İşletim sistemi ya da işletim dizgesi, bir bilgisayarın donanım kaynaklarını yöneten ve uygulama yazılımlarına hizmet sağlayan yazılımların bir bütünüdür. İşletim sistemleri, bilgisayarın donanımı ile uygulama yazılımları arasında bir köprü görevi görerek kullanıcıların sistemle etkileşim kurmasını sağlar. Öne çıkan örnekler arasında Microsoft Windows, macOS, GNU/Linux dağıtımları, Android ve iOS yer alır.
UNIX türevi işletim sistemleri çok işlemcili çok pahalı makinelerden tek işlemcili, basit ve çok ucuz ev bilgisayarlarına kadar pek çok cihaz üzerinde çalışabilen esnek ve sağlamlığı çok değişik koşullarda test edilmiş sistemlerdir. Fakat özellikle kararlı yapısı ve çok kullanıcılı-çok görevli yapısıyla çok işlemcili sunucularda adeta standart haline gelmiştir ve özellikle akademik dünyada iş istasyonları üzerinde çok yaygın bir kullanım alanı bulmuştur. UNIX, Interdata 7/32, VAX ve Motorola 68000 arasında hızla yayıldı.
Bash, Brian Fox tarafından GNU Projesi için Bourne kabuğuna özgür yazılım alternatifi olarak yazılmış, Unix ve benzeri işletim sistemlerinde kullanılan komut satırı kabuğu ve bu kabuğun betik dilidir. GNU Tasarısı'nın parçasıdır ve birçok GNU/Linux dağıtımında ön tanımlı kabuk olarak gelir. Ayrıca bir versiyonu Windows 10 için Linux İçin Windows Alt Sistemi aracılığıyla mevcuttur. Solaris 11'in de varsayılan kullanıcı betiğidir. Bash ayrıca 2019 öncesinde çıkan tüm MacOS sürümlerinde varsayılan kabuktu.
Berkeley r-komutları, bir Unix sisteminin kullanıcılarının TCP/IP bilgisayar ağı üzerinden başka bir Unix bilgisayarında oturum açmasını veya komutlar vermesini sağlamak için tasarlanmış bir bilgisayar programları paketidir. Berkeley r-komutları, 1982'de Berkeley'deki Kaliforniya Üniversitesi'ndeki Computer Systems Research Group (CSRG) tarafından, TCP/IP'nin erken uygulanmasına dayanarak geliştirildi.
Make dosyaları bir formdan diğerini çevirme işlemini otomatikleştiren bir araçtır. Bu işlemi, çevrilecek programların ihtiyaç duyacağı diğer programları kontrol ettikten sonra gerekli programları çalıştırarak çevirme işlemini gerçekleştirir. Çevrilen programı çalıştırmak için ihtiyaç duyulan diğer programlara bağımlılıklar denir. Unix/Linux tabanlı işletim sistemlerinde, kaynak kodu nesne koduna derlerken ve nesne kodlarını çalıştırılabilir (executable) ve kütüphane (library) dosyalarına bağlarken (linking) sıklıkla kullanılır. Bağımlılık grafiğini çıkarmak için "Makefile" ismi verilen bir dosya kullanır ve shell'e geçirilmek üzere kullanılan betikleri (script) oluşturur.
Kabuk programlama, Unix ve benzeri sistemlerde sistem yönetimini sağlayan komutlar ve bu komutları işlemeye yarayan kontrol mekanizmalarının bulunduğu programlama şeklidir.
Komut satırı, bir bilgisayar kullanıcısının, belirli metinleri (komutları) girerek, bilgisayarla iletişime geçmesini sağlar. Komut satırı arayüzleri; konsol, kabuk, terminal veya uçbirim diye de adlandırılır.
PowerShell, Microsoft tarafından Windows komut satırı cmd.exe ve Windows Script Host'a alternatif olarak geliştirilen yeni nesil bir komut satırı uygulamasıdır. Başlangıçta sadece Windows PowerShell olarak bilinen bir Windows bileşeni, 18 Ağustos 2016'da PowerShell Core'un tanıtımı ile açık kaynaklı ve çapraz platform haline getirildi.
tail, Unix ve Unix Benzeri sistemlerde düz metin dosyalarının son birkaç satırını görüntülemek için kullanılan bir Unix komut satırı programı'dır.
Unix benzeri işletim sistemi, resmi bir UNIX markası olmamasına karşın Unix sistemine benzer şekilde çalışan işletim sistemleridir. Unix benzeri bir yazılım, Unix komut ve kabuğuna benzer işlevlere sahiptir. Bu terimin kullanımı için bir standart yoktur ve bir yazılımın veya işletim sisteminin Unix benzeri olarak adlandırılıp adlandırılamayacağı üzerine farklı görüşler vardır.
Çevre değişkenleri, çevresel değişkenler ya da ortam değişkenleri, işletim sistemi seviyesinde konfigüre edilebilen ve bilgisayar işlemleri tarafından erişilebilen değişkenlerdir. Çoğu kez belli programların ve dosyaların konumlarını ve birden fazla işlem tarafından kullanılabilen bilgi ve ayarları tutmak için kullanılırlar. Çoğunlukla bir karakter dizisi olurlar.
Güvenli kabuk,, ağ hizmetlerinin güvenli olmayan bir ağ üzerinde güvenli şekilde çalıştırılması için kullanılan bir kriptografik ağ protokolüdür. En iyi bilinen örnek uygulaması bilgisayar sistemlerine uzaktan oturum açmak için olandır.
Metin tabanlı kullanıcı arayüzü, metinsel kullanıcı arayüzü veya terminal kullanıcı arabirimi olarak da adlandırılır, grafik kullanıcı arayüzlerinin (GUI) icadından bir süre sonra ortaya çıkan ve onu grafik kullanıcı arayüzünden ayırt etmek için türetilen yeni bir terimdir. TUI'de bilgisayar grafikleri metin kipinde görüntülenir. Gelişmiş bir TUI, GUI'ler gibi tüm ekran alanını kullanabilir ve fare ve diğer girişleri kabul edebilir.
cmd.exe, Microsoft Windows, Windows NT, Windows CE, OS/2, EComStation ve ReactOS'un varsayılan Komut satırı uygulamasıdır. Uygulama çeşitli işletim sistemlerinde farklılık gösterebilir ancak kullanımı ve komutları hemen hemen aynıdır.
grep düz metin veri kümelerinde düzenli bir ifadeyle eşleşen satırları aramak için kullanılan bir komut satırı programıdır. grep başlangıçta Unix işletim sistemi için geliştirilmiştir, ancak şimdi tüm Unix benzeri işletim sistemleri için mevcuttur.
Zsh, etkileşimli oturum açma kabuğu ve kabuk betikleri oluşturmak için komut yorumlayıcısı olarak kullanılabilen bir Unix kabuğudur. Bash, ksh ve tcsh'nin bazı özelliklerinin yanı sıra, birçok iyileştirme içeren, genişletilmiş bir Bourne kabuğudur.
ls, Unix ve Unix benzeri işletim sistemlerinde bilgisayar dosyalarını listeleyen komuttur. ls komutu POSIX ve Tekil UNIX Şartnamesi ile düzenlenmiştir. Herhangi bir argüman verilmediğinde, geçerli dizindeki dosyaları listeler. Bu komut EFI komut satırında da mevcuttur. DOS, OS/2 ve Microsoft Windows gibi diğer ortamlarda, benzer bir işlev dir komutu ile sağlanır. Sayısal analiz ortamları MATLAB ve GNU Octave da benzer işleve sahip bir ls fonksiyonu barındırır.
alias komut satırında bir kelimenin başka bir ifade ile yer değiştirilmesine olanak tanıyan bir komuttur.
Qshell, IBM i işletim sistemi için bir komut satırı yorumlayıcısıdır (kabuk). Qshell, POSIX ve X/Open standartları temellidir. KornShell özelliklerini de içeren Bourne benzeri bir kabuktur. Yardımcı programlar, ek işlevler sağlayan harici programlardır. Qshell'in geliştirme ekibi, ASCII ve EBCDIC arasında çeviri yapmak gibi platforma özgü sorunlarla uğraşmak zorunda kaldı. Kabuk, toplu işlemenin yanı sıra etkileşimli modu da destekler ve çok az değişiklikle veya hiç değişiklik olmadan Unix benzeri işletim sistemlerinden kabuk komut dosyalarını çalıştırabilir.
type, Unix ve Unix-benzeri işletim sistemlerinde, komut satırı satırı argümanlarını komut adları olarak kullanıldığında nasıl yorumlanacaklarını açıklayan bir komuttur.
