İçeriğe atla

Uranhay Cumhuriyeti

Uranhay Cumhuriyeti
1 Aralık 1911-17 Nisan 1914
Urankhay Cumhuriyeti (kırmızı), Çing Hanedanından bağımsızlığı
Urankhay Cumhuriyeti (kırmızı), Çing Hanedanından bağımsızlığı
BaşkentKızıl
Yaygın dil(ler)Tuvaca,
Moğolca
HükûmetCumhuriyet
Başkan 
• *
Oyun Ölzey-Ochur oglu Kombu-Dorzhu
Tarihçe 
• Kuruluşu
1 Aralık 1911
• Dağılışı
17 Nisan 1914
Yüzölçümü
• Toplam
170000 km2
Öncüller
Ardıllar
Tandı Uranhay
Uryankay Krayı
Rus İmparatorluğu
Günümüzdeki durumu Tuva Cumhuriyeti

Uranhay Cumhuriyeti (Tuvaca:Урянхай; Çince: 烏梁海共和國) Çing Hanedanında 1911 Devrimi ile hanedanlık yıkılınca bağımsızlığını ilan eden Tuvalar tarafından kurulmuştur. "Uranhay" terimi Moğolcadır bölge uzun dönem moğol egemenliğinde kaldığı için Çinliler ve Ruslar da bu terimi kullanmışlardır.

Tarihçe

1 Aralık 1911'de Dış Moğolistan, Çing Hanedanından bağımsızlığını ilan etti. Uranhaylı Tuvalılar da Çinlilere ait dükkanları yağmalandı. Uranhay bölgesinden Çinliler kaçtı ve Tandı Uranhay valisi Kombu-Dorzhu diğer Tuvalı beylerle bağımsızlık ilan etti.[1]

Uranhay soyluları ikiye bölünmüşler ve Kombu-Dorzhu Rus İmparatorluğuna vali olarak bağlanmak istiyordu. Ancak siyasi olarak Dış Moğolistannın Hanı Bogd Han'a boyun eğmeyi tercih etti.[2]

Kombu-Dorzhu Rus İmparatorluğunun Usinsk şehrindeki sınır başkomiserine bağımsız bir Uranhay Cumhuriyetinin lideri olarak seçildiğini belirten bir dilekçe gönderdi ve koruma istedi. Çin'in bölge üzerindeki egemenliğini yeniden kurmasını önlemek için Rus birliklerinin derhal ülkeye gönderilmesini önerdi. Cevap gelmedi ancak Rus İmparatorluğunun Bakanlar Kurulu Uranhay bölgesini kademeli olarak Rus İmparatorluğuna katmak için birkaç ay önce karar vermişti. Rusların bu eylemi gerçekleştirmek için beklediler zira Çin'i kışkırtmak istemiyorlardı.[3] Rus İmparatoru II. Nikolay Rus yerleşimcilerin saldırıya uğradığı iddiasıyla 1912'de Rus birliklerinin Uranhay Cumhuriyeti'ne girmesini emretti.

Rusya'daki ticari çevrelerin böyle bir yaklaşıma yönelik baskıları sonucunda II. Nikolay kararından vazgeçti. 1913 sonbaharında iki Uranhay beyinin Rusya'nın bir parçası olarak kabul edilmelerini istediler. Kısa süre sonra diğer Uranhay beyleride Rusya'nın bir parçası olmak istediler. 14 Nisan 1914'te Uranhay Cumhuriyeti Uryankay Krayı olarak Rus himayesine girdi.[4][5]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Robertson, P. (2011). Robertson's Book of Firsts: Who Did What for the First Time. Bloomsbury Publishing. ISBN 9781608197385. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2018. 
  2. ^ L. Dendev, Mongolyn touch tüükh [Brief History of Mongolia] (Ulan Bator, 1934), p. 55.
  3. ^ N.P. Leonov, Tannu Tuva (Moscow, 1927), p. 42.
  4. ^ Istoriya Tuvy [History of Tuva], v. 1, pp. 354-55.
  5. ^ "RossTuva | ТЫВА Tuva". hubert-herald.nl. 5 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2018. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Moğolistan</span> Doğu ve Orta Asyada yer alan karasal bir ülke, devlet

Moğolistan, Doğu ve Orta Asya'da bulunan denize kıyısı olmayan bir ülkedir. Ülke toprakları tarihî Dış Moğolistan bölgesine denk düşer. Kuzeyde Rusya; güney, doğu ve batısında Çin'e bağlı İç Moğolistan ile Sincan Uygur Özerk Bölgesi vardır. Moğolistan'ın Kazakistan'a sınırı olmamasına rağmen ülkenin en batısı Kazakistan'ın doğu ucuna 37 kilometre uzaklıktadır. Ayrıca Kazakistan'dan sonra denize kıyısı olmayan en büyük ikinci ülkedir. Yüzölçümü 1.564.116 kilometre kare, nüfusu 3,3 milyon civarı olan Moğolistan, en geniş on dokuzuncu ülke ve en seyrek nüfuslu ülkedir. Ülke çok az ekilebilir toprağa sahiptir. Topraklarının çoğu bozkırdır. Kuzey ve batıda dağlar ve güneyde Gobi Çölü bulunur. Ulan Batur, ülkenin başkentidir ve yaklaşık olarak ülke nüfusun %38'ine ev sahipliği yapar. Ayrıca dünyanın en soğuk başkentlerinden biridir. Moğolistan yarı başkanlık sistemi ile yönetilen cumhuriyettir.

<span class="mw-page-title-main">Abhazya</span> Güney Kafkasyada kısmen tanınan devlet

Abhazya, Gürcistan'ın kuzeybatısında, Karadeniz'in doğusunda yer alan tarihsel bölgedir. Abhazya adı, tarihsel bölge dışında, de facto Abhazya Cumhuriyeti ile Gürcistan'a bağlı Abhazya Özerk Cumhuriyeti'ni de ifade etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Sincan Uygur Özerk Bölgesi</span> Çin Halk Cumhuriyetinde özerk bölge

Sincan veya Şincan Uygur Özerk Bölgesi, Türkiye Türkçesinde yazılmış resmi Çin devlet kaynaklarında Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi veya sadece Xinjiang olarak geçer, Çin'in kuzeybatısında bulunan bir özerk bölge. Güneyde Tibet Özerk Bölgesi, güney doğuda Çinghay ve Gansu eyaletleri, doğuda Moğolistan, kuzeyde Rusya, kuzeybatıda Kazakistan ve batıda Kırgızistan, Tacikistan, Afganistan, Pakistan ve Hindistan kontrolündeki Keşmir bölgesiyle komşudur. 1.664.897,17 km² yüzölçümü ile Çin Halk Cumhuriyeti'nin en geniş idari bölgesidir. Başkenti Urumçi, resmî dilleri Uygurca ve Standart Çincedir.

<span class="mw-page-title-main">Kırgızistan tarihi</span>

Türk tarihinin bilinen en eski kavimlerinden biri olan Kırgız Türkleri, Çin kaynaklarında “Ge-kun”, “Kie-kun”, “K’i-ku”, “Hegu” adıyla geçmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Tuva Cumhuriyeti</span> Rusya Federasyonu’nda Güney Sibiryada özerk bir Türk cumhuriyeti

Tuva Cumhuriyeti veya Tıva Cumhuriyeti ; Rusya Federasyonu’nda Güney Sibirya'da özerk bir Türk cumhuriyetidir. Tuva cumhuriyeti, adını, Türk halklarından biri olan Tuvalardan alır. Tıva Cumhuriyeti olarak da Türkiye Türkçesinde kullanımı vardır. Moğolistan'a komşu olan cumhuriyetin yüzölçümü 170.500 km²'dir. Nüfusu 313.612 kişidir. Konumu ise kuzeyinde Rusya Federasyonuna bağlı Krasnoyarsk Krayı, kuzeybatısında Hakas Özerk Cumhuriyeti, batısında Altay Özerk Cumhuriyeti, güneyinde Moğolistan, doğusunda Buryatya çevrelemiştir. Çevresindeki ülkelere göre Türk nüfusunun en yoğun olduğu Güney Sibirya ülkesidir.

<span class="mw-page-title-main">Altay Krayı</span> Rusyanın Sibirya bölgesinde idarî birim

Altay Krayı, Rusya'nın Sibirya Federal Bölgesi'nde yer alan ve Altay-Sayan Dağları bölgesinde Obi, Abakan-Yenisey civarında bulunan kraydır. Kuruluşu 28 Eylül 1937'dir.

Rusya Federasyonu, 85 federe yapıya, birliğe dahil birime, bölünmüştür. Bu yapılanmanın 22 tanesi cumhuriyetlerden oluşur. Cumhuriyetlerde, toplumun çoğunluğunu etnik kökeni Rus olmayan halk oluşturur, fiziki sınırlar bu şekilde belirlenmiştir. Bir cumhuriyette yerel halkın etnik kökeni cumhuriyete isim veren milliyet olarak bilinir. On yıllarca süren Rusya içi göçler nedeniyle artık bu milliyet o cumhuriyetin nüfusunda çoğunluğu temsil etmeyebilir ama yine de o belirli etnik milliyetin cumhuriyeti olarak kabul görür.

<span class="mw-page-title-main">Yuan Hanedanı</span> Mogol hanlığı, Cengiz Hanın torunu Kübilay Han tarafından kuruldu

Yuan Hanedanı ya da Kubilay Hanlığı, 1280-1368 yılları arasında Çin'i egemenliği altına alan Moğollar tarafından kurulmuş hanedan.

<span class="mw-page-title-main">Çing Hanedanı</span> Doğu Asyada kurulan Çinin son imparatorluk hanedanı

Çing Hanedanı, 1644-1911 yılları arasında Çin'de hüküm sürmüş hanedandır. Kurucusu, Çin'in kuzeydoğusunda yaşayan Mançuların Aisin Gioro klanıdır; bu nedenle Mançu Hanedanı olarak da adlandırılır. Çin'in son imparatorluk hanedanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Mançurya</span> Doğu Asyadaki coğrafi bir bölge

Mançurya, Doğu Asya'da bugünkü Çin'in kuzeydoğu bölgesi ve Rusya'nın Primorski bölgesini kapsayan tarihî bir bölge.

<span class="mw-page-title-main">Türk tarihi</span> Türk topluluklarının ortak tarihi

Türk tarihi, günümüzdeki Türk halklarının ve yabancı halkların arasında Türk dilini konuşmuş olan Türk topluluklarının ortak tarihidir. Göktürklerden önce var olmuş Türk dili konuşan topluluklar bazı tarihçiler tarafından, Türk tâbiri yerine Ön Türk tabiri ile anılırdı.

<span class="mw-page-title-main">Sibirya Federal Bölgesi</span>

Sibirya Federal Bölgesi, Rusya'nın 8 federal bölgesinden biridir. Orta Asya'nın kuzeyinde yer alır. Yüzölçümü 5.114.800 km², 2002 sayımına göre nüfusu 20.062.938'dir. Bu bölgede Türk, Moğol gibi Rus olmayan özerk devletler olduğundan ve zengin yer altı kaynakları bulunduğundan Sibirya adı altında okrug oluşturularak bölgedeki Rus olmayan cumhuriyetlerin ayrılmasının önüne geçilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Tuva Halk Cumhuriyeti</span> Komünist, 20. yüzyıl türk devleti

Tuva Halk Cumhuriyeti, 1921-1944 yılları arasında Güney Sibiryada şimdiki Tuva Cumhuriyeti topraklarında bağımsız yaşamış bir Türk cumhuriyetidir. 11 Ekim 1944'te SSCB'ye bağlanmıştır. Kuruluşta Tandı Uranhay ülkesindeki Tañnı Tuva Cumhuriyeti adı sonra Tuva Halk Cumhuriyeti olarak değiştirilmiştir. Tuva meclisinin ilk başkanı Buyan Badırgıdır.

<span class="mw-page-title-main">Amur Oblastı</span> Rusyadaki bir idarî birim

Amur Oblastı, Moskova'ya 8,000 kilometre uzaklıkta, Amur ve Zeya Nehri'nin kıyısında bulunan Rusya'ya bağlı oblasttır. Kuzeyinde Saha Cumhuriyeti, doğusunda Habarovsk Krayı ve Yahudi Özerk Oblastı, güneyinde Çin ve batısında Zabaykalski Krayı vardır. Stanovoy Sıradağlarının doruğuna kadar uzanan toprakları içine almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Tandı Uranhay</span>

Tandı Uranhay, (Tuva Türkçesi: Таңды Урянхай

<span class="mw-page-title-main">Aigun Antlaşması</span> Rus İmparatorluğu ile Çinin Mançu hükümdarları Çing Hanedanı arasında gerçekleşen 1858 tarihli Eşitsiz anlaşmadır

Aigun Antlaşması 1858 yılında Rus İmparatorluğu ile Çin'in Mançu hükümdarları Çing Hanedanı arasında gerçekleşen Uzak Doğu Rusyası ile günümüzde Kuzeydoğu Çin olarak bilinen Mançurya arasındaki günümüz sınırının büyük kısmının oluşturulduğu Eşitsiz anlaşmadır. Stanovoy Dağları ile Amur Nehri arasındaki toprakların Çing İmparatorluğu'ndan Rus İmparatorluğu'na devri ile 1689 tarihli Nerçinsk Antlaşması'nı tersine çevirmiş. Rusya, Çin'den 600,000 kilometrekare (231,66 sq mi) üzerinde toprak almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kuzeybatı Çin</span>

Kuzeybatı Çin, Çin Halk Cumhuriyeti'nin coğrafi bölgelerinden biridir. Sincan ve Ningksia özerk bölgelerini ve Şensi, Kansu ve Çinghay eyaletlerini kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Moğolistan Halk Cumhuriyeti</span> 1924-1992 yılları arasında Doğu Asyada hüküm sürmüş sosyalist devlet.

Moğolistan Halk Cumhuriyeti (Moğolca: Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улс, Bügd Nairamdakh Moğol Ard Uls, 1924 ile 1992 yıllar arasında Asya kıtasında bugünkü Moğolistan sınırları içerisinde egemen olan sosyalist devlet.

<span class="mw-page-title-main">Uryankay Krayı</span>

Uryankay Krayı(Tuvaca:Таңды Урянхай, Çince: 唐努烏梁海, Basitleştirilmiş Çince : 唐努 乌梁海, Pinyin : Tángnǔ Wūliánghǎi) 1914-1921 yıllarında Ruslar tarafından bölgeye verilen isimdir. 1912 yılına kadar toprak, Çin'i yöneten ve "Tannu-Uryankhai" olarak adlandırılan Mançu Jin hanedanı tarafından yönetildi.