İçeriğe atla

Upstream (petrol endüstrisi)

Upstream veya memba, petrol sektöründe yaygın bir şekilde arama ve üretim (E&P) olarak bilinir. Petrol ve doğal gaz endüstrisi genellikle upstream (yukarı akış veya kaynak), midstream (orta akış) ve downstream (aşağı akış) şeklinde üç ana bileşene ayrılmaktadır.[1][2]

Upstream sektörü çoğunlukla yeraltındaki veya su altındaki ham petrol ve doğal gaz keşif ile sondaj kuyuları, sonradan yapılan sondaj işlemleri, geri kazanma ve kuyu faaliyetlerini içerir.[3] Upstream sektörü günümüzde sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) işlemleri ve taşıma gelişmeleri doğrultusunda çeşitli gelişmeler yaşamış ve doğal gaza doğru önemli derece kayma olmuştur.

Upstream endüstrisi ayrıca birleşmeler, devralmalar ve çok sayıda tasfiyelerin en çok yaşandığı bileşen olmuştur.

Büyük petrol şirketleri satışları bakımından "supermajör" (BP, Chevron, ExxonMobil, ConocoPhillips, Shell, Eni ve Total S.A.), "majör" ve "independents" (bağımsız) ya da "jobbers" (aracı) şeklinde sınıflandırılırlar. Son yıllarda ise ulusal petrol şirketleri en büyük petrol rezervleri üzerinde hak sahibi konumuna yükselmişlerdir. Aşağıdaki tabloda 2012 yılı rezerv miktarına göre ve üretime göre sıralanmış en büyük on ulusal petrol şirketi gösterilmiştir.[4][5]

Rezerv ve üretime göre Dünya'daki en büyük 10 petrol şirketi
Sıra Şirket (Rezervler) Dünya genelindeki sıvı rezervleri (109 varil) Dünye genelindeki doğal gaz rezervleri (1012 fit3) Toplam petrol eşdeğerindeki varil rezervleri (109 varil) Şirket (Üretim) Üretim (Milyon varil/günlük)[1]
1 Suudi Arabistan Saudi Aramco 260 254 303 Suudi Arabistan Saudi Aramco 12.5
2 İran İran Ulusal Petrol Şirketi (NIOC) 138 948 300 İran İran Ulusal Petrol Şirketi (NIOC) 6.4
3 Katar Qatar Petroleum 15 905 170 Amerika Birleşik Devletleri ExxonMobil 5.3
4 Irak Irak Ulusal Petrol Şirketi (INOC) 116 120 134 Çin PetroChina 4.4
5 Venezuela PDVSA 99 171 129 Birleşik Krallık BP 4.1
6 Birleşik Arap Emirlikleri Abu Dabi Ulusal Petrol Şirketi (ADNOC) 92 199 126 Hollanda Birleşik Krallık Royal Dutch Shell 3.9
7 Meksika Pemex 102 56 111 Meksika Pemex 3.6
8 Nijerya Nijerya Ulusal Petrol Şirketi (NNPC) 36 184 68 Amerika Birleşik Devletleri Chevron Corporation 3.5
9 Libya Ulusal Petrol Şirketi (NOC) 41 50 50 Kuveyt Kuveyt Petrol Şirketi 3.2
10 Cezayir Sonatrach 12 159 39 Birleşik Arap Emirlikleri Abu Dabi Ulusal Petrol Şirketi (ADNOC) 2.9
^1: Doğal gazda dahil olmak üzere her iki ürünü de üreten şirketlerin toplam üretim gücü (petrol varile dünüştürülmüştür) baz alınmıştır.

Bunların dışında sektöre hakim konumda olan ve uluslararası pazar payı bulunan pek çok şirket bulunmaktadır. Bunlara örnek olarak şu şirketler verelebilir:[6]

  • BG Group
  • BHP Billiton
  • ConocoPhillips
  • Chevron
  • Eni
  • ExxonMobil
  • OMV
  • Hess Ltd
  • Marathon Oil
  • Total
  • Tullow Oil
  • First Texas Energy Corp

Kaynakça

Özel;
  1. ^ "Upstream, midstream & downstream". 7 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2016. 
  2. ^ Industry Overview 6 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Kanada Petrol Hizmetler Derneği (PSAC)
  3. ^ "Coalbed Methane Basic Information". 5 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2016. 
  4. ^ The Role of National Oil Companies in the International Oil Market 16 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Bölüm: The Market Position of National Oil Companies, Yayıncı: Congressional Research Service, Tarih: Ağustos 2007, PDF, Erişim tarihi: 17 Eylül 2009, Petrol rezervlerinin ve üretiminin 2006 yılına göre sıralanması.
  5. ^ "The World's 25 Biggest Oil Companies" 3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (2012). Forbes
  6. ^ "International Association of oil and Gas Producers". 22 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2016. 
Genel;

İlgili Araştırma Makaleleri

Çok uluslu şirket, en az iki ülkede üretim ve hizmet sunan şirkettir. Bazı büyük çok uluslu şirketin bütçeleri pek çok küçük ülkeyi geçmektedir. Dünyanın en büyük 100 ekonomisinden 51'i çok uluslu şirketlerdir. Uluslararası ilişkilerde, ekonomik güçleri, geniş finansal kaynakları ve lobi çalışmaları sayesinde güçlü bir etkileri vardır.

Standard Oil Company, Inc. veya sadece Standard Oil, önce ABD içinde, sonra ABD dışında petrol rafinerileri açan, aynı zamanda bu petrolleri taşıyan ve pazarlayan ABD merkezli bir şirket. 1870'te John D. Rockefeller'ın girişimciliği ve finansör Henry Flagler'in maddî yardımlarıyla Ohio'da kuruldu. Zamanla dönemin dünyasının en büyük petrol şirketi olma konumuna gelmiştir.

Yedi Kız Kardeş, İtalyan yönetici Enrico Mattei tarafından dünyanın önde gelen petrol üreticisi şirketlerine atfen verilen isimdir.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı</span> şirket

Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı, Türkiye'de bir petrol şirketidir.

Aşağıdaki liste, 24 Temmuz 2006 tarihinde yayınlanmış olup, sıralamanın en üstündeki on kurumu içerir. Bu çalışma, 31 Mart 2006 ya da daha önce sona eren mali dönem sonu raporları göz önüne alınarak yapılmıştır. 3 Temmuz 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

  1. ExxonMobil - Amerika Birleşik Devletleri (petrol)
  2. Walmart - Amerika Birleşik Devletleri (parekende)
  3. Royal Dutch Shell - Hollanda/İngiltere (petrol)
  4. BP - İngiltere (petrol)
  5. General Motors - Amerika Birleşik Devletleri (otomotiv)
  6. Chevron - Amerika Birleşik Devletleri (petrol)
  7. DaimlerChrysler - Almanya (otomotiv)
  8. Toyota Motor Corporation - Japonya (otomotiv)
  9. Ford Motor Company - Amerika Birleşik Devletleri (otomotiv)
  10. ConocoPhillips - Amerika Birleşik Devletleri (petrol)
<span class="mw-page-title-main">Petrol ve doğalgaz mühendisliği</span>

Petrol ve doğal gaz mühendisliği, ham petrol veya doğal gaz gibi hidrokarbonların üretimi ile ilgili faaliyetlerle ilgilenen mühendislik dalıdır. Petrol arama ve üretimi ile doğal gaz endüstrisinin kaynak sektör içerisinde yer aldığı kabul edilir. Yer altı kaynaklarının keşfi ile petrol ve doğal gaz endüstrisi olmak üzere, mühendisliğin iki ana disiplini bulunmaktadır. Her iki disiplinde yer altındaki hidrokarbon rezervlerinin, ekonomiye olan katkısını arttırmaya odaklanmaktadır. Petrol mühendisliği çok yüksek gözenekli kayalar içerisindeki yağ, su ve gazın fiziksel davranışları konusuna ayrıntılı bir anlayış getirerek, bu kaynağın geri kazanılabilir hacminin tahmin edilmesi üzerine odaklanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">KazMunayGaz</span>

KazMunayGaz Kazakistan Cumhuriyeti'nin devlet petrol ve gaz şirketidir. 2002 yılında, Kazakoil ile Petrol ve Doğal Gaz Taşıma şirketleri birleştirilerek kurulmuştur. Genel merkezi Jastar Parkı önünde yer almaktadır.

Exxon Mobil Corporation ya da ExxonMobil, Amerikan çok uluslu petrol ve doğalgaz şirketi. Şirketin ana merkezi Irving, Teksas, ABD'de bulumaktadır. Şirket doğrudan John D. Rockefeller'in Standard Oil Company şirketinin kökeninden gelmektedir ve 30 Kasım 1999 tarihinde Exxon ve Mobil petrol şirketlerinin birleşmesi ile oluşmuştur. Kanada'da faaliyet gösteren Imperial Oil şirketi ile de bağlıdır.

Chevron Corporation çok uluslu bir Amerikan enerji şirketidir. Günümüzde hala etkin olan şirketin merkezi Kaliforniya San Ramon'da bulunmaktadır. Standart Oil şirketlerinin üyesi olan Chevron, bugün 180'den fazla ülkede aktif olarak çalışmaktadır. Petrol, gaz ve jeotermal enerji sektörlerinde yaygın olarak faaliyet gösteren Chevron arama ve üretim de dahil olmak üzere; rafineri, pazarlama, ulaşım, kimyasal maddelerin üretimi ve satışını da üstlenmektedir. Chevron aynı zamanda dünyanın en büyük petrol şirketlerinden biridir. 2014 itibarıyla ABD'nin ve dünyanın en büyük 500 şirketinin listelendiği Fortune Global 500 listesinde üçüncü sırada yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Trans Arabistan petrol boru hattı</span>

Trans Arabistan petrol boru hattı (Tapline) Suudi Arabistan'daki Kaysume köyünden Lübnan'daki Sayda şehrine kadar çalışan bir petrol boru hattı idi. Uluslararası petrol ticareti için önemli bir etmendi. Lübnan ekonomisinin ve keza Amerika Birleşik Devletleri ve Orta Doğu ilişkilerinin gelişimi açısından önemliydi.

<span class="mw-page-title-main">Petrol endüstrisi</span>

Petrol endüstrisi, petrol sanayi veya petrol ve doğal gaz endüstrisi, küresel olarak petrol ve petrol ürünlerinin aranması, çıkarılması, rafine edilmesi, taşınması ve pazarlanması süreçlerini kapsayan terimdir. Sektörün en büyük hacme sahip ürünleri arasında mazot ve benzin bulunmaktadır. Petrol ayrıca ilaçlar, solventler, gübre, pestisit ve plastik gibi birçok kimyasal ürün içinde ham madde niteliği taşımaktadır. Petrol endüstrisi upstream, midstream ve downstream şeklinde üç ana bileşene ayrılmaktadır. Midstream yani orta kısım işlemler genellikle downstream kategorisine dahil edilmektedir.

Midstream, petrol ve doğal gaz endüstrisinin upstream ve downstream şeklinde bölünmüş üç bileşeninden birisidir. Midstream sektörü, petrol endüstrisinde depolama, taşıma ve ham ya da rafine edilmiş petrol ile petrol ürünlerinin toptan pazarlanması bölümleri ile ilgilenir.

Downstream veya mansap, petrol ve doğal gaz endüstrisindeki upstream ve midstream şeklinde bölünmüş üç sektöründen birisidir.

Azerbaycan Uluslararası İşletme Şirketi (AUİŞ) 10 petrol şirketi tarafından kurulmuş, Azer-Çırak-Güneşli Petrol Sahası'nda üretim yapan bir konsorsiyumdur. Konsorsiyumu oluşturan şirketler şunlardır.

<span class="mw-page-title-main">Qatar Petroleum</span>

Qatar Petroleum, Katar merkezli bir devlet petrol ve doğalgaz şirketidir. Şirket 1974 yılında ülkedeki petrol sektörünün millileştirilmesiyle kurulmuş olup arama, üretim, rafine etme, nakliye ve depolama dahil olmak üzere ülkedeki tüm petrol ve gaz faaliyetlerinin yürütülmesinden sorumludur. Şirketin merkezi Doha'da yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Doğu Akdeniz doğalgaz anlaşmazlığı</span> Kıbrıs çevresinde doğalgaz anlaşmazlığı

Doğu Akdeniz Doğal Gaz Anlaşmazlığı, 6 Şubat 2018'de başlayan ve Doğu Akdeniz'de Kıbrıs Cumhuriyeti’nin Yunanistan ve Mısır ile ortaklaşa yürüttüğü münhasır ekonomik bölgesini (MEB) kapsayan diplomatik bir anlaşmazlıktır. Türkiye Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Şubat 2018'de 2003 Kıbrıs-Mısır MEB anlaşmasının uluslararası geçerliliğinin olmadığını ve antlaşmanın reddi için BM'ye başvurduklarını ve Türkiye'nin bölgede gaz araştırmaları yapma niyetinin olduğunu açıklamasıyla başlamıştır. 9 Şubat'ta, Türk Donanması'nın Kıbrıs tarafından arama ruhsatı verilen İtalyan petrol şirketi ENI'ye ait bir sondaj gemisini, 3 numaralı parselde doğal gaz aramasını engellediğinde bölgedeki gerginlik daha da artmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Nurlan Balgimbayev</span> 3. Kazakistan başbakanı

Nurlan Balgimbayev 10 Ekim 1997'den 1 Ekim 1999'a kadar Kazakistan başbakanı. Şubat 2002'de Kazakistan Petrol Yatırım Şirketi Başkanı oldu.

Özbekistan önemli ölçüde doğal gaz ve petrol rezervlerine sahiptir. Özbekistan, Sovyetlerin dağılışı ardından hidrokarbon kaynakları üzerinde kamu denetimini sürdürdü ve 1992'de devlet şirketi Özbekneftgaz kuruldu ve bu doğal kaynaklar üzerinde önemli bir idare kurulmuş oldu. Rus ve çin petrol şirketleri de Özbekistan doğal kaynak piyasasında oldukça etkili oyunculardır.

<span class="mw-page-title-main">Equinor</span>

Equinor ASA merkezi Stavanger'de bulunan Norveçli devlet kontrolünde çok uluslu enerji şirketi. Temel olarak bir petrol şirketidir. 36 ülkede faaliyet gösteren şirketin yenilenebilir enerji yatırımları da vardır. Forbes dergisinin gelirlere göre sırlamasında (2013) eski Statiol adıyla Equinor petrol ve doğal gaz endüstrisinde on birinci, endüstriden bağımsız genel sıralamada yirmi altıncı şirket olmuştur. Şirketin yaklaşık 20.200 çalışanı vardır.

<span class="mw-page-title-main">Fosil yakıt lobisi</span>

Fosil yakıt lobisi, fosil yakıt endüstrisinin yanı sıra kimyasallar, plastik, havacılık ve diğer ulaşım gibi ilgili endüstrilerde yer alan şirketlerin ücretli temsilcilerini içermektedir. Servetleri ve enerji, ulaşım ve kimya endüstrilerinin yerel, ulusal ve uluslararası ekonomiler için taşıdığı önem nedeniyle, bu lobiler hükûmet politikaları üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. Özellikle lobilerin çevre koruma, çevre sağlığı ve iklim eylemiyle ilgili politikaları engellediği bilinmektedir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.