İçeriğe atla

Uppsala

Uppsala
Şehir
Uppsala arması
Arma
Ülke İsveç
BölgeUppland
İlUppsala ili
Yüzölçümü
 • Toplam48,77 km²
Rakım15 m
Nüfus
 (2019)
 • Toplam177.074
 • Yoğunluk3,600/km²
Zaman dilimiUTC+01.00 (OAS)
 • Yaz (YSU)UTC+02.00 (OAYS)
Alan kodu+46(0) 18
Resmî site
www.uppsala.se

Uppsala (Eski yazılışı: Upsala), İsveç'in güneydoğu kuşağında bulunan bir kenttir. Kent Uppsala ilinin başkenti olup, 177,074'lük nüfusla İsveç'in Stokholm, Göteborg ve Malmö'den sonra en büyük dördüncü kentidir.[1]

Kent, başkent Stockholm'ün 70 km kuzeyinde kurulu olup 1164 yılından beri İsveç'in piskoposluk merkezidir. 1477 yılında kurulan Uppsala Üniversitesi, hem ülkenin, hem de İskandinavya'nın en eski yükseköğretim kurumu olma özelliği taşımaktadır.

Tarih

Uppsala, aslında günümüzdeki konumundan birkaç kilometre kuzeyde, bugün Gamla Uppsala (Eski Uppsala) adı verilen bir alanda kuruluydu. Yine, bugünkü kentin bulunduğu alan da eskiden Östra Aros adıyla anılmaktaydı. Eski Uppsala, Orta Çağ yazarı Adam von Bremen'a göre pagan merkezlerinden biri olup, Uppsala Tapınağı ise büyük Æsir tanrılarının putları yer almaktaydı.

İskandinav tanrıları inancının bitişiyle Uppsala, zamanla bir Hristiyan merkezi oldu. 1164 yılında ise başpiskoposun idare bölgesi hâline geldi. Hemen ardından Alvastra Abbey adlı kiliseden gelen keşiş Stefan, hem kentin, hem de ülkenin ilk başpiskoposu oldu.

Uppsala Katedrali'nin 18. yüzyıldaki çizimi

Günümüzdeki kent merkezi olan Östra Aros, o zamanlar eski kent merkezi için liman görevini üstlenmekteydi. Ancak 1274 yılında Uppsala, bu liman bölgesine taşındı ve günümüzdeki halini aldı. 1435 yılında ise bu yeni bölgeye Uppsala Katedrali inşa edildi.

Uppsala'ya 1477 yılında ülkenin ilk üniversitesi açıldı. Carolus Linnaeus gibi isimlerin profesör olarak görev aldığı üniversite günümüzde hâlen Avrupa'daki saygın eğitim kurumları arasındadır. Gotik tarzda inşa edilen kent katedrali, Kuzey Avrupa'daki en büyük katedrallerden biridir. Yapının kuleleri 118 metreden fazladır. Kentte bunun yanı sıra 16. yüzyılda inşa edilen Uppsala Kalesi yer almaktadır.

Biri Arap, öbürü Roma rakamlarıyla görülen, 16. yüzyıldan kalma iki astronomi saatini gösteren tahta resim kalıbı.

1702 yılında yangında tahrip olan şehirde bu olayla beraber kültürel ve tarihi hazineler kayboldu. Ancak, kentin batı yakası başta olmak üzere birçok alan ve tarihi yapı sağ olarak günümüze kadar ulaştı.

Coğrafya

Uppsala, çamurlu ve verimli bir düzlük üzerine kuruludur. Kentte gür bitki örtüsünün içinde akan küçük Fyris Nehri (Fyrisån) yer almaktadır. Kent merkezinde yer alan Stadsskogen adlı park, güneye doğru uzanır ve kent halkının başlıca ziyaret ettiği yerlerden biridir. Kentte, merkezden trenle 70 km. veya 40 dakika uzaklıkta olan başkent Stockholm'de çalışan ve sürekli olarak bu hatta yolculuk yapan insanlar mevcuttur. Yine Stockholm-Arlanda Havalimanı ile Uppsala arasında sadece 17 dakikalık bir mesafe vardır.

Kent merkezinin oldukça küçük olduğu Uppsala'daki birçok tarihi yapı günümüze kadar hiç bozulmadan ulaşmıştır. Tarihi binaların bulunduğu yerlerin bir kısmı ekonomik bir yükselişin yaşandığı 1960'lardan sonra hızla başkalaşım geçirdi ve birçok ticaret merkezi açılmaya başladı. Bunun sonucu olarak artan kent nüfusu çeşitli çarpık yapılaşmayı beraberinde getirdi.

İklim

 Uppsala (1991-2020) iklimi 
Aylar Oca Şub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl Eki Kas Ara Yıl
En yüksek sıcaklık (°C) 10,7 11,3 20,2 26,8 29,7 31,5 34,4 33,3 27,2 22,0 14,3 12,6 34,4
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) 0,4 0,9 4,8 11,2 16,8 20,8 23,6 22,1 16,7 10,0 4,6 1,7 11,1
Ortalama sıcaklık (°C) −2 −2 1,0 6,0 11,1 15,3 18,2 16,9 12,2 6,7 2,5 −0,6 7,1
Ortalama en düşük sıcaklık (°C) −16,7 −14,9 −11,4 −5,2 −0,9 4,3 8,0 6,0 0,9 −4,5 −8,7 −12,8 −18,4
En düşük sıcaklık (°C) −24,2 −23,6 −25 −9 −5 1,6 5,7 1,1 −4,1 −11,3 −16,4 −25 −25
Ortalama yağış (mm) 38,8 31,8 28,7 31,8 39,3 61,2 57,4 73,6 48,6 63,4 52,8 47,3 564,9
Kaynak: İsveç Meteoroloji Enstitisü[2]


Ekonomi

Uppsala'da bir sokak

Uppsala, günümüzde oldukça ileri bir ekonomiye sahip olup, biyoteknoloji alanında önemli çalışmaların yapıldığı bir kenttir. Kentte yer alan bazı önemli şirketler aşağıdaki gibidir:

  • Advanced Medical Optics (AMO)
  • GE Healthcare
  • Pfizer
  • Phadia
  • Fresenius
  • Lindvalls kaffe
  • MySQL AB
  • Q-Med

Yükseköğretim

Aşağıda Uppsala'da yer alan yükseköğretim kurumlarının adları yer almaktadır.

  • Uppsala Üniversitesi
  • İsveç Tarım Üniversitesi – ana kampüs
  • Johannelunds Teologiska Högskola
  • Newmaninstitutet
  • Pingströrelsens teologiska seminarium

Turizm

Uppsala Kalesi

Fyris Nehri (Fyrisån) kenti iki parçaya ayırır. Bunlardan biri batıdaki eski ve tarihi alanlar, öbürü ise doğudaki idari binalar ve konutların yer aldığı alanlardır. Şehirdeki en önemli tarihî eserler ve turistik yerler bu batı yakasında yer alır. Uppsala'daki en turistik yapılardan biri Domkyrka (Uppsala Katedrali) olup 118 metre ile İskandinavya'nın en yüksek katedralidir. Bu katedral kentin hemen hemen yer yerinden görülebilmektedir.

Katedralin batı kısmında Gustavianum yer alır. 1625 yılında yapılan bu bina, kent üniversitesinin 19. yüzyılda hizmet veren ana binasıdır. Üniversitenin en önemli kalıntılarını barındıran binada İskandinav tarihî eserleri, Mısır antikaları gibi müzeleri içinde barındırır. Yine bu yapıda 17. yüzyıldan kalma Anatomi Tiyatrosu yer almaktadır.

Pek çok üniversite kenti gibi Uppsala'da da bisikletle ulaşım oldukça yaygındır. Resimde Uppsala Merkez İstasyonu'nun otoparkı görülmektedir.

Gustavianum'un yanı sıra cadde boyunca kent üniversitesinin eski binaları yer almaktadır. Kimileri İtalyan Rönesans tarzında tasarlanan bu binaların birinde tarihi bir madeni para koleksiyonu yer almaktadır. Yine bu bölgede üniversite kütüphanesi (Carolina Rediviva) yer alır. 1820 ve 1841 yılları arasında inşa edilen bu kütüphane, İsveç'in en büyük kütüphanesi olup, 5 milyon kitabın ve 60,000 el yazmasının ev sahibidir.

Yine Uppsala Kalesi, şehirdeki turistik yapılardan biri olup 1549'da Gustav Vasa tarafından yaptırılmıştır. Günümüzde için birkaç müze barındıran kale, aynı zamanda valinin evini de barındırır. Bunun yanı sıra Uppsala'nın 5 km kuzeyinde eski kent merkezi bulunmaktadır. Bölge hem İsveç, hem de kent tarihi açısından oldukça önemli bir yere sahiptir.[3][4]

Uppsalalılar

Eski kent merkezinden Fyris Nehri boyunca Uppsala Katedrali

Kardeş kentler

[5][6]

Kaynakça

  1. ^ "Population in December 31, 2005 official statistics". 5 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2009. 
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2021. 
  3. ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2009. 
  4. ^ "Arşivlenmiş kopya". 28 Aralık 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2009. 
  5. ^ "Uppsala's official web site: five twin cities". 31 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2009. 
  6. ^ "Uppsala's official web site: Minneapolis". 28 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2009. 

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Uppsala ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
Vikigezgin'de Uppsala ile ilgili gezi rehberi bulunmaktadır.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Tallinn</span> Estonyanın başkenti

Tallinn, Estonya'nın başkenti ve ana liman kentidir. Estonya'nın kuzeyinde, Baltık Denizi'nin Finlandiya Koyu kıyısında, Finlandiya'nın başkenti Helsinki'nin 80 kilometre güneyinde yer alan Tallinn'in nüfusu 2022 itibarı ile 437.811'dir. Tallinn, aynı zamanda Estonya'nın temel finans, sanayi ve kültür merkezidir. Helsinki dışında yakın olduğu önemli şehirler, 300 kilometre güneyindeki Letonya başkenti Riga, 320 kilometre doğusundaki Rus şehri Sankt-Petersburg ve 380 kilometre batısındaki İsveç başkenti Stockholm'dur. 2023 yılının Yeşil Avrupa Başkenti seçilen Tallinn, ülkenin tek teknik üniversitesi olan Tallinn Teknoloji Üniversitesi'ne ev sahipliği yapmaktadır. Sosyal bilimler üzerine eğitim veren Tallinn Üniversitesi de bu şehirde yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Stockholm</span> İsveçin başkenti

Stockholm (

<span class="mw-page-title-main">Karlstad</span>

Karlstad, İsveç'in güneyinde bulunan bir kenttir. Kent, Göller Yöresi'nin batı kuşağında, ormanlık bir bölgede kuruludur.

<span class="mw-page-title-main">Lund</span>

Lund, İsveç'in güneyinde bulunan bir kenttir. Kent, Baltık Denizi kıyılarında, ormanlık ve ılıman bir alanda kuruludur. Kent, İsveç'in en büyük kentlerinden Malmö'nün yakınlarında kuruludur. Bir sanayi ve eğitim şehri olan Lund, 10. yüzyıla dayanan bir tarihe sahiptir. Kentte bilinen en eski yapı 1103'te inşa edilen Lund Katedrali'dir. 1666 yılında kurulan Lund Üniversitesi, İskandinavya'nın en köklü eğitim merkezlerinden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Eslöv</span> İsveçin Skåne ili, Eslöv ilçesine bağlı kentsel alan (tätort)

Eslöv, İsveç'in güney kuşağında yer alan bir şehirdir. Şehir, Baltık Denizi kıyılarının hemen yanında, ülkenin güney ucunda kuruludur.

<span class="mw-page-title-main">Falun</span> İsveçin Dalarna ili, Falun ilçesine bağlı kentsel alan (tätort)

Falun, İsveç'in orta-güney kuşağında yer alan bir şehirdir. Şehir, Göller Yöresi'nin birkaç km kuzeyinde, ormanlık bir arazi üzerine kuruludur. Falun, ayrıca Dalarna ilinin yönetim merkezidir.

<span class="mw-page-title-main">Karlskrona</span>

Karlskrona, İsveç'in güneyinde bulunan bir kenttir. Kent, Baltık Denizi'nin orta kuşağında, ormanlık bir bölgeye kurulmuştur. Ayrıca şehir, Blekinge ilinin yönetim merkezidir.

<span class="mw-page-title-main">Linköping</span> İsveçte bir kent

Linköping, [ˈlɪnɕøːpɪŋ] İsveç'in güneyinde bulunan bir kenttir. Kent, Göller Yöresi'nin güneyinde, ormanlık ve ılıman bir alan üzerine kuruludur. 2006 itibarıyla kentte 100,000'e yakın insan yaşamaktadır. Kent İsveç'in en eski kentlerinden biridir. 1987'de 700. kuruluş yılını kutlayan kent, İsveç'in sanayi alanında en gelişmiş kentlerinden biridir. Kent, diğer kentlerle Riksettan başta olmak üzere birçok karayoluyla ve demiryollarıyla bağlanmaktadır. Şehirde ayrıca Linköping SAAB Havalimanı yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Luleå</span> İsveçin Norrbotten ili, Luleå ilçesine bağlı kentsel alan (tätort)

Luleå, İsveç'in kuzeydoğusunda bulunan bir kenttir. Kent, Baltık Denizi'nin kuzey kıyılarında, Kuzey Kutup Çizgisi'nin hemen güneyinde kuruludur. Şehir ayrıca Norrbotten ilinin yönetim merkezidir.

<span class="mw-page-title-main">Skövde</span> İsveçin Västergötland ili, Skövde ilçesine bağlı kentsel alan (tätort)

Skövde, İsveç'in güneyinde bulunan bir kenttir. Şehir, Göller Yöresi'nin güneyinde, İsveç'in iki en büyük gölü olan Vänern ve Vättern'in arasındaki ormanlık bir arazide kuruludur.

<span class="mw-page-title-main">Strängnäs</span>

Strängnäs, İsveç'in orta-güney kuşağındaki Mälaren Gölü'nün kıyısında yer alan eski bir katedral kentidir.

<span class="mw-page-title-main">Torshälla</span>

Torshälla, İsveç'in güneydoğu kuşağında bulunan bir kenttir. Şehir, Göller Yöresi'nin doğusunda, Mälaren ve Hjälmaren Gölleri arasında ormanlık bir kıyı üzerine kuruludur.

<span class="mw-page-title-main">Fyrisån</span>

Fyrisån veya Fyris Nehri, İsveç'in Uppland bölgesinden geçen, Uppsala kentini ikiye bölen ve en sonunda Mälaren Gölü'ne dökülen bir nehirdir. Aslen Full veya Sala Nehri olarak anılan nehrin 17. yüzyılda İsveç tarihi için önemli bir yere sahip olan bataklık Fyrisvellir düzlüklerinin anısına ismi değiştirildi.

<span class="mw-page-title-main">Vimmerby</span> İsveçin Kalmar ili, Vimmerby ilçesine bağlı kentsel alan (tätort)

Vimmerby, İsveç'in güney kuşağında bulunan bir kenttir. Şehir, Göller Yöresi'nin güneydoğusunda ormanlık bir arazi üzerinde kuruludur.

<span class="mw-page-title-main">Visby</span>

Visby, İsveç'in Gotland adasında yer alan ve 2018 itibarıyla 24.330 kişilik nüfusa sahip tarihi bir kenttir. Şehir bu bağlamda Gotland adasındaki tek İsveç kenti olup Orta Çağ'dan kalma yapılarıyla UNESCO Dünya Mirası listesinde yer almaktadır. Bu tarihi kalıntılardan en önemlisi, Ringmuren adı verilen surlar olup kenti ve eski kilise kalıntılarını çevrelemektedir.

<span class="mw-page-title-main">Västerås</span> İsveçin Västmanland ili, Västerås ilçesine bağlı kentsel alan (tätort)

Västerås, İsveç'in güney kuşağında bulunan bir kenttir. Şehir, Göller Yöresi'nin kuzeydoğusunda, başkent Stockholm'ün 106 km batısında ormanlık bir arazide kuruludur. Kentin nüfusu 100.000'den fazla olup İsveç'teki en büyük kentlerden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Växjö</span> İsveçin Kronoberg ili, Växjö ilçesine bağlı kentsel alan (tätort)

Växjö, İsveç'in güney kuşağında bulunan bir kenttir. Şehir, Göller Yöresi'nin güneyinde, güneydeki Baltık kıyılarının arka topraklarında ormanlık bir arazi üzerine kuruludur. Växjö Piskoposluk Bölgesi'ne ev sahipliği yapan kent ayrıca kendi adıyla aynı adla bir üniversite barındırır. Şehir, Kronoberg ilinin de yönetim merkezidir.

<span class="mw-page-title-main">Östhammar</span> İsveç, Upplandde bir yer

Östhammar, İsveç'in güneydoğu kuşağında bulunan bir kenttir. Şehir, tarihi olarak Stokholm iline bağlı olup günümüzde Uppsala iline bağlıdır. Şehir, Botni Körfezi'nin güneybatı kıyılarındaki ormanlık kıyılarda yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Uppsala Üniversitesi</span>

Uppsala Üniversitesi, İsveç'in Uppsala kentinde yer alan bir araştırma üniversitesidir. 1477'de kurulan üniversite İsveç'in en eski üniversitesidir.

İsveç’te turizm, 2011’de ülke ekonomisinin % 2,9’unda İsveç ekonomisinin nispeten küçük bir bölümünü oluşturmuştur; Bu sırada, turizm 264 milyar İsveç Kronu getirdi, bunun 98,8 milyarı İsveç'te yabancı ziyaretçi harcamasıydı. İsveç'te hane halkı gelirinin % 7,1'i yurt içi turizm harcanmaktadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.