İçeriğe atla

Urduca

Urduca
Urdu (اردو), Laşkarî (لشکری)
TelaffuzUrduca: اُردُو (لشکری)
BölgeGüney Asya
EtnisiteHintler
Konuşan sayısı63.431.800  (1998)[1]
Dil ailesi
Yazı sistemiUrdu alfabesi (Arap alfabesi)
Devanagari
Resmî durumu
Resmî dil Pakistan
 Hindistan
Dil kodları
ISO 639-1ur
ISO 639-2urd
ISO 639-3urd
Glottologurdu1245  Urdu[2]
  Urduca resmi veya Hintçe ile birlikte resmi olduğu alanlar.
  Sadece Hintçe'nin resmi olduğu alanlar.

Urduca (Urduca: اردو: Urduca telaffuz: [ˈʊrduː]  ( dinle) veya Laškarī (Urduca: لشکری) veya Laškarī dili[3] [ləʃkəri:]), Hindustani dilinin Pakistan'da kullanılan standart biçimine verilen isim.[4] Pakistan'ın iki resmî dilinden biridir. Hindistan'ın bazı bölgelerinde de resmî dilidir. Hintçe ve Urdu Hindustani adlı dilin iki ayrı standart biçimi olarak kabul edilmekle beraber Urduca özellikle Pakistan ve Hindistan'ın kuzeyinde Müslümanların daha yoğun olduğu yerlerde konuşulmakta ve Hintçeye kıyasla daha fazla Farsça aktarma sözcük içermektedir.[5]

Köken

Urdu ve Hintçe, Shaureseni olarak bilinen Hint-İran dilleri grubuna ait dilden 6. ila 13. yüzyıl arasında evrilmeye başlamıştır. Günümüzde Urduca kelimelerin %75'i, fiillerin ise %99'u kökensel olarak Sanskritçe veya Prakrit dilinden gelmektedir.[6][7] Geriye kalan kelimelerin %25'i ise büyük oranda Farsça ve daha az oranda Arapça kökenlidir.

Dile ismini veren "Urdu" kelimesi etimolojik olarak Türk dilleri ailesine üye Çağataycadan geçmiştir ve ordu veya orda kökünden gelmektedir.[8] Buna rağmen dilde Türk dilleriin etkisi en alt düzeyde olup[9] Urducanın Türkçe ile bir akrabalığı bulunmamaktır. Aynı zamanda dilde bulunan Arapça ve Türkçe kökenli sözcüklerin tamamına yakını Farsçadan geçmiştir.

Urdu kelimesi ilk olarak 1780 yılında şair Ghulam Hamadani Mushafi tarafından kullanılmıştır.[10][11] 13. ve 18. yüzyıllar aralığında Urdu diye bir kelime bulunmamış ve dile Hintçe (Hindavi ve Dehlavi ve Lahori[12]) denilmiştir.[11][11]

Dil (Hindustani) ülkede 1837 yılına kadar resmî dil olmuş Farsçanın yerine İngilizce ile beraber resmî dil yapılmıştır. Hindustani dilinin Pakistan ve Hindistan'da resmi dil ilan edilmesinde Birleşik Krallık yönetiminin büyük rolü olmuş ve Britanya bu şekilde bölgede bulunan Fars etkilerini azaltmayı hedeflemiştir.[13] Dilin Hindistan ve İslamiyet öncesi Pakistan'ın geleneksel alfabesi olan Devanagari yerine Arap harfleri ile yazılması Kuzey Hindistan'da çeşitli protesto ve isyanlara neden olmuştur. Dilin devanagari alfabesi ile yazılan ve "Hindi" (Hintçe) olarak anılan formu, Urdu'nun yerini Bihar bölgesinde 1881 yılında almıştır. Bu olaylar neticesinde Müslümanlar tarafından Urdu, Hindular tarafından ise Hintçe ayrımı başlamış, Pakistan ve Hindistan'ın birbirlerinden ayrılmaları sonucu ise ayrım daha da şiddetlenmiştir.

İki ülkede de çeşitli 'saflaştırma' denemeleri yapılmıştır. Bu Urdu dilinde Sanskritçe olan kelimelerin dilden atılmaya çalışılması ve yerlerine Farsça ve Arapça kelimelerin kullanılmaya teşvik edilmesi şeklinde baş göstermiştir.[14]

Alfabe

Urdu alfabesi

Urdu Arap alfabesi ile yazılır ve 38 harfli özel Urdu harflerini de içeren bir alfabesi vardır.

Yerel senaryoda لشکری زبان ("Lashkari dili ") askeri kampı dil unvanı

Kaynakça

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2014. 
  2. ^ Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, (Ed.) (2017). "Urdu". Glottolog 3.0. Jena, Germany: Max Planck Institute for the Science of Human History. 
  3. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 12 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 12 Şubat 2019. 
  4. ^ "NIST 2007 Language Recognition Evaluation" (PDF). Alvin F. Martin, Audrey N. Le. Speech Group, Information Access Division, Information Technology Laboratory National Institute of Standards and Technology, USA. 1 July 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 March 2019. 
  5. ^ Rao, Chaitra, et al. "Orthographic characteristics speed Hindi word naming but slow Urdu naming: evidence from Hindi/Urdu biliterates." Reading and Writing 24.6 (2011): 679–695.
  6. ^ Ahmad, Aijaz (2002). Lineages of the Present: Ideology and Politics in Contemporary South Asia (İngilizce). Verso. s. 113. ISBN 9781859843581. On this there are far more reliable statistics than those on population. Farhang-e-Asafiya is by general agreement the most reliable Urdu dictionary. It twas compiled in the late nineteenth century by an Indian scholar little exposed to British or Orientalist scholarship. The lexicographer in question, Syed Ahmed Dehlavi, had no desire to sunder Urdu's relationship with Farsi, as is evident even from the title of his dictionary. He estimates that roughly 75 per cent of the total stock of 55,000 Urdu words that he compiled in his dictionary are derived from Sanskrit and Prakrit, and that the entire stock of the base words of the language, without exception, are derived from these sources. What distinguishes Urdu from a great many other Indian languauges ... is that is draws almost a quarter of its vocabulary from language communities to the west of India, such as Farsi, Turkish, and Tajik. Most of the little it takes from Arabic has not come directly but through Farsi. 
  7. ^ Dalmia, Vasudha (31 Temmuz 2017). Hindu Pasts: Women, Religion, Histories (İngilizce). SUNY Press. s. 310. ISBN 9781438468075. On the issue of vocabulary, Ahmad goes on to cite Syed Ahmad Dehlavi as he set about to compile the Farhang-e-Asafiya, an Urdu dictionary, in the late nineteenth century. Syed Ahmad 'had no desire to sunder Urdu's relationship with Farsi, as is evident from the title of his dictionary. He estimates that roughly 75 per cent of the total stock of 55.000 Urdu words that he compiled in his dictionary are derived from Sanskrit and Prakrit, and that the entire stock of the base words of the language, without exception, are from these sources' (2000: 112-13). As Ahmad points out, Syed Ahmad, as a member of Delhi's aristocratic elite, had a clear bias towards Persian and Arabic. His estimate of the percentage of Prakitic words in urdu should therefore be considered more conservative than not. The actual proportion of Prakitic words in everyday language would clearly be much higher. 
  8. ^ http://www.essortment.com/all/urdulanguage_rguo.htm 28 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. | The origin of Urdu language
  9. ^ InpaperMagazine. "Language: Urdu and the borrowed words". dawn.com. 2 July 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 March 2015. 
  10. ^ Faruqi, Shamsur Rahman (2003), Sheldon Pollock (Ed.), A Long History of Urdu Literary Culture Part 1, Literary Cultures in History: Reconstructions From South Asia, University of California Press, s. 806, ISBN 0-520-22821-9, 9 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 7 Mart 2019 
  11. ^ a b c Rahman, Tariq (2001). From Hindi to Urdu: A Social and Political History (PDF). Oxford University Press. ss. 1-22. ISBN 978-0-19-906313-0. 10 October 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 October 2014. 
  12. ^ "Literary Notes: Common misconceptions about Urdu". Rauf Parekh. Dawn News. 5 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2022. 
  13. ^ Rahman, Tariq (2000). "The Teaching of Urdu in British India" (PDF). The Annual of Urdu Studies. Cilt 15. s. 55. 21 October 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 March 2019. 
  14. ^ Rahman, Tariq (2014), Pakistani English (PDF), Quaid-i-Azam University=Islamabad, s. 9, 22 October 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi, erişim tarihi: 18 October 2014 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Farsça</span> Bir batı İran dili

Farsça ya da Persçe, Hint-Avrupa dillerinin İran dilleri koluna ait bir batı İran dilidir. Başta İran olmak üzere, kuzeyde Rusya ve Azerbaycan, doğuda Afganistan ve Tacikistan, Orta Asya'da Özbekistan ve Basra Körfezi üzerinde Kuveyt ve Irak gibi ülkelerde 100 milyonun üzerinde kişi tarafından konuşulmaktadır. Antik Pers halkının konuştuğu dilden türemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Sanskrit</span>

Sanskrit, Hint-Avrupa dil ailesinin Hint-İran koluna bağlı bir dildir. Sanskrit ve lehçeleri, Antik Hindistan'da lingua franca statüsüne sahip olmuştur. Dil aynı zamanda Hititçe ve Miken Grekçesinden sonra kaydedilmiş en eski Hint-Avrupa dili olmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Hintçe</span> Hindistanın resmi dili

Hintçe, ağırlıklı olarak Hindistan'ın kuzey, merkez ve batısında konuşulan Hint-Avrupa dil ailesine mensup bir Hint-Aryan dilidir. Pakistan'ın resmî dili olan Urduca ile beraber Hindustânî dilinin iki standart yazılı formundan birini oluşturur. İngilizce ile birlikte Hindistan'ın iki resmî dilinden biridir. Hindistan'da Devanāgarī yazı sistemi; Pakistan'da ise Arap alfabesi kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Maltaca</span> Maltanın resmî dili

Maltaca (Malti), Maltalılar tarafından kullanılan, Malta ve Avrupa Birliği'nin resmî dillerinden birini oluşturan Latinleşmiş Sami dili. Latin alfabesi kullanılarak yazılan dilin kökenleri tarihi Sicilya Arapçasına dayanmakta olup, tarih boyunca Latin dilleri ve İngilizceden yoğun ödünçlemeler almıştır. İlk olarak 15. yüzyılda yazılmaya başlanmış dil, 1934'te Malta'nın resmî dili olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Ludwik Lejzer Zamenhof</span>

Ludwik Lejzer Zamenhof ; 15 Aralık [E.U. 3 Aralık] 1859 – 14 Nisan [E.U. 1 Nisan] 1917), Polonya doğumlu Aşkenazi Yahudisi göz doktoru ve dilbilimciydi. Dünyada en yaygın kullanılan ve yapılandırılmış uluslararası yardımcı dil olan Esperanto'nun yaratıcısıdır.

<span class="mw-page-title-main">Peştuca</span> dil

Peştuca ya da Afganca, Afganistan’da ve Pakistan’ın batı kesiminde yaşayan Peştunların konuştuğu dil. Hint-Avrupa dillerinin Hint-İran dilleri öbeğine bağlıdır. Kırk beş harfli bir alfabesi vardır. Bazı sesler Sanskritçede de bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Lingua franca</span> Ortak bir anadili olmayan gruplar arasında ticareti kolaylaştırmak için kullanılan diller

Lingua franca veya geçer dil, ortak bir dili veya lehçeyi paylaşmayan insanların birbiriyle iletişim kurmak için kullandığı ortak dildir. Lingua francalar insan tarihi boyunca, ticari, kültürel, dinî, yönetimsel veya diplomatik gereklilikler dolayısı ile gelişmiş, farklı milletlere mensup bilim insanları ve akademisyenler arasındaki iletişimi sağlamak için de kullanılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Bengalce</span> doğu Hint-Aryan dillerinden biri

Bengalce veya Bengal Dili, bir doğu Hint-Ari dilidir.

<span class="mw-page-title-main">Fars edebiyatı</span> İranın sözlü ve yazılı edebî birikimi

Fars edebiyatı, Farsça sözlü kompozisyonlardan ve yazılı metinlerden oluşan dünyanın en eski edebiyatlarından biridir. 2500 yıldan uzun bir dönemi kapsayan Fars edebiyatına ait kaynaklar bugünkü İran sınırlarının ötelerine, Orta Asya, Batı Asya, Anadolu, Hint alt kıtası, Mısır ve Balkanlar'a yayılmıştır. Gaznelilerin Orta ve Güney Asya'yı fethinden sonra Afganistan, Pakistan, Hindistan ve Orta Asya'ya yayılmıştır. Yalnız İranlılar değil, Türk, Kafkas, Hint, Pakistanlı ve Slav şair ve yazarların Fars dilinde oluşturdukları eserler de Fars edebiyatı içinde sayılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Britanya Hindistanı</span> Büyük Britanyanın Hindistan kolonisi (1858-1947)

Sömürge Hindistanı, Britanya Hindistanı, Britanya Rajı ya da Hindistan İmparatorluğu 1858'den 1947'ye kadar Birleşik Krallık'ın Hindistan kolonisinin adıdır. Bu dönem ayrıca dominyon periyodu olarak da adlandırılmıştır. İngiltere kontrolündeki bölge güncel kullanımda Hindistan (India) adıyla bugünkü Hindistan, Pakistan Bangladeş ve Myanmar ülkelerini kapsıyordu. Yöneticisi İngiliz Kraliyet ailesi idi. Başkenti Kalküta (1858-1912) ve Yeni Delhi (1912-1947) olmuştu. Hindistan olarak,1945’te San Fransisco’da II. Dünya Savaşı’nın ardından oluşturulan Birleşmiş Milletler'in kurucu üyesi olmuştur.

Telugu dili veya Teluguca, Dravid dil ailesine bağlı, Hindistan'ın Andhra Pradesh bölgesinde ve Yanam yöresinde ana dil olarak kullanılan, Andhra Pradesh ve Telangana eyaletlerinin resmî dilidir. Ayrıca yer yer Chattisgarh, Karnataka, Maharashtra, Orissa ve Tamil Nadu eyaletlerinde de konuşulmaktadır. Dil, ana dil olarak kullanan insan sayısı bakımından Hindistan'da en fazla konuşulan ikinci dil, Dünya'da da en fazla konuşulan 13. dildir. Dilin kendine ait bir alfabesi bulunmakla birlikte Hindistan'daki dört klâsik dilden biridir. Telugu alfabesi Brahmi alfabesinin bir formu olarak doğmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Bangladeş Kurtuluş Savaşı</span> Bangladeşin Pakistandan bağımsızlığını kazandığı savaş

Bangladeş Kurtuluş Savaşı, geçmişte Doğu Pakistan adını taşıyan bölgede gerçekleşen ve Bengalce konuşan halkın Bangladeş adı altında kendi kaderini tayin hakkı kapsamındaki bağımsızlığıyla sonuçlanan silahlı çatışmadır.

<span class="mw-page-title-main">Hindustânî</span> Hintçe ve Urducanın iki normatif biçimini içeren, Güney Asyada konuşulan Hint-Aryan dili

Hindustani, Hindistan'da Hintçe, Pakistan'da Urduca adlı iki standart yazım formu bulunan ve Güney Asya'nın geçer dili olan bir Hint-Aryan dili. 13. yüzyılda Delhi ve Meerut kentlerinde İslam hâkimiyetinden kaynaklanan dil çeşitliliğin bir sonucu olarak ortaya çıktı. 19. yüzyılda Birleşik Krallık, Hindistan'ın dilini standartlaştırabilmek ve bölgede bulunan Fars kültürünün egemenliğini azaltmak için Hindustani kullanımını resmîleştirdi ve teşvik etmeye çalıştı. Bu dil günümüzde Hindistan'ın en yaygın dili olmakla birlikte, avam dili olduğu için kullanıcı adedini tespit etmek oldukça zordur.

Dil biliminde karşılıklı anlaşılabilirlik, farklı fakat birbiriyle ilgili dil türleri konuşanların kasıtlı bir çalışma yapmadan ya da özel çaba harcamadan birbirlerini kolayca anlayabilecekleri diller ya da lehçeler arasında bir ilişkidir. Bu, dilleri lehçelerden ayırt etmekte genellikle en önemli kriter olarak kullanılır, fakat sosyodilbilimsel faktörler de göz önüne alınır.

<span class="mw-page-title-main">Cemil Calibi</span> araştırmacı

Muhammed Cemil Han, Pakistanlı eğitimci, yazar, dilbilimci ve eleştirmen.

<span class="mw-page-title-main">Paneer</span>

Paneer, Pakistan ve Hindistan'da yaygın olarak tüketilen bir taze peynirdir. Paneer, sütün limon suyu gibi meyve veya sebze kaynaklı bir asitle kestirilmesi ile yapılan, olgunlaştırılmayan ve erimeyen yumuşak bir peynirdir. Paneerin preslenmeden önceki asitle kestirilmiş formuna (kesmik) chhena denmektedir.

Syed Ata Ullah Shah Buhari, Hindistan alt kıtasından bir Müslüman Hanefi alimi, dini ve siyasi liderdi. Meclis-i Ahrar-ı İslam'ın kurucu üyelerinden biriydi. Biyografi yazarı Ağa Shorish Kashmiri, Buhari'nin en büyük katkısının Hint Müslümanlar arasında güçlü İngiliz karşıtı duyguları filizlendirmesi olduğunu belirtir. Muhammed Ali Cinnah'a muhalefet ve bağımsız bir Pakistan kurulmasına muhalefet ve Ahmediye Hareketi'ne muhalefetle ilişkilendirilen Ahrar hareketinin en önemli liderlerinden biridir. Onu Müslümanlar arasında ünlü yapan efsanevi bir retorik olarak kabul edilir.

Maithili Hint alt kıtasına özgü bir Hint-Aryan dilidir ve çoğunlukla Hindistan ve Nepal'de konuşulur. Hindistan'da, Bihar ve Jharkhand eyaletlerinde konuşulmaktadır ve 22 tanınmış Hint dilinden biridir. Nepal'de doğu Terai'de konuşulur ve Nepal'in en yaygın ikinci dilidir. Tirhuta eskiden yazılı Maithili'nin ana alfabesiydi. Daha az yaygın olarak, Kaithi'nin yerel varyantında da yazılmıştır. Bugün Devanagari alfabesinde yazılmıştır.

Hüdahafız, genellikle Farsça'da "Khodafez"'in kısaltılmış halidir. İran, Afganistan ve Hindistan altkıtasında ve daha az ölçüde Azerbaycan, Irak ve Kürdistan'da kullanılan Farsça kökenli ortak bir vedalaşma ifadesidir. Konum, İran'da hem Müslümanlar hem de gayrimüslimler arasında en yaygın ayrılık ifadesidir; ayrıca bazen bazı Hıristiyanlar ve Persler de dahil olmak üzere Güney Asya'daki gayrimüslimler tarafından da kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Hindistan Dominyonu</span>

Hindistan Dominyonu, resmi olarak Hindistan Birliği, 15 Ağustos 1947 ile 26 Ocak 1950 arasında var olan Britanya Uluslar Topluluğu'nda bağımsız bir egemenlikti Bağımsızlığına kadar Hindistan, Birleşik Krallık tarafından gayri resmi bir imparatorluk olarak yönetildi. Britanya Raj'ı ve bazen Britanya Hint İmparatorluğu olarak da adlandırılan imparatorluk, doğrudan İngiliz hükûmeti tarafından yönetilen ve toplu olarak Britanya Hindistanı olarak adlandırılan bölgelerden ve bir üstün sistem altında Hint yöneticiler tarafından yönetilen prensdevletler olarak adlandırılan bölgelerden oluşuyordu. Hindistan Dominyonu, bugün Pakistan ve Bangladeş olan İngiliz Hindistan bölgelerini kapsayan bağımsız bir Pakistan Dominyonu da resmileştiren Hindistan Bağımsızlık Yasası 1947'nin kabul edilmesiyle resmileştirildi. Hindistan Dominyonu, genel tabirle "Hindistan" olarak kaldı, ancak coğrafi olarak küçüldü. Yasa uyarınca, İngiliz hükûmeti eski topraklarını yönetme konusundaki tüm sorumluluğundan vazgeçti. Hükûmet ayrıca, prens devletlerin yöneticileriyle olan anlaşma haklarını iptal etti ve onlara Hindistan veya Pakistan ile siyasi bir birliğe katılmalarını tavsiye etti. Buna göre, İngiliz hükümdarının kraliyet unvanı olan "Hindistan İmparatoru" terk edildi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.