İçeriğe atla

Utahraptor

Utahraptor
Yaşadığı dönem aralığı: 139-134,6 myö
Valanjiniyen-Hotriviyen 
PreЄ
J
↓
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem:Animalia
Şube:Chordata
Klad:Dinosauria
Klad:Saurischia
Klad:Theropoda
Familya:†Dromaeosauridae
Alt familya:†Dromaeosaurinae
Cins:†Utahraptor
Kirkland, Gaston & Burge, 1993
Tür: †U. ostrommaysorum
İkili adlandırma
†Utahraptor ostrommaysorum
(Kirkland, Gaston & Burge, 1993)
Utahraptor ostrommaysorum'un boyut grafiği. Kendisine ebat olarak en yakın dromaeosaurid Achillobatordur.
Yaşam restorasyonu

Utahraptor ("Utah'ın avcısı" anlamına gelir), yaklaşık 136 milyon yıl önce, erken Kretase Devri'nde yaşamış bir dromaeosaurid dinozor cinsi.[1][2][3]

Hakkında

Fosillerinde 'tüy' kalıntıları olmasa da kuvvetli filogenetik kanıtlara göre prehistorik dönem yırtıcı kuşlar gibi tüylerle kaplı olduğu düşünülmektedir ve bulgulara göre en büyük yırtıcı kuş unvanına sahiptir. Kretase döneminin Kuzey Amerika dinozorlarının çoğunun Avrupa ve Asya'da da benzer görünümlü muadilleri vardır. Utahraptor'un kensinden biraz daha küçük ve daha yakın dönemde yaşamış olan (baş-kuyruk sadece yaklaşık 5 metre) ve kalıntıları Orta Asya'da bulunan Achillobator ile benzerlikleri söz konusudur. Dromaeosauridaeler içinde en büyük dinozordur.[4] Arka ayaklarının daha geniş pençelere sahip olması sürü halinde avlandığı, hızlı hareket ettiği düşünülmektedir.[5][6]

Morfolojisi

Bir kaval kemiği, kafatası, pençeler ve kuyruğa ait olduğu düşünülen parçalar Utahraptor'un rolotip sirkülerini oluşturmaktadır. Bu unsurların büyüklüğü bu türün Deinonychus' tan iki kat daha büyük olduğunu düşündürmektedir. Diper dromaeosauridlerden Achillobator gibi ayaklarının ikinci parmak uçlarında keskin orak şeklinde pençeler bulunmaktadır. Pençe numunesinin bugüne kadar sağlan kalmış fosil uzunluğu 22 santimetredir, bunun normal halinde yaklaşık 24 cm. olduğu ön görülmüştür. Fosil analizleriyle 500–950 kg (1,000-1,900 pound) ağırlığında, 7 metre (23 ft) uzunluğunda çıkarımı yapılmıştır.[7] Güçlü çene yapısı içinde keskin, testere biçimli dişler, dört hareket uzvunun her birinde üçer parmak ve iki ayağın her birinde orak biçimli pençeler, denge ve hızlı hareket imkânı sağlayan omurgaya bağlı uzun bir kuyruk, esnek eğri bir boyun ve büyük bir kafa ile tasvir edilmiştir.[8][9]

Keşfi

İlk fosil kalıntıları 1975 yılında Kuzey Amerika, Utah'ın doğusundaki, Moab kasabası yakınlarındaki “Utah Dalton Wells Ocağı”nda “Jim Jensen” tarafından bulunmuştur, fakat fazla önemsenmemiştir. 1991 Ekim'inde “Carl Limoni” büyük bir ayak pençesi bulduktan sonra diğer fosil kalıntıları paleontolojist James Kirkland, Robert Gaston ve Donald L. Burge tarafından Cedar Point dağ oluşumu çevresindeki kazılarla ortaya çıkarılmıştır.[10][11] Radyometrik testleri Cedar Dağ oluşumundaki bu parçaların yaklaşık 124 milyon yıl önce çökelmiş[16] olduğunu göstermiştir.[12][13]

Utahraptor fosilleri koleksiyonunun büyük bir kısmının ev sahipliğini İsviçre, “Brigham Young Üniversitesi”, “Aathal Dinozor Müzesi” yapmaktadır. “CEU 184v.86” tipi numune ise “Doğu Utah Prehistorik Müzesi”ndedir.[14]

1954 doğumlu, Eolambia, Jeyawati, Gastonia, Mymoorapelta, Nedcolbertia, Zuniceratops ve Diabloceratops türlerine isim vermiş Amerikalı paleontolojist James Ian Kirkland, Gaston ve Burge tarafından türü Utahraptor ostrommaysorum olarak 1993 yılında sınıflandırılmıştır.[15][16]

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar

Kaynakça

  1. ^ [1][] Raptor kelimesi-19 Mart 2012 erişim (Almanca)
  2. ^ [2] 4 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.Utah -19 Mart 2012 erişim (İngilizce)
  3. ^ [3] 1 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. INDIAN PLACE NAME-19 Mart 2012 erişim PDF,(İngilizce)
  4. ^ [4] 14 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Royal Society 2008 -19 Mart 2012 erişim (İngilizce)
  5. ^ [5] 19 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Bob Strauss, About.com 10 Facts About Utahraptor-19 Mart 2012 erişim (İngilizce)
  6. ^ [6] 22 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. dinoruss.com,
  7. ^ [7] 1 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. memphisgeology-19 Mart 2012 erişim (İngilizce)
  8. ^ [8] 26 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Utahraptor,dinozor-19 Mart 2012 erişim (İngilizce)
  9. ^ [9] 19 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Bob Strauss,,Utahraptor Facts-19 Mart 2012 erişim (İngilizce)
  10. ^ [10] 11 Kasım 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 2005 Utah Üni. Makalesi,Down to Earth-19 Mart 2012 erişim (İngilizce)PDF
  11. ^ [11] 27 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Abc.net Utahraptor-19 Mart 2012 erişim (İngilizce)
  12. ^ [Paleontology of the Greenhorn Cyclothem (Cretaceous: late cenomanian to middle turonian) at Black Mesa, northeastern Arizona|Paleontology ]James Ian Kirkland,New Mexico Museum of Natural History and Science, 1996 - 131s.
  13. ^ [12] 4 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. nationalgeographic UTAH-19 Mart 2012 erişim (İngilizce)
  14. ^ [13] 29 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. AT McDonald - 2010,Cedar Mountain Formation-19 Mart 2012 erişim (İngilizce)
  15. ^ [14] 2 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Mayıs 2007,Amerikan Jeoloji Birliği, Makale, Utah Geological Asssociation Publication 3-19 Mart 2012 erişim (İngilizce) PDF
  16. ^ [15] 28 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.“Paleontologists”-19 Mart 2012 erişim (İngilizce)

Dipnotlar

  • ^ ''çökelmek'':(bir sıvının içinde erimiş olan katı bir madde) bir ayıracın yardımıyla sıvı dibine çökmek, teressüp etmek[17]

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Dinozor</span> Mezozoik Çağa (kuşlar dahil) hâkim olan sauropsid omurgalılar kladı

Dinozor (Dinosauria), ilk olarak Mezozoyik zamanda ortaya çıkan ve yaşayan tek üyeleri kuşlar olan arkozor sürüngen grubu. Dinozor adı, Richard Owen tarafından Grekçe "korkunç" anlamına gelen deinos ve "kertenkele" anlamına gelen sauros sözcüklerinin birleştirilmesinden oluşur. Dinozorlar, 243 ile 233 milyon yıl önce Geç Triyas döneminde ortaya çıkmış ve 66 milyon yıl önce kuşlar dışındaki tüm türlerinin soyu tükenmiştir. Dinozorlar, sıcakkanlı ve soğukkanlı arası özellikler gösteren mezoterm canlılardı. Mezozoyik'te oldukça başarılı biçimde tüm kıtalara yayılan dinozorlar çok farklı nişleri doldurdu. Yapılan araştırmalarda şimdiye kadar yaklaşık olarak 1.000 kadar kuş olmayan dinozor türünün yaşadığı belgelendi. Bugün dinozorların evrimsel olarak devamı olan kuşların 11.000 kadar türü vardır ki bu, yaşayan memelilerin tür sayısının (~6000) yaklaşık iki katıdır. Dinozorların nasıl yaşadığı, ne kadar çeşitlendiği ve ekosistemdeki yerleri kadar kuş olmayan dinozorların nasıl yok olduğu da bilim camiasını uzun zamandır meşgul etmektedir. Kuş olmayan dinozorları yeryüzünden silen yok oluşun aşamalı mı, yoksa yerbilimsel olarak katastrofik (ani) mi olduğu tartışmalıdır.

<i>Allosaurus</i> teropod dinozor cinsi

Allosaurus, Geç Jura döneminde yaşamış Carnosauria kladından bir teropod dinozor cinsi. Yaşadığı dönemde Avrupa ve Kuzey Amerika'nın bilinen en büyük etobur dinozorlarından biriydi.

<i>Deinonychus</i> maniraptoran teropod dinozor cinsi

Deinonychus, tanımlanan tek türü olan Deinonychus antirrhopus ile bilinen bir dromaeosaurid teropod dinozor cinsidir. 3.4 metre (11 ft) uzunluğa kadar büyüyebilen bu tür, yaklaşık 115-108 milyon yıl önce erken Kretase Dönemi'nde yaşadı. Fosilleri ABD'nin Montana, Utah, Wyoming ve Oklahoma eyaletlerinden Cloverly Oluşumu, Cedar Mountain Oluşumu ve Antlers Oluşumu kayalarında bulundu; ancak bunun yanında Deinonychus'a ait olabilecek dişler Maryland'de de –çok daha doğuda– bulunmuştur.

<i>Achillobator</i> Kretase teropodu

Achillobator, 96 ila 89 milyon yıl önce yaşamış, dromaeosauridae familyasından bir theropod dinozor cinsidir. 225–460 kg ağırlığında olduğu ön görülen Achillobator, muhtemelen her iki arka ayağının ikinci parmak ucundaki orak şeklindeki pençeleriyle avlanan, iki ayaklı yırtıcıdır. 6 metre (20 ft) uzunluğunda olduğu tahmin edilen bu iri dromaeosaurid, bu büyüklükteki bilinen tek holotiptir.

<span class="mw-page-title-main">Diabloceratop</span>

Diabloceratoplar, Ceratopsia grubundan otçul bir dinozor cinsidir. Kampaniyen devrinde Utah ve çevresinde yaşadıkları düşünülmektedir.

<i>Dromaeosaurus</i> soyu tükenmiş teropod dinozor cinsi

Dromaeosaurus, Geç Kretase devri'nde batı Amerika'da ve Kanada'da yaşamış, paravian Theropod dinozor cinsidir.

<i>Dryosaurus</i>

Dryosaurus, meşe yaprağına benzeyen belli belirsiz dişleri nedeniyle meşe kertenkelesi adını alan 155-145 milyon yıl önce Jura Devri'nde Afrika ve Kuzey Amerika bölgelerinde yaşadığı düşünülen otobur dinozordur. İngiltere ve Wight Adası bulgu merkezli, 1975'te bulunan Valdosaurus canaliculatus ve 1920'de tanımlanan Dysalotosaurus lettowvorbecki başta Dryosaurus altus'un Dryosaurus türünde sınıflandırılmıştır. Sonradan ayrı cinsler olarak adlandırılmışlardır.

<i>Borogovia</i>

Borogovia, Geç Kretase devrinde orta Asya'da yaşamış 2 metre uzunluğunda 13 kilogram ağırlığında etobur bir paravian dinozordur.

<i>Sarcosaurus</i> 205-190 milyon yıl önce Avrupa ana karasında yaşamış etobur bir dinozor

{{

Bu, Kuzey Amerika Kıtasında fosilleri ve kalıntıları bulunmuş dinozorların listesidir. Kuzey Amerika'da çok çeşitli dinozorların yaşadığını gösteren zengin dinozor fosil kayıtları mevcuttur. Bu en fazla çeşitliliğin bu kıtada olduğu anlamına gelmemektedir.

<i>Abydosaurus</i>

Abydosaurus, yaklaşık 105 milyon yıl önce, Kretase döneminde yaşamış sauropod dinozor cinsi.

<i>Acrocanthosaurus</i>

Acrocanthosaurus Kuzey Amerika kıtasında 125-105 milyon yıl önce Kretase dönemimde yaşamış yaklaşık 62 metrik ton ağırlığında, 1.4 metre uzunluğunda büyük bir kafaya sahip, 11 metre (36 ft) uzunluğundaki etobur bir Teropod dinozordur.

<i>Microraptor</i> kanatlı bir teropod dinozor

Microraptor, yaklaşık 120 milyon yıl önce yaşamış bir paravian teropod dinozor cinsidir. Etobur bir dinozordu. Bir metrenin altındaki boyuyla en küçük dinozorlardan biriydi. Kanat benzeri yapıları sayesinde süzülerek uçabilme kabiliyetine sahip, tüylü bir dromaeosauriddi.

<span class="mw-page-title-main">Teropod</span> genel olarak etçil dinozorları içeren bir alt takım veya klad

Teropod veya Theropoda, kertenkele kalçalı dinozorlar (Saurischia) takımına bağlı, boş kemikleri ve üç parmaklı uzuvları ile karakterize edilen bir dinozor kladı. Karga boyutundaki Microraptor cinsi ile devasa Tyrannosaurus rex gibi boyutsal açıdan çeşitliliğe sahiptirler. Modern kuşlar da Theropoda kladına bağlıdır.

<span class="mw-page-title-main">Dromaeosauridae</span> tüylü dinozor familyası

Dromaeosauridae, gelişmiş bir tüylü teropod dinozor familyasıdır. Genellikle küçük ve orta boylu tüylü etoburlar olup Kretase döneminde evrimleşmişlerdir. Dromaeosauridae adı, Dromaeosaurus adlı tip cinsten gelir. Grubun fosilleri, Kuzey Amerika, Avrupa, Asya, Güney Amerika ve Antarktika'da bulunmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Paraves</span> kuşlarla oviraptorosaurlardan daha yakın akraba olan tüm dinozorlar

Paraves, Geç Jura Devri'nde ortaya çıkan yaygın bir teropod dinozor grubudur. Soyu tükenmiş dromaeosauridler, troodontidler, anchiornithidler ve scansoriopterygidlere ek olarak grup, aralarında on binden fazla canlı kuş türü olan avialanları da içerir. Paraves'in ilkel üyeleri, bazı türlerde yürürken yerden tutulan ayağın ikinci basamağında büyütülmüş bir pençe bulundurmaları ile iyi bilinir.

<i>Arkansaurus</i>

Arkansaurus, bir ornithomimosaurian theropod dinozor cinsi. Erken Kretase'nin Albiyen ve Aptiyen evrelerinde yaşamıştır. Tip ve tek türü Arkansaurus fridayi'dir.

<span class="mw-page-title-main">Deinonychosauria</span> kuşlarla yakından ilişkili, tüylü dinozorları içeren teropod kladı

Deinonychosauria, Geç Jura ve Kretase dönemlerinde yaşamış paravian dinozorların bir kladıdır. Fosilleri dünya genelinde Kuzey Amerika, Avrupa, Afrika, Asya, Güney Amerika ve Antarktika'da bulundu ve fosilleşmiş dişleri, onların Avustralya'da da yaşama ihtimaline güven veriyor. Bu dinozor grubu, orak şeklindeki ayak parmakları ve omuz kemiklerindeki özellikleri ile bilinir.

<i>Austroraptor</i> teropod dinozor

Austroraptor, geç Kretase döneminde Arjantin'de yaşamış bir dromaeosaurid teropod dinozor cinsi. Sadece Achillobator, Dakotaraptor ve Utahraptor'un ona yaklaşması veya uzunluğunu aşması ile bilinen en büyük dromaeosauridlerden biridir.

<i>Daurlong</i>

Daurlong, Çin'in Erken Kretase yaşlı (Aptian) Longjiang Formasyonundan soyu tükenmiş bir dromaeosaurid dinozor cinsidir. Cins, neredeyse eksiksiz bir iskeletten bilinen tek bir tür, D. wangi, içerir. Daurlong, kuşlarla yakından ilişkili bir teropodda korunmuş bir bağırsak bölgesinin ilk tanımlanan oluşumunu temsil eder


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.