İçeriğe atla

Uranyum camı

Ultraviyole ışık altında parlayan uranyum cam eşyalar
Vakum kondansatöründe giriş contası olarak kullanılan uranyum cam

Uranyum camı, renklendirme için eritilmeden önce bir cam karışımına eklenen, genellikle oksit diuranat formunda uranyum içeren camdır. Oran genellikle eser seviyelerden ağırlıkça yaklaşık %2 uranyuma kadar değişir, ancak bazı 20. yüzyıl parçaları %25'e kadar uranyumla yapılmıştır.[1][2]

İlk olarak 1789'da bir Alman kimyager tarafından tanımlanan uranyum, çok geçmeden floresan etkisi nedeniyle dekoratif camlara eklenmeye başlanmıştır. James Powell'ın Londra'daki Whitefriars cam şirketi, parlak camı ilk pazarlayanlardan biriydi, ancak diğer üreticiler kısa sürede satış potansiyelini fark etmiş ve uranyum camı Avrupa'da[3] ve daha sonra Kuzey Amerika'da üretilmiştir.[4]

Uranyum camı bir zamanlar sofra ve ev eşyası olarak üretilmekteydi, ancak 1940'lardan 1990'lara kadar Soğuk Savaş sırasında uranyumun çoğu endüstride kullanılabilirliği keskin bir şekilde kısıtlandığında yaygın kullanımdan düşmüştür. Züccaciye sanatında küçük bir canlanma olmasına rağmen, bu tür nesnelerin çoğu artık antika veya retro dönem koleksiyonları olarak kabul edilmektedir. Bunun dışında, modern uranyum camı artık çoğunlukla bilimsel veya dekoratif yenilikler olarak boncuk veya bilye gibi küçük nesnelerle sınırlıdır.

Görünüşü

Uranyum camının normal rengi, metal iyonlarının oksidasyon durumunave konsantrasyonuna bağlı olarak sarıdan yeşile değişir, ancak bu, camı renklendirme amacıyla başka elementlerin eklenmesiyle değişebilmektedir. Uranyum camı ayrıca ultraviyole ışık altında parlak yeşil ışık yayar ve yeterince hassas bir Geiger sayacında arka plan radyasyonunun üzerinde görünebilir, ancak çoğu uranyum cam parçasının zararsız olduğu ve ihmal edilebilir seviyede radyoaktif olduğu düşünülmekte ve kabul görmektedir.[5]

Vazelin camı

Uranyum camının en yaygın rengi soluk, sarımsı yeşildir ve 1930'larda, o sırada formüle edildiği şekliyle Vaseline marka vazelinin görünümüne benzerliği dolayısıyla "Vazelin cam" ismine yol açmıştır. Uzman koleksiyoncular Vazelin camını hala bu özel renkteki şeffaf veya yarı şeffaf uranyum camı olarak tanımlamaktadır.[6]

Vazelin camı bazen, özellikle Amerika Birleşik Devletleri'nde, uranyum camı ile eşanlamlı olarak kullanılır, ancak bu kullanım hoş karşılanmaz,[7] çünkü Vazelin markalı vazelin sadece sarıdır, diğer renklerde değildir. Bu terim bazen, karakteristik yeşil floresanı doğrulamak için siyah ışık testi gerektiren gerçek uranyum içeriğine bakılmaksızın, normal ışıktaki yüzeysel görünümlerinin belirli yönlerine dayalı olarak diğer cam türlerine de uygulanır.[7]

Birleşik Krallık ve Avustralya'da Vazelin camı terimi, her tür yarı saydam camı ifade etmek için kullanılabilir.

Diğer renkler

  Uranyum camının diğer bazı yaygın alt türlerinin kendi adlandırmaları vardır:

  • Custard (Koyu krema) camı (opak veya yarı opak soluk sarı)
  • Akyeşim (Jadeite) camı (opak veya yarı opak soluk yeşil)
  • Buhran (Depression) camı (şeffaf veya yarı saydam soluk yeşil)
  • Burma camı (pembeden sarıya değişen opak cam)

"Vazelin" gibi, "Custard" ve "Jadeite" isimleri de genellikle uranyum içeriğinden ziyade camın görünümünden dolayı verilmiştir. Bununla birlikte, "Buhran camı", görünümü veya formülü ne olursa olsun, Büyük Buhran sırasında üretilen herhangi bir cam eşya parçası için genel bir tanımdır.

Tarihi

Sanayi öncesi kullanım

Uranyum camının kullanımı, 1912 yılında Oxford Üniversitesi'nden R. T. Gunther tarafından Napoli Körfezi'ndeki Posillipo Burnu'nda bir Roma villasında bulunan %1 uranyum oksitli sarı cam içeren bir mozaiğin tarihi olan en az MS 79 yılına kadar uzanmaktadır.[8][9][10] Orta Çağ'ın sonlarından itibaren uraninit, Joachimsthal, Bohemya'daki (günümüzdeÇekya'da Jáchymov) Habsburg gümüş madenlerinden çıkarılmış ve yerel cam yapım endüstrisinde renklendirici olarak kullanılmıştır.[9]

Uranyumu keşfeden Martin Klaproth (1743–1817), daha sonra elementin cam renklendirici olarak kullanmayı denemiştir.

Kullanım

Cam imalatı

Uranyum camı, bilimsel cam üfleyiciler tarafından "dereceli conta" olarak bilinen birkaç ara camdan biri olarak kullanılır. Bu tipik olarak tungsten ve molibden gibi camdan metale contalarda veya Kovar gibi nikel bazlı alaşımlarda, metal sızdırmazlık camı ile düşük genleşmeli borosilikat cam arasında bir ara cam olarak kullanılır.

Modern üretim

Uranyum camı, 19. yüzyılın ortalarında popüler hale gelmiş ve en popüler olduğu dönem 1880'lerden 1920'lere kadar olmuştur.

Uranyum camından yapılmış eşyaların ilk büyük üreticisi, kızı Anna Maria'nın onuruna camın sarı (Almanca: Gelb) ve sarı-yeşil (Almanca: Gelb-Grün) çeşitlerine sırasıyla "annagelb" ve "annagrün" adını veren Avusturyalı Franz Xaver Riedel olarak bilinir. Riedel, 1830'dan 1848'e kadar Bohemya'daki Unter-Polaun'da (günümüzde Dolni Polubny), üretken bir uranyum camı üfleyicisiydi.

1840'lara gelindiğinde, diğer birçok Avrupa cam fabrikası uranyum camı ürünleri üretmeye ve yeni uranyum camı çeşitleri geliştirmeye başladı. Fransa'daki Baccarat cam fabrikası, kalsedonun bu yeşil formuna benzerliğinden dolayı krizopraz adını verdikleri opak yeşil bir uranyum camı oluşturdu.

19. yüzyılın sonunda, cam yapımcıları uranyum camının belirli mineral katkılarıyla yüksek sıcaklıklarda temperlenebileceğini ve değişen derecelerde mikro kristalleşmeye neden olabileceğini keşfettiler. Bu, geleneksel şeffaf sarı veya sarı-yeşilden opak bir beyaza kadar giderek daha opak bir cam yelpazesin oluşmasına katkı sağlamıştır. Buhran yıllarında, daha yeşil bir cam için popüler tercihlere uymak için karışıma daha fazla demir oksit eklenmiştir.[11] Teknik olarak bir cam-seramik olan bu malzeme, vazelin ile sözde benzer görünümünden dolayı "vazelin camı" adını almıştır. Günümüzde Fenton Glass, Mosser Glass, Gibson Glass ve Jack Lorangervazelin cam geleneğini sürdürmektedir.[12]

ABD'nin uranyum camı üretimi, hükûmetin 1942'den 1958'e kadar Manhattan Projesi için uranyum tedarikine el koyması nedeniyle II. Dünya Savaşı'nın ortalarında durdurulmuştur. Amerika Birleşik Devletleri'ndeki kısıtlamalar hafifletildikten sonra, Fenton ve Mosser dahil olmak üzere birkaç firma uranyum cam üretimine yeniden başlamıştır.[13] Soğuk Savaş'ın ardından uranyum camı üzerindeki kısıtlamalar tamamen kaldırılmıştır. Bu süre zarfında birçok eski parça serbest piyasaya girmiş ve 2000'li yıllara kadar küçük miktarlarda yeni parçalar üretilmeye devam etmiştir.[14]

Riihimäki Glass, 2. Dünya Savaşı'ndan sonra uranyum camı tasarımcı parçaları üretmiştir.[]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Big Book of Vaseline Glass, by Barrie Skelcher, Pub. Schiffer
  2. ^ "Vaseline and Uranium Glass (ca. 1930s)". ORAU Museum of Radiation and Radioactivity. 21 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  3. ^ "These People Love to Collect Radioactive Glass. Are They Nuts?". 5 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  4. ^ "What is Custard Glass?". 21 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  5. ^ "Civil use of depleted uranium" (PDF). Journal of Environmental Radioactivity. Elsevier. 64 (2–3): 113-119. 2003. doi:10.1016/S0265-931X(02)00042-5. PMID 12500798. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Aralık 2007.  Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (yardım); Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  6. ^ Glickman, Jay L. and Fedosky, Terry, Yellow-Green Vaseline A Guide to the Magic Glass, Revised Edition, c. 1998, The Glass Press, Inc., dba Antique Publications. 1570800456 (PB) or 1570800464 (HB)
  7. ^ a b "Vaseline and Uranium Glass (ca. 1930s)". Museum of Radiation and Radioactivity (İngilizce). 22 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2021. 
  8. ^ "Uranium". Los Alamos National Laboratory. 29 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2016. 
  9. ^ a b Emsley, Nature's Building Blocks (2001), page 482
  10. ^ The Earliest Known Use of a Material Containing Uranium by Earle R. Caley, Isis, Vol. 38, No. 3/4 (Feb., 1948).
  11. ^ "Introduction". .parkcity.ne.jp. 1 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2014. 
  12. ^ "Vaseline Glass Collectors, Inc". Vaselineglass.org. 6 Aralık 2000 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2014. 
  13. ^ "These People Love to Collect Radioactive Glass. Are They Nuts?". Collectors Weekly (İngilizce). 30 Temmuz 2014. 5 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2018. 
  14. ^ Boot (February 2017). "Uranium Glass: A Glowing Alternative to Conventional Sources of Radioactivity". The Physics Teacher. 55 (2): 76-78. doi:10.1119/1.4974115. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Cam</span>

Cam ya da sırça, saydam veya yarı saydam, genellikle sert, kırılgan olan ve sıvıların muhafazasına imkân veren, inorganik amorf yapıda katı bir malzeme. Antik çağlardan beri gerek inşaat malzemesi, gerekse süs eşyası olarak camdan faydalanılmaktadır. Günümüzde hâlen basit araç gereçlerden iletişime ve uzay teknolojilerine kadar çok yaygın bir kullanım alanı vardır. Örneğin pencere camları, cam ambalaj, ayna, lamba, sofra takımı ve optiklerde yaygın pratik, teknolojik ve dekoratif kullanıma sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Kızılötesi fotoğraf</span> Fotoğraflama türü

Kızılötesi fotoğraf, kızılötesi ışınlara duyarlı sensörlerle, kamera filtreleriyle veya filmlerle pozlanmış fotoğraflara denir.

<span class="mw-page-title-main">Muskovit</span>

Muskovit (KAl2(Al2 Si3 O10) (OH)2, beyaz mika olarak da bilinir. İçindeki maddelere göre saydam, gümüşi, soluk yeşil, esmerce ve ak potasyumlu feldspatların ayrışmasıyla ile de muskovit oluşur. Sekunder oluşan ince taneli muskovit serisi olarak adlandırılır. Bir muskovitin sertliği 2,2, özgül ağırlığı 2,8'dir. Kristal bir yapıya sahip, anizotrop bir maddedir. Metamorfik ve magmatik kayaçlarda bulunan muskovit, kimyasal bozunmadan etkilenmemekte ve bazı sedimanter kayaçlarda ince taneli detritik mineral olarak bulunmaktadır. İri kristalli muskovit levhaları genellikle bölgesel metamorfizmaya uğramış kayaçlarda bulunur. Granit bileşimli pegmatitik kayaçlar, levha muskovitin ana kaynağını oluştururlar. Pegmatitlerde bulunan levha şekilli muskovitler ticari olarak çok değerlilerdir. Küçük kristalli muskovit mineralinin muhtelif kayaç türlerinde bulunmasına karşı, büyük levha muskovite doğada daha ender rastlanır.Nellore, Hindistan'da 5*3 metre şeklinde Muskovit levhalar bulunmuştur.Isıya dayanıklı olması nedeniyle yüksek sıcaklıklarda çalışılan ortamlarda kullanılır.

Neodimyum, sembolü Nd ve atom numarası 60 olan kimyasal bir elementtir. Lantanit serisinin dördüncü üyesidir ve nadir toprak metallerinden biri olarak kabul edilir. Havada ve nemde hızla kararan sert, hafif dövülebilir, gümüşi bir metaldir. Hızla oksitlenir ve +2, +3 ve +4 pembe, mor/mavi ve sarı bileşikler üretir. Elementlerin en karmaşık spektrumlarından birine sahip olduğu kabul edilir. Neodimyum, 1885 yılında praseodimyumu da keşfeden Avusturyalı kimyager Carl Auer von Welsbach tarafından keşfedildi. Monazit ve bastnäsite minerallerinde önemli miktarlarda bulunur. Neodimyum, doğal olarak metalik formda veya diğer lantanitlerle karışmamış olarak bulunmaz ve genel kullanım için rafine edilir. Neodimyum kobalt, nikel veya bakır kadar yaygındır ve Dünya'nın kabuğunda yaygın olarak dağılmıştır. Diğer birçok nadir toprak metalinde olduğu gibi, dünyadaki ticari neodimyumun çoğu Çin'de çıkarılmaktadır.

Toryum; sembolü Th, atom numarası 90 olan zayıf radyoaktivite gösteren, metalik, kimyasal bir elementtir. Toryum havaya maruz kaldığında kararır ve toryum dioksit oluşturur; orta derecede yumuşak, işlenebilir ve yüksek bir erime noktasına sahiptir. Toryum, kimyasına +4 oksidasyon durumunun hakim olduğu elektropozitif bir aktinittir; oldukça reaktiftir ve ince bir şekilde bölündüğünde havada tutuşabilir.

Ultraviyole (UV) veya morötesi; dalga boyu görünür ışıktan kısa, ancak X-ışınlarından uzun olan bir elektromanyetik radyasyon şeklidir. Güneş ışığında bulunur ve Güneş'ten çıkan toplam elektromanyetik radyasyonun yaklaşık %10'unu oluşturur. Ayrıca elektrik arkları, Çerenkov radyasyonu, cıva buharlı lambalar, bronzlaşma lambaları ve siyah ışık gibi kaynaklar tarafından üretilir. Uzun dalga boylu UV fotonları atomları iyonize edecek enerjiye sahip olmadığı için iyonlaştırıcı bir radyasyon olarak kabul edilmese de, kimyasal reaksiyonlara neden olabilir ve birçok maddenin parlamasına neden olabilir. Kimyasal ve biyolojik etkiler de dahil olmak üzere pek çok pratik uygulama, UV radyasyonunun organik moleküllerle etkileşime girmesinden türer. Bu etkileşimler emilimi veya ısıtma dahil moleküllerdeki enerji durumlarının ayarlanmasını içerebilir.

<span class="mw-page-title-main">Kuvarsit</span>

Kuvarsit, genel olarak kuvars kumu tanelerinin, silisten meydana gelmiş bir çimento ile birbirlerine çok sağlam şekilde bağlanmalarıyla oluşmuş direnci yüksek bir kayaç olup, sedimanter ve metamorfik olmak üzere 2 çeşidi mevcuttur. Kuvarsitin kimyasal bileşimi, kuvars, kumtaşı ve kuvars kumu gibi SiO2 olup, ancak kuvarsit içerisinde çeşitli miktarlarda feldspat, mika, kil, manyetit, hematit, granat, rutil, kireçtaşı vb. bulunabilir.

<span class="mw-page-title-main">Ampul</span> elektrik akımıyla temas ettiğinde akkor durumuna gelerek ışık yayan, içinde argon gazı bulunan, armut biçimli cam şişe

Ampul, elektrik akımıyla temas ettiğinde akkor durumuna gelerek ışık yayan, içinde argon gazı bulunan, armut biçimli cam şişedir. Ampulün içinde çok ince biçimde tasarlanmış filaman adı verilen, genelde tungsten metalinden yapılmış, iki ince destek çubuğu ile tutulmakta olan bir tel bulunur. Bu telden geçen elektrik akımı bu teli aşırı derecede ısıtır ve sonuç olarak tel ışık yaymaya başlar. Ampul, Humphry Davy tarafından icat edilmiştir, fakat Edison tarafından geliştirilerek günümüzdeki çalışma prensibini benimsemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Pleksi</span>

Pleksi, renkli ve renksiz çeşidi bulunan plastik camdır. Poli(metil metakrilat) (PMMA), metil metakrilat'tan türetilen bir sentetik polimerdir. Mühendislik plastiği olduğundan, şeffaf bir termoplastiktir.

<span class="mw-page-title-main">Florit</span>

Fluorit veya florit; CaF2 bileşiminde, saydam veya yarı saydam olan, sarı, yeşil, mavi, mor, kırmızı veya renksiz olabilen bir mineraldir. Doğada en fazla renk çeşitliliğine sahip minerallerden birisidir. Yoğunluğu 3,2 g/cm³, sertliği ise Mohs sertlik cetveline göre 4'tür. Kristal yapısı genelde kübik olmakla beraber oktahedral yapılara da rastlanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">LED lamba</span> üzerinden elektirik enerjisi geçirilen diyotların ışık yayması ile çalışan ışık kaynağı

Işık yayan diyot lambası, ışık kaynağı olarak Işık yayan diyotlar (LED'ler) kullanan katı hal lambasıdır. "LED lambası" genellikle Organik ışık yayan diyotlar (OLED) veya polimer ışık yayan diyotlar (PLED) teknolojileri gibi, geleneksel yarı iletken ışık yayan diyotları ifade ederken OLED ve PLED teknolojileri ticari olarak kullanılmaya başladı.

<span class="mw-page-title-main">Windows Aero</span> Windows Vista ile günümüze gelen bir görsel tema arayüzü

Windows Aero, Windows Vista ile Windows 8 arasında bulunan bir görsel tema arayüzüdür. Windows Vista, Windows 7, Windows 8'de bulunan bu arayüz, donanım hızlandırmasından yararlanarak işlemciye daha az yük bindirir. Pencere kenarlıklarını şeffaf yapan Aero Glass özelliği ve pencereler arası 3D geçiş yapmayı sağlayan Aero Flip 3D özelliği Windows 8 kararlı sürümü ile kaldırılmıştır. Aero arabiriminde yapılan değişiklikler, görünüm, düzen ve uygulamalarda talimatların ve diğer metinlerin deyimini ve tonlamasını yansıtan arayüz yönergelerindeki değişikliklerle birlikte yeni bir görünümün dahil edilmesi de dahil olmak üzere Windows arabiriminin birçok öğesini etkiledi.

Ortorombik kristal sistemi kristal kafes yapılarından biridir. Bu sistemde a, b ve c eksenleri farklı boylarda, bunlar arasındaki açılar da 90o'e eşittir a≠b≠c ve α=β=γ=90° olmalıdır.

<span class="mw-page-title-main">Optik saydamlık ve yarı saydamlık</span>

Fiziğin optik alanında, geçirgenlik ışığın bir materyal üzerinden dağılmadan geçebilmesine olanak sağlayan fiziksel bir özelliktir. Makroskopik (büyük) ölçeklerde, fotonların Snell kanununa göre hareket ettikleri söylenebilir. Yarı saydamlık, geçirgenliğin içinde bulunan bir üst kümedir ve ışığın geçmesine izin verir ancak Snell kanununu takip etmek zorunda değildir. Fotonlar, kırınım işaretleri içinde herhangi bir değişim meydana geldiğinde her iki arayüzde de dağınım gösterebilirler. Diğer bir deyişle, yarı saydam bir ortam ışığın ulaşım yapmasına olanak sağlarken saydam olan bir ortam sadece ışığın geçişini onaylamakla kalmaz aynı zamanda görüntü oluşumuna da izin verir. Yarı saydamlığın karşıtı olan kavram opaklıktır. Saydam yani geçirgen olan maddeler oldukça net görülen, tamamının tek bir renge sahip olduğu ya da her rengi içeren bir spekturumu meydana getiren herhangi bir kombinasyona sahip olabilir.

<span class="mw-page-title-main">Fosforlu kalem</span>

Fosforlu kalem bir yazı metnini canlı, optik saydam ve yarı saydam bir renkle işaretleyerek dikkat çekmede kullanılan bir kalem türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Akıllı cam</span>

Akıllı cam voltaj, ışık veya ısı uygulandığında ışık iletim özellikleri değişen camdır. Genelde, cam saydam'dan yarı saydama veya tam tersine, ışığın geçmesine izin vermekten ışığın bazı dalga boylarını ve ışığın dalga boylarını engellemeye veya tam tersine değişir. Akıllı cam ya cam, akrilik veya polikarbonat tabakalar kullanılarak akıllı film veya değiştirilebilir film ile laminasyon yoluyla yapılabilir.

<span class="mw-page-title-main">Ön cam</span>

Ön cam, arabada olan ön penceredir. Modern ön camlar genellikle lamine camdan yapılmıştır. Yan taraflarda yan cam bulunur. Tipik olarak, aralarında güvenlik için lamine edilmiş ve pencere çerçevesine yapıştırılmış plastik bir tabaka ile iki kavisli cam tabakadan oluşur. Ön cam, görüntüyü daha iyi yansıtması için cam suyu ve ön cam sileceği ile temizlenir.

<span class="mw-page-title-main">Antiseptik lamba</span> Ultraviyole C (UVC) ışığı üreten elektrik ışığı

Antiseptik lamba, ultraviyole C (UVC) ışığı üreten bir elektrik ışığıdır. Bu kısa dalgalı ultraviyole ışık DNA baz eşleşmesini bozarak pirimidin dimerlerinin oluşumuna neden olur ve bakteri, virüs ve protozoayı etkisizleştirir. Sudaki mikroplardan arındırmada ozon üretmek için de kullanılabilir.

<span class="mw-page-title-main">Uranyum dioksit</span>

Uranyum Dioksit, diğer adıyla uranya kimyasal formülü UO2 olan maddedir. Neredeyse siyah renkli veya koyu kahverengi, radyoaktif ve kristal yapıda olan bir madde olup doğal olarak uraninit ve kleveyit minerallerinde bulunmaktadır. Nükleer santrallerde plütonyum ve uranyum dioksit karışımı yakıt çubuklarında kullanılmaktadır. Sarı ve siyah renkli seramiklerde 1960 yılına kadar kullanılmışlardır. Stoksiyometrik özelliklerine bağlı olarak erime sıcaklığı değişkendir.