İçeriğe atla

Ural-Yukagir dilleri

Ural-Yukagir dilleri
Coğrafi dağılımAvrupa ve Rusya
SınıflandırmaKendi başına varsayımsal bir dil ailesi
Alt bölümler
Ural-Yukagir dillerinin coğrafî dağılımı:
  Fin
  Sami
  Mordvin
  Mari
  Perm
  Ugor
  Samoyed
  Yukagir

Ural-Yukagir dilleri, Ural ve Yukagir dillerini tek çatı altında birleştiren varsayımsal bir dil ailesidir.

Önerilen kanıt

Collinder, Ural ve Yukagir dilleri arasındaki genetik ilişki konusundaki iddiasını sözcüksel ve dilbilgisel kanıtlara dayandırmıştır. Dilbilgisel açıdan Collinder'e göre zamirler, nominal hâl ekleri ve fiil çekimi arasındaki benzerlikleri vardır.[1]

Aşağıdaki sözcük karşılaştırma listesi Nikolaeva'dan (2006) alınmıştır.[2]

Proto

Yukagir

Proto Uralca/

Proto-Fin-Ugor

Anlam
* čupo- * cuppa 'keskin' / 'dar, ince'
* eme * ema 'anne'
* iw- * ime- 'emmek'
* köj * koje 'genç adam' / 'adam'
* leɣ * sewe - / * seɣe- 'yemek'
* mon- * monV- 'söyle'
* nu: * nime 'isim'
* olo- * sala- 'çalmak'
*ör- *or- 'bağırmak'
* pe: * pije 'dağ, kaya' / 'taş'
* pöɣ- * pukta- 'koş, zıpla'
* qa:r/*qajr *kore/*ko:re 'deri'
* qol- * kule- 'duymak'
* wonč- * wacV / * wančV 'kök'

Eleştiri

Ural-Yukagir hipotezi birçok araştırmacı tarafından yeterli kanıt olmadığı için reddedilmiştir. Birçok araştırmacı, göz ardı edilemeyecek ortak bir kelime dağarcığı olduğu konusunda hemfikir olsa da, bunların ortak köken sonucu olmadığı, daha ziyade Yukagir ve Ural dilleri konuşmacıları arasındaki temastan kaynaklandığı ve Ural dillerden (özellikle Samoyed kolundan) Yukagir dillerine söz varlığı aktarımı olduğu iddia edildi. Rédei (1999) Ural dillerinden Yukagir dillerine geçtiğini düşündüğü alıntı kelimelerin bir listesini oluşturmuştur.[3] Häkkinen (2012) dilbilgisel sistemlerin özellikle morfoloji konusunda çok az ikna edici benzerlik gösterdiğini iddia eder ve varsayılan Ural-Yukagir eş asıllılarının aslında Uralcanın Sayan'da konuşulduğu erken bir evresinden (MÖ 3000) Yukarı Lena Nehri ve Baykal Gölü yakınında konuşulmuş Yukagircenin erken bir dönemine ödünçlemeler olduğunu öne sürer.[4] Aikio (2014), Rédei ve Häkkinen'in görüşlerine katılarak Ural-Yukagir teorisi hakkında kanıt olmadığını ve mantıksız olduğunu belirtir ve iki aile tarafından paylaşılan ortak kelime dağarcığını ödünçlemelere dayandırır. Buna karşın Aikio, özellikle Rédei'nin ödünçleme listesindeki çoğu eş asıllıyı kabul etmez ve ödünçleme tarihini çok daha yakın bir zamana, MÖ 1. binyıl civarına koyar.[5]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Collinder (1965b), p. 30: "The features common to Yukagir and Uralic are so numerous and so characteristic that they must be remainders of a primordial unity. The case system of Yukagir is almost identical with that of Northern Samoyed. The imperative of the verbs is formed with the same suffixes as in Southern Samoyed and the most conservative of the Fenno-Ugric languages. The two negative auxiliary verbs of the Uralic languages are also found in Yukagir. There are striking common traits in verb derivation. Most of the pronominal stems are more or less identical. Yukagir has half a hundred words in common with Uralic, in addition to those that may fairly be suspected of being loanwords. This number is not lower than should be expected on the assumption that Yukagir is akin to Uralic. In Yukagir texts one may find sentences of up to a dozen words that consist exclusively or almost exclusively of words that also occur in Uralic. Nothing in the phonologic or morphologic structure of Yukagir contradicts the hypothesis of affinity, and Yukagir agrees well with Uralic as far as the syntax is concerned."
  2. ^ Nikolaeva (2006).
  3. ^ Rédei (1999).
  4. ^ Häkkinen (2012).
  5. ^ Aikio (2014).
  • Aikio (2014). "The Uralic–Yukaghir lexical correspondences: genetic inheritance, language contact or chance resemblance?". Finnisch-Ugrische Forschungen. 2014 (62): 7-76. 
  • Bomhard, Allan R. 2008. Proto-Nostratic'u Yeniden Yapılandırma: Karşılaştırmalı Fonoloji, Morfoloji ve Kelime Bilgisi, 2 cilt. Leiden: Brill.
  • Bouda (1940). "Die finnisch-ugrisch-samojedische Schicht des Jukagirischen". Ungarische Jahrbücher. 20: 80-101. 29 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2020. 
  • Jukagirisch und Uralisch. Uppsala Universitets Årsskrift 8. Uppsala: Almqvist & Wiksell. 1940. 
  • Collinder (1957). "Uralo-jukagirische Nachlese". Uppsala Universitets Årsskrift. 12: 105-130. 
  • Collinder (1965a). "Hat das Uralische Verwandte? Eine sprachvergleichende Untersuchung". Acta Societatis Linguisticae Upsaliensis. 1: 109-180. 
  • Collinder (1965b). "An Introduction to the Uralic Languages". Berkeley and Los Angeles: University of California Press. 
  • Greenberg, Joseph H. 2000. Hint-Avrupa ve En Yakın Akrabaları: Avrasya Dili Ailesi, Cilt 1: Gramer. Stanford, California: Stanford Üniversitesi Yayınları.
  • Greenberg, Joseph H. 2002. Hint-Avrupa ve En Yakın Akrabaları: Avrasya Dili Ailesi, Cilt 2: Sözlük. Stanford, California: Stanford Üniversitesi Yayınları.
  • Greenberg, Joseph H. 2005. Genetik Dilbilim: Teori ve Yöntem Üzerine Denemeler, editör William Croft. Oxford: Oxford Üniversitesi Yayınları.
  • Häkkinen (2012). "Early contacts between Uralic and Yukaghir". Suomalais-Ugrilaisen Seuran Toimituksia − Mémoires de la Société Finno-Ougrienne. 264: 91-101. 29 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2020. 
  • "The Uralo-Yukaghir focus system and problem in remote genetic relationship". Studies in descriptive and historical linguistics. Festschrift for Winfred P. Lehmann. Amsterdam: John Benjamins. 1977. ss. 301-316. 
  • Lewy (1928). "Possessivisch und Passivisch. Bemerkungen zum Verbalausdruck in der sprachlichen Typenlehre". Ungarische Jahrbücher. 8: 274-289. 29 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2020. 
  • Проблема урало-юкагирских генетических связей ('The Problem of Uralo-Yukaghir Genetic Relationship'). PhD dissertation (Tez). Moscow: Institute of Linguistics. 1988. 
  • A Historical Dictionary of Yukaghir. Berlin/New York: Mouton de Gruyter. 2006. 
  • Paasonen (1907). "Zur Frage von der Urverwandschaft der finnisch-ugrischen und indoeuropäischen Sprachen ('On the question of the original relationship of the Finnish-Ugric and Indo-European languages')". Finnisch-Ugrische Forschungen. 7: 13-31. 
  • Linguistic Science in the Nineteenth Century: Methods and Results. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press. 1931. 
  • Pedersen, Holger. 1933. "Zur Frage nach der Urverwandtschaft des Indoeuropäischen mit dem Ugrofinnischen." Mémoires de la Société finno-ougrienne 67: 308-325.
  • Piispanen (2013). "The Uralic-Yukaghiric Connection Revisited: Sound Correspondences of Geminate Clusters". Journal de la Société Finno-Ougrienne. 2013 (94): 165-197. 
  • Rédei (1999). "Zu den uralisch-jukagirischen Sprachkontakten". Finnisch-Ugrische Forschungen. 55: 1-58. []
  • Ruhlen, Merritt. 1987. Dünya Dilleri Rehberi, Cilt 1: Sınıflandırma (bugüne kadar sadece cilt görünür). Stanford, California: Stanford Üniversitesi Yayınları.

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Altay dilleri</span> bir dil ailesi

Altay dilleri ilk olarak 18. yüzyılda ileri sürülmüş Avrasya'da yaygınca konuşulan Türk dilleri, Moğolca, Tunguzca ve bazen Japonca, Korece ve Aynu dillerinin ortak bir ataya sahip olduklarını savunan varsayımsal bir dil ailesidir.

<span class="mw-page-title-main">Macarca</span> Macaristanın resmi dili

Macarca (kendi dilinde

<span class="mw-page-title-main">Ural-Altay dil ailesi</span> Ural ve Altay dillerini bir arada toplayan hipotez

Ural - Altay Dil Ailesi, 19. yüzyılda ve bazı ülkelerde 20. yy ortalarına kadar yaygın biçimde kabul edilen, Ural ve Altay dillerini bir arada toplayan hipotezdir. Günümüzde ise dil bilimciler arasında bu dillerin birbiriyle alakası olmadığı ve Ural-Altay dil ailesinin gerçek olmadığı konusunda fikir birliği vardır.

<span class="mw-page-title-main">Ural dilleri</span> otuz dokuz dil barındıran ve toplamda 50 milyon insan tarafından konuşulan dil ailesi

Ural dilleri, içinde otuz dokuz dil barındıran ve toplamda 25 milyon insan tarafından konuşulan dil ailesidir. Dünya üzerinde en çok konuşanı olan Ural dilleri, sırasıyla Macarca, Fince, Estonca, Marice ve Udmurtçadır. Yine dünyada içinde belirgin olarak Ural dilleri konuşanı barındıran ülkeler Estonya, Finlandiya, Macaristan, Romanya, Rusya, Sırbistan ve Slovakya'dır.

<span class="mw-page-title-main">Hint-İranlılar</span>

Hint-İranlılar ya da kendi tarihsel adlandırmaları ile Arya veya Aryanlar Hint-Avrupa dil ailesinin önemli bir kolu olan, Hint-İran dillerinin, MÖ 3. binyılın ikinci yarısından sonra, Avrasya'nın geniş ve önemli bölgelerinde yayılmasına sebep olmuş olan bir grup Hint-Avrupa Halkıydı, zamansal süreçte İran ve Hint-Aryan halkları olarak bilinen, iki ayrı alt gruba bölündüler.

<span class="mw-page-title-main">Tunguz dilleri</span>

Tunguzca veya Tunguz dilleri, Sibirya, Moğolistan ve Mançurya'da konuşulan bir dil grubu. Bu dil grubuna ait dillerin günümüzde sadece 75,000 konuşanı bulunmaktadır ve ölü bir dil olma tehlikesi ile karşı karşıyadır.

Botay kültürü veya Botai kültürü, Bakır Çağı'a âit MÖ 3700'lü yıllarda Kuzey Kazakistan'da oluşmuş bir kültürdür. Târihte bilinen ilk at evcilleştiren kültür, Botai kültürüdür.

<span class="mw-page-title-main">Baltık-Fin dilleri</span>

Baltık-Fin dilleri veya Fin dilleri, Baltık Denizi ve çevresinde yedi milyondan fazla insan tarafından konuşulan, Ural dillerine mensup bir dil topluluğudur.

<span class="mw-page-title-main">Komice</span> Ural dili

Komice, Ural dil ailesinin Perm dillerine ait bir dildir. Komice, birkaç lehçeleri ile tek dil olarak veya Perm dillerinin iki kolundan birini oluşturan yakından ilgili diller grubu olarak kabul edilmektedir.

Fin-Ugor Topluluğu, kendini Ural ve Altay dillerinin çalışılmasına adanmış bir Fin akademik birliktir. Profesör Otto Donner'ın önerisiyle 1883'te Helsinki'de kuruldu.

<span class="mw-page-title-main">Güney Estonca</span>

Güney Estonca Tartu, Mulgi, Võro ve Seto değişkelerini kapsamak üzere Estonya'nın güneydoğusunda konuşulur. Güney Estoncanın statüsü üzerinde akademik çevrelerde henüz fikirbirliği bulunmamaktadır; bazı dilbilimciler Güney Estoncayı Estoncanın bir lehçesi olarak görürken, diğer dilbilimciler ise Güney Estoncanın kendi kendine bağımsız bir Fin dili olduğunu savunurlar. Diyakronik açıdan Kuzey ile Güney Estonca, Fin dil ailesi içerisinde ayrı dallar teşkil ederler.

Mordvin dilleri, Ural dillerinin bir koludur. Birbiriyle yakın bağları olan ve ikisi de Mordovya bölgesinde konuşulan Erzyan ile Mokşan dillerinden oluşur. Bu grubun eskiden tek bir "Mordvin dili"ni teşkil ettiği düşünülürdü, ancak mevcut durumda küçük bir dil grubu olarak görülür. Sesbilim, sözcük ve dilbilgisi farklılıkları nedeniyle Erzyanca ile Mokşanca birbiriyle karşılıklı anlaşılabilirlik göstermemektedir; hatta gruplar arası temaslarda sık sık Rus dili kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Nganasanlar</span>

Nganasanlılar, Kuzey Sibirya'daki Taymır Yarımadası'nda yaşayan Samoyed halklarından biridir. Ural dillerinden Nganasan dilini konuşan topluluk, Kuzey Rusya'nın yerli halklarından biri olarak kabul edilir. Esas olarak Krasnoyarsk Krayı'nın Taymyrsky Dolgano-Nenetsky Bölgesi'ndeki Ust-Avam, Voloçanka ve Novaya yerleşimlerinde, daha küçük nüfuslar ise Dudinka ve Norilsk kasabalarında ikamet etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Volga Finleri</span>

Volga Finleri, Rusya'nın Volga Nehri yakınlarında yaşayan ve Ural dilleri konuşan yerli halklardan oluşan tarihi bir gruptur. Modern temsilcileri Çirmişler, Erzyanlar ve Mokşa Mordvinleridir. Günümüzde konuşulmayan Merya, Muroya ve Meşçerya dillerini konuşan halklar da bu gruba mensuptur. Permililer de bazen Volga Finleri olarak gruplandırılır.

<span class="mw-page-title-main">Ugorlar</span>

Ugorlar Rusya'nın Hantı-Mansi Özerk Okrugu'nun Hantı ve Mansi halklarının atalarıydı. İsim bazen modern bağlamda eskiden "Ugor Finleri" olarak adlandırılan günümüzde onların neslinden gelenler dahil olmak üzere battaniye terimi olarak da kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Seto leelo</span>

Seto leelo, Setos'un çok sesli halk şarkıları tarzıdır.

<span class="mw-page-title-main">Fin-Perm dilleri</span>

Fin-Perm dilleri, Ural dillerinin önerilen bir alt bölümüdür. Baltık-Fin dillerini, Sami dillerini, Mordvin dillerini, Marice, Perm dillerini ve muhtemelen bir dizi ölü dili içermektedir. Ural dillerinin geleneksel taksonomisinde, Fin-Perm'in MÖ 3000-2500 civarında Fin-Ugor dillerinden ayrıldığı ve MÖ 2000 civarında Perm dillerine ve Fin-Volga dillerine ayrıldığı tahmin edilmektedir. Günümüzde taksonomik bir varlık olarak grubun geçerliliği sorgulanmaktadır ve beş şubesinin karşılıklı ilişkileri çok az fikir birliği ile tartışılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Perm dilleri</span>

Perm dilleri, Ural dillerinin bir alt bölümüdür. Çoğunlukla, Rusya içinde Ural Dağları'nın batısındaki çeşitli bölgelerde konuşulmaktadır. Toplam konuşmacı sayısı 950.000 civarındadır ve bunların yaklaşık 550.000'i en çok konuşulan dil olan Udmurtçayı konuşur. Diğer Ural dilleri gibi, Perm dilleri de öncelikle sondan eklemelidir ve zengin bir dilbilgisi durumları sistemine sahiptir. Diğerlerinin aksine, ünlü uyumları bulunmamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Fin-Volga dilleri</span>

Fin-Volga dilleri, Ural dillerinin önerilen bir alt bölümüdür. Baltık-Fin dillerini, Sami dillerini, Mordvin dillerini ve Mariceyi içermektedir. MÖ 2000 civarında Fin-Perm dillerinden dallandığı varsayılmıştır.

Proto-Samoyed dili, Samoyed dilleri ailesine ait tüm dillerin kökeni olan varsayımsal bir atadildir. Bu dilin, Ural dilleri ailesine dahil olduğu düşünülmektedir ve diğer Ural dillerinden Proto-Samoyedce dili aracılığıyla ayrılmıştır. Proto-Samoyedce, modern Samoyed dillerinin temelini oluşturur.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.