daha çok Meksika'da, daha az olarak da Belize ve çok az olarak Guatemala'da (Petén) Yukatek Mayaları tarafından konuşulan Maya dilleri ailesinin Yukatek dilleri grubunun Yukatek-Lakandon dilleri alt grubundan bir Kızılderili dilidir. En yakın akrabası Lakandoncadır (Jach-t’aan). Meksika'da resmi dillerdendir.
Mayalar ya da Maya halkları, Mezoamerika'da Maya uygarlığını kuran atalarının topraklarında, günümüzdeki Guatemala, Güney Meksika ve Yukatan Yarımadası, Belize, El Salvador ve Batı Honduras'ta yaşayan ve 7 milyon nüfusa sahip olan Orta Amerika'nın en tanınmış yerli Kızılderili halkıdır. Konuştukları anadil Maya dillerine giren dil ve lehçeler olsa da İspanyolca ve İngilizce (Belize) gibi sömürge dilleri de kullanılır.
Erzurum Ulu Cami, Türkiye'de Erzurum ili, Yakutiye ilçesinde bulunan ve şehrin en eski, en büyük camisi olma özelliğini taşıyan camidir.
Calakmul, Meksika'nın Campeche Eyaleti'nde bulunan büyük Petén Havzası ormanlarının derinliklerinde yer alan bir Maya arkeolojik alanıdır. Guatemala sınırından 35 kilometre uzaklıkta yer alır. Calakmul, Maya ovalarında yer alan saklı şehirlerin en büyüklerinden birisidir. Günümüzde bölgede arkeolojik çalışmalar devam ederken Calakmul UNESCO Dünya Mirası Listesinde yer almaktadır.
Xochicalco, Meksika'nın Morelos Eyaleti'nin batısındaki Miacatlán şehrinde yer alan Kolomb öncesi bir arkeolojik alanıdır. Xochicalco ismi Nahuatl dilinde "çiçeklerin evi" anlamına gelmektedir. Sit alanı, Cuernavaca'nın 38 km güneybatısında, Meksiko'dan yaklaşık 76 km uzaklıkta yer almaktadır. Sit alanı, her gün 10: 00-17: 00 saatleri arasında ziyaretçilere açık olmasına rağmen, gözlemevine girişe sadece öğleden sonraları izin verilmektedir. Xochicalco, Teotihuacan'ın düşüşünden sonra ortaya çıkmıştır ve Xochicalco'nun Teotihuacan İmparatorluğu'nun düşüşünde rol oynadığı düşünülmektedir.
Uzuncaburç (Diokaesareia) Mersin ilinde antik dönemden kalan bir kent örenidir.
Ardanuç Kalesi, tarihsel Klarceti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Ardanuç kasabasında Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kaledir. Ardanuç kale-kenti, tarihsel Klarceti bölgesinin merkeziydi. Kale, Ardanuç Çayı'nın sol kıyısında yer alır.
El-Fahs, Tunus'un Zağvan ilinde bulunan bir şehir ve belediyedir. Belediye, başkent Tunus'un 60 km güneybatısında Vadi Milyane Nehri'nin kıyısında yer almaktadır. Yüzölçümü 398,9 km² olan belediyenin nüfusu 2020 yılı itibarı ile 36.252'dir.
Meksika
