İçeriğe atla

Ust'-Ishim adamı

Ust'-Ishim adamı, batı Sibirya'da, günümüzden 45.000 yıl önce yaşayan, ilk modern insanlardan birinin kalıntılarına verilen isimdir.[1] Fosil, en eski modern insan genomu olan genomunun bu şekilde deşifre edilmesine izin veren bozulmamış DNA'ya sahip olması bakımından dikkat çekicidir.[1]

Kalıntılar, mamut fildişi oymacılığı konusunda uzmanlaşmış bir Rus heykeltıraş olan Nikolai Peristov tarafından 2008 yılında İrtiş Nehri kıyısında bulunmuştur[2] ve avcı-toplayıcılık yapan bir erkek sol femurundan oluşan tek bir kemikten oluşumaktadır.[3] Peristov, fosili adli bir araştırmacıya göstermiş ve bir insana ait olabileceğini öne sürmüştür.[3] Fosil adını, keşfedildiği Sibirya'nın Ust'-Ishim Bölgesi'nden almıştır.[3]

Genom dizilimi

Fosil, Almanya'nın Leipzig kentinde bulunan Max Planck Evrimsel Antropoloji Enstitüsü'ndeki paleoantropologlar tarafından incelendi. Karbon tarihleme yöntemine göre 45.000 yıl öncesine tarihlenen fosil, tarihlenen en eski insan fosili haline geldi.[3] Bilim insanları iskeletin DNA'sına ulaşabildiler ve Ust'-Ishim adamının tüm genomunu çağdaş kalite standartlarına göre sıralayabildiler.[3] Ust'-Ishim adamından önce gelen homininlerin genomları dizilenmiş olsa da, Ust'-Ishim adamı bugüne kadar dizilenen en eski modern insan genomudur.[4]

Y-DNA ve mtDNA

Ust'-Ishim adamı, SNP M2308 tarafından tanımlanan Y-DNA haplogroup K2a*'ya aittir. Yaşayan erkeklerden bilinen K2a'nın iki alt bölümü, nadir K2a1-Y28299[5] ve çok yaygın NO-M214, Ust'-Ishim admından farklı bir dala aittir.[6] Orijinal araştırmada, sadece Haplogroup K2 (K2a'nın soyundan gelen klan) olarak sınıflandırıldı. K2a'nın Doğu veya Güney Doğu Asya'da yaklaşık 47.000 yıl önce ortaya çıktığı sonucuna varılabilir, yani K2'nin Güney Doğu Asya'da yaklaşık olarak 47.000-55.000 BP'de ortaya çıktığı tahmin edilirken,[7] ikincil soyundan gelen NO*'nun yaklaşık olarak 38.000 ila 47.000 BP arasında ortaya çıktığına inanılmaktadır.[6][8][9]

Ust'-Ishim adamı, R'nin kök dizisinden tek bir mutasyonla ayrılan mitokondriyal DNA haplogrup R*'a aitti.

Bu haplogrupların ve soyundan gelen alt sınıfların her ikisi de şimdi Avrasya, Okyanusya ve Amerika'daki popülasyonlar arasında yaşamaktadır.

Avrasya'nın farklı bölgelerinde otozomal DNA açısından, sıralanan genomun incelenmesi, Ust'-Ishim adamının, Afrika'dan göç eden anatomik olarak modern insanların ilk dalgası ile bu popülasyonun farklı popülasyonlara ayrılması arasındaki bir zamanda (270.000 ila 45.000 yıl önce) yaşadığını göstermektedir.[10] Sonuç olarak, Ust'-Ishim adamı, Homo Sapiens'in doğuya Afrika'dan Asya'ya yaptığı ilk iki büyük göçle daha yakından ilişkili değildir: Güney Asya kıyıları boyunca göç eden bir grup veya Orta Asya üzerinden kuzeydoğuya hareket eden bir grupla ilgili olmalıdır.[11] Diğer antik kalıntılarla karşılaştırıldığında, Ust'-Ishim adamı, otozomal DNA açısından, Pekin yakınlarında bulunan ve 42.000 ila 39.000 yıl öncesine tarihlenen Tianyuan adamı, 24.000 yıl önce, bugünkü Sibirya'daki Irkutsk yakınlarında, Bolshaya Belaya Nehri kıyılarında yaşayan bir çocuk olan Mal'ta çocuğu (veya MA-1) veya yaklaşık 8.000 yıl önce La Braña'da (modern İspanya) yaşayan bir avcı-toplayıcı olan La Braña adamı ile daha yakından ilişkilidir.[4][12][13]

Neandertallerle ilişki

Modern insan genomlarının analizi, insanların 37.000 ila 86.000 yıl önce Neandertallerle çiftleştiğini[14] ve bunun sonucunda Afrika dışındaki insanların DNA'sının yüzde 1,5 ila 2,1 arasında Neandertal kökenli DNA içerdiğini ortaya koymaktadır.[15] Modern insanlarda Neandertal DNA'sı bozulmuş parçalar halinde bulunur; bununla birlikte, Ust'-Ishim adamındaki Neandertal DNA'sı kümeler halinde oluşur, bu da Ust'-Ishim insanının genetik değişimin hemen ardından yaşadığını göstermektedir.[4] Ust'-Ishim adamının genomik dizilimi, iki hominin türü arasındaki tahmini çiftleşme tarihinin 52.000 ila 58.000 yıl öncesine yerleştirilmesine yol açmıştır.[4]

Denisovalıların Okyanusya ve Asya'da bazı torunları olmasına rağmen, Denisovalılar ile Ust'-İşhim adamı arasındaki hiçbir ilişki ispat edilememiştir.

Modern insan popülasyonları ile ilişki

Ust'-Ishim, günümüz Avrupalılar gibi modern Batı Avrasya popülasyonlarından çok, modern Doğu Asyalılar ve Okyanusyalı nüfuslarla daha yakından ilişkiliydi.[4][16] Modern Batı Avrasyalılar, diğer antik kalıntılarla daha yakından ilişkilidir.[17]

2016 yılında yapılan bir çalışmada, modern Tibetliler, Ust'-Ishim adamıyla en fazla allele sahip modern nüfus olarak tanımlandı.[18] 2017'de yapılan bir araştırmaya göre, "Sibirya ve Doğu Asya popülasyonları atalarının %38'ini Ust'-Ishim adamıyla paylaşmaktaydı."[19]

Kaynakça

  1. ^ a b Callaway, Ewen & Nature magazine (23 Ekim 2014). "45,000-Year-Old Man's Genome Sequenced". Scientific American. 23 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2014. 
  2. ^ "Earliest modern human sequenced". Max-Planck-Gesellschaft. 22 Ekim 2014. 30 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2014. 
  3. ^ a b c d e "45,000-Year-Old Man's Genome Sequenced". Scientific American. 23 Ekim 2014. 23 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2014. 
  4. ^ a b c d e "Oldest human genome reveals when our ancestors had sex with Neandertals". Science. American Association for the Advancement of Science. 22 Ekim 2014. 23 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2014. 
  5. ^ "K-Y28299 YTree". 22 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  6. ^ a b Poznik (2016). "Punctuated bursts in human male demography inferred from 1,244 worldwide Y-chromosome sequences". Nature Genetics. 48 (6): 593-599. doi:10.1038/ng.3559. PMC 4884158 $2. PMID 27111036. 
  7. ^ Karafet (2014). "Improved phylogenetic resolution and rapid diversification of Y-chromosome haplogroup K-M526 in Southeast Asia". European Journal of Human Genetics. 23 (3): 369-73. doi:10.1038/ejhg.2014.106. PMC 4326703 $2. PMID 24896152. 
  8. ^ YFull 22 Mayıs 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Haplogroup YTree v5.06 at 25 September 2017
  9. ^ Karmin (2015). "", "A recent bottleneck of Y chromosome diversity coincides with a global change in culture". Genome Research. 25 (4): 459-466. doi:10.1101/gr.186684.114. PMC 4381518 $2. PMID 25770088. 
  10. ^ "Earliest modern human sequenced". Max-Planck-Gesellschaft. 22 Ekim 2014. 30 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2014. 
  11. ^ Qiaomei Fu, Heng Li, Priya Moorjani, Flora Jay, Sergey M. Slepchenko, Aleksei A. Bondarev, Philip L. F. Johnson, Ayinuer Aximu-Petri, Kay Prüfer, Cesare de Filippo, Matthias Meyer, Nicolas Zwyns, Domingo C. Salazar-García, Yaroslav V. Kuzmin, Susan G. Keates, Pavel A. Kosintsev, Dmitry I. Razhev, Michael P. Richards, Nikolai V. Peristov, Michael Lachmann, Katerina Douka, Thomas F. G. Higham, Montgomery Slatkin, Jean-Jacques Hublin, David Reich, Janet Kelso, T. Bence Viola & Svante Pääbo (23 Ekim 2014). "Genome sequence of a 45,000-year-old modern human from western Siberia". Nature. 514 (7523): 445-449. doi:10.1038/nature13810. PMC 4753769 $2. PMID 25341783. 
  12. ^ Balter, Michael (25 Ekim 2013). "Ancient DNA Links Native Americans With Europe". Science. 342 (6157): 409-410. doi:10.1126/science.342.6157.409. PMID 24159019. 
  13. ^ "How Farming Reshaped Our Genomes". Science. American Association for the Advancement of Science. 26 Ocak 2014. 29 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2014. 
  14. ^ "Humans Broke Off Neanderthal Sex After Discovering Eurasia". LiveScience. 4 Ekim 2012. 1 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2014. 
  15. ^ "Neanderthal Woman's Genome Reveals Unknown Human Lineage". LiveScience. 18 Aralık 2013. 2 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2014. 
  16. ^ Fu (23 Ekim 2014). "Genome sequence of a 45,000-year-old modern human from western Siberia". Nature. 514 (7523): 445-449. doi:10.1038/nature13810. ISSN 0028-0836. PMC 4753769 $2. PMID 25341783. 
  17. ^ "Three-part ancestry for Europeans". Science. American Association for the Advancement of Science. 4 Eylül 2014. 11 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2014. 
  18. ^ Lu (1 Eylül 2016). "Ancestral Origins and Genetic History of Tibetan Highlanders". The American Journal of Human Genetics. 99 (3): 580-594. doi:10.1016/j.ajhg.2016.07.002. PMC 5011065 $2. PMID 27569548. 
  19. ^ Wong (1 Ocak 2017). "Reconstructing genetic history of Siberian and Northeastern European populations". Genome Research (İngilizce). 27 (1): 1-14. doi:10.1101/gr.202945.115. ISSN 1088-9051. PMC 5204334 $2. PMID 27965293. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Neandertal</span> Avrasyada yaşamış ve soyu tükenmiş insan türü veya alt türü

Neandertal ya da Neandertal insanı, günümüzden yaklaşık 250 bin ila 40 bin yıl önce yaşamış insan türüdür. İkili adlandırmada ismi "Homo neanderthalensis"dir. Fosilleri muhafaza etmeye müsait kireç taşı mağaralarda yaşadıkları için haklarında en fazla bilgi sahibi olunan ve bunun bir sonucu olarak modern kültürde tipik "mağara adamı" kalıbını yaratan tarih öncesi insan türüdür.

<span class="mw-page-title-main">İnsanın evrimi</span> anatomik olarak modern insanların ortaya çıkmasına yol açan evrimsel süreç

İnsanın evrimi, modern insanın evrimsel kökenini ve ne tür evrimsel süreçlerle ortaya çıktığını incelediği gibi insanın en eski atalarını ve atasal kökenlerini de konu edinir. Bunun yanında insanla ortak ataları paylaşan ve insan ile yakın akraba olan türlerin evrimini ve kökenini de araştırır. İnsan evrimi, konu olarak 1863 yılında T. H. Huxley tarafından oluşturulan bilim dalı primatolojiyi ve günümüz maymunlarının tüm canlılar ile onların eski atalarının fosillerini de dikkate almaktadır. Bunun yanında insanın evrimsel tarihi üzerindeki çalışma ve araştırmalar fiziksel antropoloji, paleoantropoloji, primatoloji, arkeoloji, dilbilim, genetik ve embriyoloji dâhil olmak üzere birçok bilimsel alanı de içerir.

<span class="mw-page-title-main">Svante Pääbo</span> İsveçli genetikçi ve bilim insanı

Svante Pääbo, İsveçli biyolog, genetikçi ve bilim insanı. Evrimsel antropoloji alanında uzmanlaşan Pääbo, paleogenetiğin kurucularından birisidir ve Neandertal genomu üzerinde yoğun bir şekilde çalışmıştır. 2022'de "soyu tükenmiş homininlerin genomları ve insan evrimi ile ilgili keşifleri" nedeniyle Nobel Tıp Ödülü'ne layık görüldü.

<span class="mw-page-title-main">İnsan genomu</span>

İnsan genomu Homo sapiens'in genomudur. 23 kromozom çifti üzerinde bulunur, bunlardan 22 çifti otozomal kromozomdur, kalan çift ise cinsiyeti belirler. Haploit insan genomu toplam 3 milyar DNA baz çiftinden biraz fazla uzunluktadır. İnsan Genom Projesi ile elde edilen ökromatik insan genom referans dizisi biyomedikal bilimlerde kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Haplogrup Q-M242 (Y-DNA)</span>

Haplogrup Q-M242 veya kısaca Haplogrup Q insanlarda görülen bir Y-DNA haplogrubu türü.

<span class="mw-page-title-main">Denisova insanı</span> Homo cinsinden bir insansı

Denisova insanları, Homo cinsinden bir insansı olup Neandertaller ve anatomik olarak modern insanın yakın akrabası olmakla birlikte genetik olarak her iki türden ayırt edilebilir. İngiliz literatüründe Denisova hominins ya da kısaca Denisovans olarak adlandırılırlar

<span class="mw-page-title-main">İnsan Y-DNA haplogrubu</span>

İnsan genetiğinde, bir insan Y kromozomu DNA haplogrubu, Y kromozomundaki DNA'nın rekombinan olmayan kısımlarında meydana gelen mutasyonlarla tanımlanan bir haplogrup sınıflandırması terimidir. Birçok insan tarafından paylaşılan mutasyonlara tek nükleotid polimorfizmi (SNP) denir.

<span class="mw-page-title-main">Haplogrup R1a (Y-DNA)</span>

Haplogroup R1a veya haplogroup R-M420, İskandinavya ve Orta Avrupa'dan güney Sibirya ve Güney Asya'ya kadar uzanan, Avrasya'daki geniş bir bölgeye dağılmış bir insan Y-kromozom DNA haplogrubu.

<span class="mw-page-title-main">Denisova Mağarası</span>

Denisova Mağarası, Rusya, Sibirya'daki Altay Dağları'nda bulunan bir mağaradır. Mağara büyük paleoarkeolojik ve paleontolojik öneme sahiptir. Denisova insanının kemik parçaları ve yaklaşık GÖ 40.000'e tarihlenen kalıntılar mağarada bulunmuştur. Mağarada 32.000 yıllık bir tarih öncesi at türü de keşfedilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Melanezyalılar</span>

Melanezyalılar, Yeni Gine'den Vanuatu ve Fiji adalarına kadar geniş bir alana yayılmış, Melanezya'nın baskın sakinleridir. Çoğu, Avustronezya dil ailesine veya birbirleriyle soysal açıdan ilgisiz Papua dillerine ait bir dili konuşur. Konuşulan diğer dil ve kreyollar, Tok Pisin, Hiri Motu, Solomon Adaları Pijini, Bislama ve Papua Malaycasıdır.

Genetik çalışmalar, Rusların Polonyalılara, Belaruslulara, Ukraynalılara ve diğer Slavlara olduğu kadar Estonlara, Letonlara, Litvanlara ve Macarlara da yakın olduğunu göstermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Neandertal 1</span> tanımlanan ilk neandertal fosili

Feldhofer 1 veya Neandertal 1, Ağustos 1856'da Neander Vadisi'ndeki Kleine Feldhofer Grotte adlı bir Alman mağarasında bulunan Homo neanderthalensis türünün 40.000 yıllık tip örnek fosilinin bilimsel adıdır. Düsseldorf'un doğusunda. 1864'te fosilin açıklaması ilk kez bilimsel bir dergide yayınlandı ve resmi olarak adlandırıldı.

<span class="mw-page-title-main">Peștera Muierilor</span>

Peștera Muierilor veya Peștera Muierii, Romanya'nın Gorj ilindeki Baia de Fier komününde bulunan bir mağara sistemidir. Mağara ayısı kalıntıları ve bir insana ait kafatası içermesi nedeniyle önemlidir. Radyokarbon tarihleme yöntemine göre kafatası günümüzden 30.150 ± 800 yıl öncesine tarihlenmektedir. 1952 yılında ortaya çıkarılmıştır. Cioclovina Mağarası'nda bulunan benzer kalıntılarla birlikte, Romanya tarihöncesindeki en eski erken modern insan kalıntıları olarak gösterilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Peștera cu Oase</span>

Peştera cu Oase, Romanya'nın güneybatısındaki Caraș-Severin ilindeki Anina şehri yakınlarında bulunan ve 37.000 ila 42.000 yıl önce yaşadıkları kabul edilen en eski Avrupa erken modern insanlarından (EEMH) bazılarının yaşadığı 12 karstik galeri ve odadan oluşan bir mağara sistemdir.

<span class="mw-page-title-main">Mezmaiskaya Mağarası</span>

Mezmaiskaya Mağarası, Güney Rusya'daki Adıge Cumhuriyeti'nde, Kafkas Dağları sistemindeki Kuzey Kafkasya'nın kuzeybatı eteklerinde yer alan Sukhoi Kurdzhips'in sağ kıyısına bakan tarih öncesi bir mağara sistemidir.

<span class="mw-page-title-main">Okladnikov Mağarası</span>

Okladnikov Mağarası ,güney Sibirya, Rusya'daki Altay Krayı'nda, Soloneshensky Rayonu'ndaki Altay Dağları'nın eteklerinde bulunan bir paleoantropolojik sit alanıdır. Mağara güneye bakar ve aşağıdaki Anuy Nehri'nin bir kolu olan Sibiryachikha Nehri vadisinin sol kıyısından yaklaşık 14 metre (46 ft) yukarıda yer alan Devoniyen bir karstik yamaçta bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Modern insanın yakın zamanlı Afrika kökeni</span>

Paleoantropolojide, "Afrika'dan Çıkış" teorisi, yeni tek köken hipotezi, yer değiştirme hipotezi veya yakın zamanlı Afrika kökeni modeli olarak da adlandırılan modern insanın yakın zamanlı Afrika kökeni, anatomik olarak modern insanların, coğrafi kökeni ve ilk göçlerinin bilim dünyasında yaygın kabul gören modelidir. Homo erectus ve daha sonra da Homo neanderthalensis'in, kısaca homininlerin Afrika dışına ilk yayılışlarının izini süren bir modeldir.

<span class="mw-page-title-main">Erken dönem insan göçleri</span>

Erken dönem insan göçleri, arkaik ve modern insanların kıtalar arasındaki en eski göçleri ve yayılmalarıdır. Yaklaşık 2 milyon yıl önce başladığına inanılmaktadır. Homo Erectus'un Afrika dışına yaptığı erken açılımlarla başlamıştır. Bu ilk göçü, yaklaşık 500.000 yıl önce yaşayan ve modern insanın yanı sıra Denisovalılar ve Neandertallerin muhtemel atası olan H. heidelbergensis de dahil olmak üzere diğer arkaik insanlar izledi. Erken hominidler muhtemelen şimdi batmış olan kara köprülerini kullanmışlardı.

Nicholas James Patterson Broad Institute'da kadrolu bilim insanı olarak çalışan ve hesaplamalı genomik alanına önemli katkıları olan bir matematikçidir. Çalışmaları Nature, Science ve Nature Genetics gibi bilimsel dergilerde yayımlandı. Araştırmaları, erken dönem insan göçlerinin daha iyi anlaşılmasını sağladı. Kendisi, 2010 yılında Neandertal genomunun dizilimini çıkaran bilim insanları arasında yer almaktadır. Bu çalışmayı, 2014 yılında Altay Dağları'nda bulunan, çok daha yüksek kalitede bir Neandertal genomunun dizilenmesi takip etmiştir. Bu çalışmalar, arkaik ve modern insanlar arasındaki melezleşmeye ilişkin bazı beklenmedik gerçekleri ortaya çıkartmıştır.

Haplogrup H, insanlarda görülen bir mitokondriyal DNA (mtDNA) haplogrubudur. Bu soyun Güneybatı Asya'da, yaklaşık 20.000 ila 25.000 yıl önce ortaya çıktığına inanılmaktadır. Haplogrup H, günümüzde ağırlıklı olarak Avrupa ve Kafkasya'daki insanlarda görülmektedir. Haplogrubun Son Buzul Maksimumundan önce evrimleştiğine inanılmaktadır. İlk olarak Kuzey Yakın Doğu ve Güney Kafkasya'ya yayılan dal, sonrasında İberya'ya oradan da Avrupa'ya yayılmıştır. Haplogruba ayrıca Afrika, Sibirya ve İç Asya'nın bazı bölgelerinde de rastlanmaktadır. Günümzde Avrupa'daki tüm anne soylarının yaklaşık %40'ı haplogrup H'dir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.