İçeriğe atla

Uruguay Kızılderilileri

Uruguay Kızılderilileri
(Indios del Uruguay)
Önemli nüfusa sahip bölgeler
Diller
yerel diller, İspanyolca
Din
Hristiyanlık, yerel inançlar

Uruguay Kızılderilileri (İspanyolca Los indios del Uruguay,[1][2] indígenas del Uruguay[3]), Uruguay'da yaşamış olan, Güney Cone kültür grubundan Kızılderili halkları.

Uruguay'ın yerli halklarının soyu Avrupalı yerleşimciler tarafından 19. yüzyıla kadar imha ve ayrımcılık politikalarıyla soyları tüketilmiştir[4]. Günümüzde Uruguay'da çoğunluğu Avrupalılar alırken, Afrika kökenli zenciler ile Kızılderili melezleri oldukça azınlıktadır.

Halklar

  • Chaná (los chanás) — soyları tükenmeden önce Uruguay'da yaşıyorlardı
  • Charrúa (los charrúas) — güney Brezilya ve Uruguay'da yaşıyorlardı
  • Minuane (los minuanes) — soyları tükenmeden önce Uruguay'da yaşıyorlardı
  • Yarolar (los yaros) — soyları tükenmeden önce Uruguay'da yaşıyorlardı
  • Bohane (los bohanes) — soyları tükenmeden önce Uruguay'da yaşıyorlardı
  • Guenoa (los güenoas) — soyları tükenmeden önce Uruguay'da yaşıyorlardı
  • Guaraniler (los guaraníes) — Uruguay'daki soyları tükenmiştir

Kaynakça

  1. ^ Pi Hugarte, Renzo. 1998. Los indios del Uruguay. Ediciones de la Banda Oriental. Montevideo
  2. ^ Daniel Vidart (2012), No hay indios en el Uruguay contemporáneo 6 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Anuario de Antropología Social y Cultural en Uruguay, Vol. 10, 2012
  3. ^ El destino de los indígenas del Uruguay 10 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Nómadas. Revista Crítica de Ciencies Sociales y Jurídicas 15 (2007.1)
  4. ^ "Nuestro pasado indígena". EL PAIS. 11 Haziran 2012. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Uruguay</span> Güney Amerika ülkesi

Uruguay veya resmî adıyla Uruguay Doğu Cumhuriyeti, Güney Amerika'nın güneydoğusunda bulunan ülkedir. Batı ve güney batısında Arjantin, kuzeyi ve kuzeydoğusunda Brezilya bulunan ülke yaklaşık 176.000 kilometrekarelik bir alana sahiptir. Coğrafi olarak Surinam'dan sonra Güney Amerika’ın en küçük ülkesidir. Nüfusu 3,51 milyon olan Uruguay’da, başkent Montevideo yaklaşık 1,8 milyon kişiye ev sahipliği yapmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Kızılderililer</span> Amerika kıtasının yerlilerine verilen isim

Kızılderililer ya da Amerika Yerlileri, Sibirya kökenli Eskimo - Aleut halkları dışında kalan bütün Amerika yerlileri için kullanılan ortak birleştirici ad. Dilce birbiriyle akraba olmayan iki ayrı ana grupta toplanırlar: Sibirya kökenli olan Na-Dene dilleri ile Na-Dene dilleri dışındaki bütün Kızılderili dillerini içeren Amerind dilleri.

<span class="mw-page-title-main">İşilce</span>

İşilce, daha çok Guatemala'nın El Quiché departmanında İşil Üçgeni denilen Santa Maria Nebaj, San Juan Cotzal ve San Gaspar Chajul kasabalarında, çok daha az olarak Meksika'da İşiller tarafından konuşulan Maya dilleri ailesinin Kiçe-Mam dilleri grubundan bir Kızılderili dilidir. Guatemala'da 2002 sayımına göre etnik 95.315 kişilik nüfustan 83.574 kadarı anadillerini konuşabiliyor. En yakın akrabası birlikte İşil dilleri adıyla alt grup oluşturan Avakatekçedir.

<span class="mw-page-title-main">Mamca</span>

Mamca, Guatemala'nın Huehuetenango, Quetzaltenango, San Marcos, Retalhuleu departmanılarnda, Meksika'da Chiapas eyaletinde ve Amerika Birleşik Devletleri'nin Kaliforniya eyaletinde Mamlar tarafından konuşulan Maya dilleri ailesinin Kiçe-Mam dilleri grubundan bir Kızılderili dilidir. Guatemala'da 2002 sayımına göre etnik 617.171 kişilik nüfustan 477.717 kadarı anadillerini konuşabiliyor. Meksika'da 2000 rakamlarına göre 28.000 konuşanı vardır. ABD'nin Kalifotniya eyaletinde ise birkaç bin kişi tarafından konuşulur. En yakın akrabası birlikte Mam dilleri adıyla alt grup oluşturan Tektitekçedir.

<span class="mw-page-title-main">Kakçikelce</span>

Kakçikelce, Guatemala'nın Chimaltenango, Guatemala, Baja Verapaz, Sacatepéquez, Sololá, Suchitepéquez departmanlarında yaşayan Kakçikeller tarafından konuşulan Maya dilleri ailesinin Kiçe dilleri grubundan bir Kızılderili dilidir. Guatemala'da 2002 sayımına göre etnik 832.968 kişilik nüfustan 444.954 kadarı anadillerini konuşabiliyor. Meksika'da 2002 rakamlarına göre 143 konuşanı vardır. En yakın akrabası birlikte Asıl Kiçe dilleri adıyla alt grup oluşturan Tzutuhilce, Kiçece ve Açicedir.

<span class="mw-page-title-main">Guatemala Kızılderilileri</span>

Guatemala Kızılderilileri, Guatemala'da yaşayan Mezoamerika Kızılderilileri kültür grubundan Kızılderili halkları. 2001 yılında % 59.4 olan Ladinolardan sonra % 40.6 olan nüfuslarıyla ikinci sıradadır ve bunların büyük çoğunluğu Maya halkları olup en büyük grupları Kiçeler, Kakçikeller, Mamlar ve Kekçiler olarak sıralanır. Maya kökenli olmayan Kızılderililerin oranı ancak % 0.2 dir. İzole dilli Alaguilac'ların soyu Amerika'nın keşif yıllarında tükenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Meksika'nın yerli halkları</span>

Meksika Kızılderilileri, Meksika'da yaşayan Kuzey Amerika Kızılderilileri grubunun Aridoamerika ile Mezoamerika Kızılderilileri kültür grubundan Kızılderili halkları.

<span class="mw-page-title-main">Brezilya Kızılderilileri</span> etnik grup

Brezilya Kızılderilileri ya da Brezilya yerlileri, Brezilya'da yaşayan Doğu Brezilya ile Amazon Kızılderilileri kültür grubundan Kızılderili halkları. Brezilya Kızılderililerinden Fundação Nacional do Índio (Funai) adlı hükûmet kuruluşu sorumludur. Instituto Brasileiro de Geografia e Estatística tarafından 2010 yılında yapılan son sayıma göre nüfusları 817.000 kişidir.

<span class="mw-page-title-main">Kolombiya Kızılderilileri</span>

Kolombiya Kızılderilileri, Kolombiya'da yaşayan ve Karayip etrafında (kuzey) ya da And dağları (güney) veya Amazon yağmur ormanları (güneydoğu) kültür grubundan Kızılderili halkları. Organización Nacional Indígena de Colombia (ONIC) verilerine göre 102 yerli grubu vardır.

<span class="mw-page-title-main">Şili Kızılderilileri</span>

Şili Kızılderilileri, Şili'de yaşayan, Andlar ve Amazonya kültür gruplarından Kızılderili halkları. Şili nüfusunun % 4.6 sına denk gelen 692.000 kişilik nüfusa sahiptirler ve bunun % 85 kadar Mapuçelerden oluşur. Diğer halklar arasında Aymaralar, Keçuvalar, Atakamenyolar, Kollalar, Diaguita, Yaghan ve Kawashkar grupları yer alır. Diğer ufak gruplar arasında Cacahue, Chango, Picunche, Chono, Tehuelche, Cunco ve Selknam sayılabilir.

<span class="mw-page-title-main">Ekvador Kızılderilileri</span>

Ekvador Kızılderilileri, Ekvador'da yaşayan ve Circum-Caribbean ile Andlar kültür gruplarından Kızılderili halkları. Ekvador nüfusunun yüzde 25'i Kızılderili, yüzde 65'i Yerli-Avrupalı melezi, yüzde 10'u da Afro-Ekvadorlu adı verilen zencilerdir. Ekvador Kızılderililerinin siyasi organizasyonu Confederación de Nacionalidades Indígenas del Ecuador (CONAIE) adlı kurumdur.

<span class="mw-page-title-main">Arjantin yerlileri</span> yerli insanlar

Arjantin yerlileri, Arjantin'de yaşayan ve Andlar, Gran Chaco, Güney Cone ve Amazonya kültür gruplarından Amerika yerli halklarını anlatır. 40 milyonluk Arjantin nüfusu içinde yerlilerin oranı % 1.6, sayısı 600.329 kişidir. 2004 yılı itibarıyla yerli grup sayısı 35 tir. En büyük yerli grupları arasında Mapuçeler, Kollalar, Tobalar, Guaraniler, Wichí, Diaguita, Mocoví ve Huarpeler sayılabilir.

<span class="mw-page-title-main">Bolivya Kızılderilileri</span>

Bolivya Kızılderilileri, Bolivya'da yaşayan ve Andlar, Gran Chaco ve Amazonya kültür gruplarından Kızılderili halkları. En büyük yerli grupları arasında Keçuvalar, Aymaralar, Chiquitano, Guaraniler ve Mojeño sayılabilir.

<span class="mw-page-title-main">Paraguay Kızılderilileri</span>

Paraguay Kızılderilileri, Paraguay'da yaşayan ve Gran Chaco, Güney Cone ve Amazonya kültür gruplarından Kızılderili halkları. 2002 sayımına göre Paraguay'da Kızılderililerin oranı % 1.7, sayısı 87,099 kişidir. Beş dil ailesinde 17 ya da 19 etnik grup vardır. En büyük yerli grupları ülkenin kuzeybatısında bulunan Gran Chaco yöresindedir.

<span class="mw-page-title-main">Peru Kızılderilileri</span>

Peru Kızılderilileri, Peru'da yaşayan ve Andlar ve Amazonya kültür gruplarından Kızılderili halkları. En büyük Kızılderilileri nüfusa sahip ülke % 45 oranla Peru'dur. Amazon bölgesinde 16 dil ailesinde 65 ten fazla etnik grup bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Nikaragua Kızılderilileri</span>

Nikaragua Kızılderilileri, Nikaragua'da yaşayan Orta Amerika Kızılderilileri kültür grubundan Kızılderili halkları.

<span class="mw-page-title-main">Kosta Rika Kızılderilileri</span>

Kosta Rika Kızılderilileri, Kosta Rika'da yaşayan Orta Amerika Kızılderilileri kültür grubundan Kızılderili halkları. Ülke genelinde 22 ~ 24 Kızılderili rezervi'nde toplanan ve sekiz farklı etnik halktan oluşan bu Kızılderililerden Consejo Nacional de Asuntos Indígenas (CONAI) adlı devlet kurumu sorumludur.

<span class="mw-page-title-main">Panama Kızılderilileri</span>

Panama Kızılderilileri, Panama'da yaşayan Orta Amerika Kızılderilileri kültür grubundan Kızılderili halkları. 285.231 kişilik nüfuslarıyla ülke nüfusunun % 5 ine tekabül ederler. Bunların yarısını Guaymí ile Ngöbe-Buglé halkları oluşturur.

<span class="mw-page-title-main">El Salvador Kızılderilileri</span>

El Salvador Kızılderilileri, El Salvador'da yaşayan Mezoamerika ve Orta Amerika Kızılderilileri kültür grubundan Kızılderili halkları. Ülkede % 86 Mestizolar ve % 12 Beyazlardan sonra % 1 lik oranlarıyla azınlıkta kalmışlardır. Günümüzde en büyük yerli halklar ülkenin doğu bölgelerinde yaşayan Pipiller ile Lenkalardır.

<span class="mw-page-title-main">Beyaz Latin Amerikan</span>

Beyaz Latin Amerikan, Avrupa'dan Latin Amerika bölgesine gelen insanların soyundan gelen kimseler için kullanılan tabirdir. İlk olarak Amerika Kıtasının keşfedilmesi ile İspanya'dan Latin Amerika'ya göç etmişlerdir. Zamanla bölgede nüfusları yerlileri geçmiş ve çoğunluk haline gelmişlerdir.