İçeriğe atla

Utupursi

Utupursi
Diaohi Kralı
Diaohi Kralı
Hüküm süresiMÖ 9. yüzyıl - 8. yüzyıl
Önce gelenBilinmiyor
Sonra gelenBilinmiyor

Utupursi, Proto Güney Kafkas dilini konuşan halkların yaşadığı düşünülen Diaohi Krallığı'nın bilinen son hükümdarıdır. Saltanatı otuz yıl süren Utupursi, bu süre zarfında komşu krallık Urartular'ın yayılmacı politikasıyla mücadele etti. MÖ 8. yüzyılın ilk yarısında kral Menua ve I. Argişti'nin ordularına karşı savaştı. Saltanatı Urartu metinlerinde geçmektedir.

Hayatı

Utupursi, Kuzeydoğu Anadolu'daki halklar konfederasyonu Diaohi Krallığı'nın bilinen son hükümdarıdır.[1] MÖ 9. yüzyılın sonlarında ve MÖ 8. yüzyılın başlarında [1] krallığının başkenti Sasilu'dan (günümüz Tortum civarı) Kolhis'e kadar uzunan bölgede yaşayan düzinelerce Proto-Kartvel (Gürcü-Laz) kabileye hükmetti.[2]

Urartu kralı Menua'nın (MÖ 810 - 786) Güney Kafkasya'ya doğru yayılmacı politikasıyla mücadele etti.[3] Menua, iki krallık arasındaki savaştan sonra Diaohi'nin başkenti Sasilu'yu ele geçirdi. Utupursi, krallığının kuzeydoğusuna sığındı. Menua, yol üstündeki birkaç kaleyi ve Zua şehrini ele geçirerek seferine devam etti.[4]

Utupursi, son kalesi Utu'nun düşmesinin ardından yenilgiyi kabul etmek zorunda kaldı. Kendisini Urartu'nun tebaası olarak tanıdı ve işgal sırasında ele geçirilen Diaohili mahkumlarının serbest bırakılmasına karşılık yıllık altın ve gümüş haraç ödemeye zorlandı.[1]

İsyan

Utupursi, Urartu'ya sadık kalmadı. Menua'nın MÖ 786'daki ölümünü fırsat bilgi ve, MÖ 785'te Menua'nın yerine geçen I. Argişti'ye (MÖ 786-764) haraç ödemeyi reddederek bağımsızlığını ilan etti.[5] Utupursi, krallığın yeni başkenti belirlediği Zua'nın ele geçirilmesinin ardından kısa sürede mağlup oldu ve Urartu'nun krallığı üzerindeki hakimiyetini bir kez daha kabul etti. I. Argişti, zaferini Zua'daki bir binaya yazdırdı.[4]

Birkaç yıl sonra Urartular Asurlularla savaşırken Utupursi bir kez daha isyan etti. Bunun üzerine Argişti Diaohi'ye döndü ve Zua şehrini yaktı. Buna karşın Utupursi'yi tahttan indirmedi.[4]

MÖ 768'de Utupursi üçüncü bir isyan başlattı ancak Diaohi'nin güney topraklarını ilhak eden I. Argişti [4] tarafından bir kez daha yenilgiye uğratıldı. [6] Urartu, Utupursi'nin yeniden isyan çıkarma ihtimaline karşılık isyanlara daha hızlı cevap verebilmek için Diaohi sınırlarında birkaç kale inşa etti.[7] I. Argişti dört yıl sonra öldü ve bu tarihten sonra Utupursi'den bahseden bir kaynak yayımlanmadı. Utupursi, Diaohi krallığının Kolhis-Urartu ittifakı sonucu yıkıldığı dönemde veya krallığın yıkılışından kısa bir süre sonra öldü.[1]

Kaynakça

  • Asatiani, Nodar; Bendianashvili, Alexandre (1997). Histoire de la Géorgie. Paris: L'Harmattan. ISBN 2-7384-6186-7. 
  • Asatiani, Nodar; Janelidze, Otar (2009). History of Georgia. Tiflis: Publishing House Petite. ISBN 978-9941-9063-6-7. 
  • Chkhartishvili, Mariam (2014). Ქართული წყაროთმცოდნეობა [Georgian studies of ancient sources] (Gürcüce). Tiflis: Universali. 
  • Suny, Ronald Grigor (1994). The Making of the Georgian Nation. Indianapolis: Indiana University Press. ISBN 978-0-253-35579-9. 
  • Asatiani, Nodar (2001). Საქართველოს ისტორია [History of Georgia] (Gürcüce). Tiflis: Sakartvelos Matsne. 
  • Melikishvili, Giorgi (1970). Სამხრეთ-დასავლეთ საქართველოს მოსახლეობის უძველესი გაერთიანებები. საქართველოს ისტორიის ნარკვევები. ტ 1 [Ancient associations of the population of South-West Georgia. Essays on the history of Georgia. Volume 1] (Gürcüce). Tiflis. 
  • Kavtaradze, Giorgi Leon (2002). An Attempt to Interpret some Anatolian and Caucasian Ethnonyms of the Classical Sources. Tiflis: Tbilisi State University. 

Notlar

  1. ^ a b c d Chkhartishvili 2014.
  2. ^ Kavtaradze 2002.
  3. ^ Suny 1994.
  4. ^ a b c d Melikishvili 1970.
  5. ^ Asatiani & Janelidze 2009.
  6. ^ Asatiani & Bendianashvili 1997.
  7. ^ Asatiani 2001.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Gürcüler</span> Gürcistana özgü Kafkas etnik grubu

Gürcüler veya Kartveliler, günümüzde büyük bölümü Gürcistan’da yaşamakta olan Kafkasya halkı. Gürcüler ayrıca Azerbaycan, İran, Rusya, Türkiye, ABD ve Avrupa’nın bazı ülkelerine de dağılmıştır. Tarihsel antropoloji açısından Gürcüler; Svanlar, Lazlar ve Megreller ile aynı kökenden gelen bir Kartveli halkı olarak kabul edilir. Halkın büyük çoğunluğu bir Kartveli dili olan Gürcüce konuşmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Diaohi</span>

Diaohi veya Dayaeni, muhtemelen MÖ 12. yüzyılda, Bronz Çağı Çöküşü (Hitit) sonrası dönemde oluşmuş, Kuzeydoğu Anadolu bölgesinde bulunan kabileler birliğiydi. Burada yaşayan kabilelerin Kartveli dillerini veya Hurri dilini konuştukları tahmin edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Kolhis</span> Antik Çağdaki bir krallık ve tarihsel bölge

Kolhis ya da Kolhis Krallığı, Karadeniz'in doğu kıyılarında, bugünkü Gürcistan'ın batısında kurulmuş Antik Çağ krallığıdır.

<span class="mw-page-title-main">V. Giorgi</span> 1299-1302 ve 1314-1346 arası Gürcistan Kralı

V. Giorgi 1299 – 1302 ve yeniden 1314 – 1346 yılları arasında hüküm sürmüş olan Bagrationi Hanedanına mensup Gürcü Krallığı hükümdarı. Esnek ve uzak görüşlü bir hükümdar olarak ülkesinde neredeyse yüzyıl süren Moğol İmparatorluğu egemenliğine son verecek ve krallığının yeniden eski gücüne kavuşmasını sağlayacaktır.

Habibuşağı Kale, Elazığ ilinin Baskil İlçesinde yer alan bir höyüktür. Etrafı çepeçevre kalker kayalıklarıyla çevrili olup günümüzde Karakaya Baraj Gölü suları altında kalmıştır.

Menua, Doğu Anadolu'daki Urartuların bilinen beşinci kralıdır. Yaklaşık olarak MÖ 810-786 yılları arasında hüküm sürmüştür. Yaptığı fetihlerden çok inşa ettirdiği yapılar ve kentlerle ülkenin gelişmesini sağlamış, ülkenin refah seviyesini yükseltmiştir.

<span class="mw-page-title-main">İberya Krallığı</span> Antik Gürcü Krallığı

Greko-Romen Coğrafya'da İberya, Gürcü Kartli Krallığı için bir egzonim idi. Doğu ve Güney Gürcistan’da M.Ö. 4. yüzyıl - M.S. 6. yüzyıl tarihleri arasında 882 yıl var olmuş Gürcü krallığıdır.

<span class="mw-page-title-main">Guria Prensliği</span> Devlet

Guria Prensliği, Gürcistan'da tarihi bir devlettir. Guria kelimesi Megrelce ve Lazca kökenli bir kelime olup kalp ya da merkez anlamına gelmektedir. Gürcistan'ın güneybatı bölgesi Guria'da - Karadeniz ve Küçük Kafkas sıradağları arasında - yer alır. 1463 yılından 1829 yılına kadar Gurieli hanedanı'nın 22 prensi tarafından yönetilmiştir. Gürcistan Krallığı'nın dağılmasından sonra ortaya çıkmış, sınırları Osmanlı İmparatorluğu ile çıkan sürekli çatışmalar sebebiyle değişken olmuş, 1829 yılında Çarlık Rusyası tarafından ilhak edilene kadar farklı derecelerle özerk olarak hüküm sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Abhazya Krallığı</span> 780lerden 1088e feodal bir devlet

Abhazya Krallığı, ayrıca Abasgia ya da Egrisi-Abhazya olarak da bilinir, 780 yılından 1008 yılında birleşmiş Gürcistan Krallığı çatısı altında hanedan verasetiyle Tao-Klarceti Krallığı ile birleşmesine kadar Kafkasya'da hüküm sürmüş Orta Çağ feodal devletiydi. Bizans kaynaklarına göre Abhazya Krallığı 10. yüzyılın başlarında, Haldia Thema'sı sınırlarından Nikopsis Irmağı ağzına kadar Karadeniz kıyısında üç bin Antik Yunan mili boyunca uzanan ve arkadan Kafkas Dağları ile çevrili bölgeye hakimdi.

<span class="mw-page-title-main">Makronlar</span> Eski bir Kolhis boyu

Makronlar Pontus'un doğusunda bulunan Mosçiçi Dağları civarında yaşamış antik bir Kolhis boyuydu.

<span class="mw-page-title-main">İberya Prensliği</span>

İberya Prensliği, Gürcü merkezi bölgesi Kartli'de kurulmuş Erken Orta Çağ aristokratik rejimidir. 6. ve 7. yüzyıllar arasındaki politik otoritenin ardışık prensler tarafından sağlandığı fetret döneminde ortaya çıkmıştır. Prenslik 580'li yıllarda yerel soylu Hosroviani Hanedanı'na karşı Gürcü monarşisini feshetmeyi amaçlayan Sasani baskısından kısa bir süre sonra 588 yılında kurulmuş ve 888 yılında İberya Krallığı'nın Bagrationi Hanedanı tarafından yeniden restore edilmesine kadar var olmuştur. Sınırları bu dönem boyunca yönetici İberya prenslerinin Persler, Bizanslılar, Hazarlar, Araplar ve komşu Kafkasyalı yöneticilerle karşı karşıya gelmeleri nedeniyle değişken olmuştur.

II. Giorgi Dadiani 1345'ten öldüğü tarihe kadar Megrelya'nın eristaviliğini ("dük") yapmış Dadiani hanedanı üyesidir.

I. Giorgi Dadiani 13. yüzyılın sonlarından öldüğü tarihe kadar Megrelya'nın eristaviliğini ("dük") yapmış Dadiani hanedanı üyesidir.

Basiani Muharebesi, 13. yüzyılda Gürcistan Krallığı orduları ile Anadolu Selçuklu Devleti arasında, Erzurum şehrinin 60 km kuzeydoğusundaki Basiani Vadisi'nde gerçekleşen savaş. Savaş, 1202 ve 1205 arasında çeşitli tarihlere dayanmaktadır, ancak son zamanlarda 1203 ve 1204 olarak geçmektedir. Müslüman tarihçi İbn Bîbî, savaşın hicri 598'de olduğunu iddia etti. Türk tarihçileri, Micingerd (Malazgirt) Kalesi'ni savaşın yeri olarak tanımlamaktadır.

I. Giorgi, Bagrationi Hanedanı'ndan, 1389'dan 1392'ye kadar Batı Gürcü krallığı İmereti'nin kralıdır.

II. Konstantine, Bagrationi Hanedanı'ndan, 1396'dan 1401'deki ölümüne kadar İmereti kralıdır.

Nakalakevi yazıtı, Ortakent yazıtı ve Puçhuleti yazıtı olarak da bilinir, tarihsel Eruşeti bölgesinde, eskiden bir kent olan Nakalakevi’deki Urartu yazıtıdır. Urartu kralı I. Argişti dönemine ait bu çiviyazısı yazıtta, kralın Torium (Tariun) ülkesine sefer yaptığı, yol üzerindeki Diaohi ülkesini yerle bir ettiği belirtilmiştir.

Giorgi Melikişvili, Gürcistan, Kafkasya ve Orta Doğu tarihi üzerine yaptığı çalışmalarıyla bilinen Gürcü tarihçidir. Urartular üzerine yaptığı araştırmalarla uluslararası tanınırlık kazandı. Melikişvili, Lenin Ödülü'ne layık görülen ilk Sovyet tarihçidir.

Asya, MÖ 9. yüzyılın ortalarında hüküm sürmüş, halkı Proto-Güney Kafkas kabilelerinden oluşan Diaohi Krallığı'nın hükümdarıydı. Asya, III. Şalmanezer'in askeri seferlerini anlatan Asur kaynaklarında geçmektedir.

Sien, halkı Proto-Güney Kafkas kabilelerinden oluşan Diaohi Krallığı'nın tarihsel olarak onaylanmış ilk yöneticisidir. MÖ 12. yüzyılın sonlarında hüküm sürmüştür. Asur kaynaklarında, Sien'in krallığının MÖ 1112'de I. Tiglat-Pileser tarafından işgal edilişi anlatılmaktadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.