Urbnisi Katedrali
 Urbnisi Katedrali. Batı cephesi. | |
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | Urbnisi, Kareli Belediyesi, Şida Kartli, Gürcistan |
| Koordinatlar | 42°00′39″K 43°58′47″D / 42.01083°K 43.97972°D |
| Mimari | |
| Mimari tür | Üç nefli bazilika |
Urbnisi İlk Şehit Aziz Stephen Katedrali (Gürcüce: ურბნისის წმიდა სტეფანე პირველმოწამის სახელობის საკათედრო ტაძარი), yaygın olarak bilinen adıyla Urbnisi Sioni Kilisesi (ურბნისის სიონი, urbnisis sioni), Doğu Gürcistan'ın Şida Kartli bölgesindeki Urbnisi köyünde konumlanmış bir Gürcü Ortodoks katedralidir. İlk kez 6. yüzyılda inşa edilmiş olan kilise, 10 ve 17. yüzyıllarda yeniden inşa edilmiştir. Yapı, görece büyük bir üç nefli bazilikadır. Kilise duvarları, Gürcü alfabesinin kullanıldığı en eski örneklerin de bulunduğu birçok yazıt içermektedir. Katedral, Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.[1]
Tarihi
Kura Nehrinin sol kıyısında yer alan Urbnisi Katedrali, Şida Kartli bölgesindeki Kareli Belediyesine bağlı Urbnisi köyünde konumlanmıştır. Katedral, arkeolojik çalışmalarda Bakır Çağı, Erken Tunç Çağı ve MS 8. yüzyıldan kalma eşyaların bulunduğu antik Urbnisi yerleşiminin doğu kısmında yer almaktadır.[2]
Urbnisi kilisesi, 1. yüzyılın ilk Hristiyan şehidi olan Aziz Stephen'a adanmıştır. Bir Orta Çağ Gürcü geleneğine göre, kiliseler Kutsal Topraklardaki belirli yerlerin ardından adlandırılırdı. Bu geleneğe bağlı olarak katedral, Kudüs'teki Sioni Dağının adını almıştır. Orta Çağ Gürcü alfabesi asomtavruli ile yazılmış kuzey cephesindeki yazıtta, kiliseyi inşa eden -Konstanti ve babası Mikel'den- bahsetmektedir. Yazıt tarihsizdir: yazıtın üslupsal analizi ve paleografik özellikleri, 5. ya da 6. yüzyılda yazıldığını göstermektedir.[2]
Urbnisi katedrali, Urbneli unvanını taşıyan Gürcü Ortodoks piskoposlarının en az 8. yüzyıldan beri konutu olmuştur. Katedral, Ruisi Katedrali ile birlikte Kral Kurucu Davit'in 1103 yılında kiliseye konseyini topladığı iki katedralden biridir.[3] Günümüzde, Urbnisi ve Ruisi, Gürcü Ortodoks Kilisesinin Urbnisi ve Ruisi Piskoposluğunun iki ana katedrali konumundadır.[4]
Planı
Ana kilise
Urbnisi kilisesi, 32.1 × 22.4 metrekare ölçülerinde, nispeten uzun bir üç nefli bazilikadır. Temel inşaat dönemleri kilise duvarlarında görülebilmektedir: en eski katmanı temsil eden altı kısım, yatay sıralara düzenlice yerleştirilmiş taş bloklar ve oyulmuş kumtaşı bloklardan oluşmaktadır, yapı 9-10. yüzyılda yeniden inşa edilirken bloklar düzensiz bir şekilde yerleştirilmiştir; 1668'de inşa edilen kilisenin üst kısmı, her iki taraftan da tuğla kemervari payandayla desteklenen ince tuğlalardan inşa edilmiştir. Kuzey, güney ve batı kapısından olmak üzere üç ana giriş vardır. Doğu girişindeki arşitrav taş ve at nalı şeklindeki aylama parçaları ilk yapı katmanının kalıntılarıdır.[2]
İç kısım, dört çift haç biçimli kolon ile ayrılmış üç neften oluşmaktadır. Basitçe profillenmiş impostlar dikdörtgen taş bloklardan ve küboid tabanlardan oyulmuştur. Kolonlar ve kolonların desteklediği yarım daire biçimli tuğla kemerler, beşik tonozlu merkezi nefi neredeyse beş eşit koridora böler. Sığınak, zemin katta bir adım yukarı yükseltilmiştir. Yanal nefler, doğuda pastoforium olarak kullanılan odalarda son bulur. Kilisenin iki tane ek binası vardır: kiliseyle uyumlu olan güneydeki yapı, doğudaki küçük şapelde (eukterion) sona ermektedir, kuzeydeki ek yapı ise sonradan eklenmiştir. Kilise seramik ile kaplanmıştır.[2]
Yazıtlar
Dış cephesinde birkaç yazılı taş ve batı cephesinde yüksek kabartma geçidi vardır. Kilisenin 5 ve 6. yüzyıla tarihlenmesini sağlayan kuzey cephesindeki metin dışında, 10. yüzyılda kilisenin inşaatçıları tarafından yapılan, dört tane daha “asomtavruli” yazıtı vardır. Biri güney kapısının üstünde, geriye kalanlar doğu cephesinde bulunan yazıtlar, bazı insanlarda bahseder; örnek vermek gerekirse piskopos Tevdore ve diyakoz Abiathar.[2][5] Doğu cephesinde ayrıca hacılar tarafından yapılmış başka yazıtlar da vardır.[2]
Diğer yapılar
Kilisenin yaklaşık 15 metre batısında, taş ve tuğladan yapılmış, 9.1 × 10.2 ölçülerinde üç katlı bir çan kulesi bulunmaktadır. Batı cephesinde yer alan bir yazıtta yazdığı gibi, çan kulesi 1706'da Kartlili Vahtang ve eşi Rusudan'ın emriyle yapılmıştır. Kulenin zemin katı sundurma görevi görmektedir.[2] Kilisenin yakınlarında antik Urbnisi yerleşiminin savunma duvarı, 3. yüzyıldan kalma bir hamam, bir Orta Çağ şaraphanesi ve su kemeri gibi yapılar da bulunmaktadır.[2]
Kaynakça
- ^ "List of Immovable Cultural Monuments" (PDF) (Gürcüce). National Agency for Cultural Heritage Preservation of Georgia. 12 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 25 Temmuz 2019.
- ^ a b c d e f g h Gamkrelidze, Gela; Mindorashvili, Davit; Bragvadze, Zurab; Kvatsadze, Marine, (Ed.) (2013). "ურბნისი [Urbnisi]". ქართლის ცხოვრების ტოპოარქეოლოგიური ლექსიკონი [Topoarchaeological dictionary of Kartlis tskhovreba (The history of Georgia)] (PDF) (Gürcüce). Tiflis: Georgian National Museum. ss. 506-509. ISBN 978-9941-15-896-4. 29 Eylül 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2019.
- ^ Rapp, Stephen H., Jr (2007). "Georgian Christianity". Parry, Ken (Ed.). The Blackwell Companion to Eastern Christianity. John Wiley & Sons. s. 146. ISBN 978-1-4443-3361-9.
- ^ "ურბნისისა და რუისის ეპარქია" [Eparchy of Urbnisi and Ruisi] (Gürcüce). Patriarchate of the Georgian Orthodox Church. 21 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2019.
- ^ Fähnrich, Heinz (2013). Die ältesten georgischen Inschriften [Oldest Georgian inscriptions] (Almanca). Brill. ss. 11, 162-163, 165. ISBN 978-90-04-25108-3.
