Çeviri ya da tercüme, bir dildeki bir metnin başka bir dile aktarılması işlemini ve bu süreç sonucunda elde edilen ürünü anlatmak amacıyla kullanılır.
Çevirmen bir metni veya sözlü iletişimi bir dilden başka bir dile çevirmeyi meslek edinen kişiye denir. Yazılı çeviri yapan kişiye mütercim, sözlü çeviri yapan kişiye de tercüman adı verilir. Çevirmenler kitap, film, video oyunu, makale, tez, ticarî yazışma ve sözleşmeler, hukukî dokümanlar, vize evrakı gibi belgeleri tercüme eden veya toplantılarda, seminerlerde, konferanslarda ardıl veya eş zamanlı çeviri yapan kişilerdir.
İstanbul Kültür Sanat Vakfı, Nejat Eczacıbaşı önderliğinde kurulmuş kâr amacı gütmeyen ve kamu yararına çalışan bir kültür kurumudur. Vakfın temel amaçları İstanbul'u dünya kültür-sanat başkentleri arasında ön sıralara taşımak, kültür ve sanat yoluyla ulusal ve evrensel, geleneksel ve çağdaş değerler arasında sürekli ve kalıcı bir etkileşim sağlamak ve kültür politikalarının oluşturulmasında etkin rol oynamaktır.
Aziz Yakup'un Yılı, İsa'nın havarilerinden Zebedi oğlu Yakup'a adanan yıllara verilen isimdir.
Öğretim yardımcısı; öğretim görevlileri, araştırma görevlileri, okutmanlara, çevirmenlere (tercüman) ve uzmanlara verilen isim.
- Öğretim görevlisi; atanmış öğretim üyesi bulunmayan dersler veya herhangi bir dersin özel bilgi ve uzmanlık isteyen konularının eğitim - öğretim ve uygulamaları için görevlendirilen, kendi uzmanlık alanlarındaki çalışma ve eserleri ile tanınmış kişilerdir.
- Araştırma görevlisi, asistanlık yönetmeliğine göre seçilir. Başlangıçta asil olarak tayin edilmeyen asistanlar, bu tarihten bir yıl sonra asil kadroya geçerler. Gerekli görülenlerin adaylık süresi bir yıl daha uzatılabilir. Asistanlar, asaletlerinin onanmasından itibaren 4 yıl içinde uzmanlıklarını ve altı yıl içinde doktoralarını vermek zorundadırlar. Bu süre içinde doktor veya uzman olamayan asistanların görevlerine devam edip etmemelerine, kürsü profesörünün teklifi üzerine profesörler kurulu karar verir. Asistanların üniversite dışında herhangi bir işte çalışmaları yasaktır. Kendilerine belirli miktarda üniversite tazminatı ödenir. Asistanlar, yanlarında çalıştıkları profesör veya doçentlerin gerekli göreceği öğretim ve uygulamalarda hazır bulunmak, kendilerine konularıyla ilgili olarak verilecek işleri zamanında ve düzenli olarak yapmak, öğrencilerin çalışma ve uygulamalarına yardım etmek işleriyle görevlidirler.
- Okutman; dil dersleri vermek, eski dilde yazılmış metinleri çözümlemek gibi asıl öğretime yardımcı işlerle uğraşır. Fakülte yönetim kurullarının teklifi ve rektörün onayıyla tayin edilirler.
- Uzman; laboratuvarlarda, kütüphanelerde, enstitülerde ve atölyelerde öğretimle doğrudan doğruya veya dolayısıyla ilgili, özel bir bilgiye ihtiyaç gösteren işlerle görevlidir. Fakülte veya fakültelere bağlı çalışacaklarsa, fakülte yönetim kurulunun teklifi ve rektörün onayıyla tayin edilirler.
- Çevirmen (Tercüman), yazılı veya sözlü tercüme işlerinde sürekli veya geçici olarak görevlendirilir. Bunların tayini, uzmanların tayinindeki usule göre yapılır.
Papa I. Pius - ö. 155, Roma); 140 - 155 arasında papa.
Roza Hakmen, Türk çevirmen.
Çeviribilim ya da Çeviri bilimi, yazılı ve sözlü çevirinin kuram, betimleme ve uygulamasını konu alan beşeri bilim dalıdır. Sahalar arası bir çalışma alanı olarak çeviribilim, çeviriye destek olan çeşitli sahalardan katkı alır. Bunların arasında metin dilbilim, toplumbilim, tarih, karşılaştırmalı edebiyat, felsefe, filoloji, göstergebilim, edebiyat gibi bilim dalları bulunur. Batı dillerinde “translation studies” (İngilizce), “Translationswissenschaft” (Almanca) ve “traductologie” (Fransızca) gibi adlarla anılır.
Aziz, Aya veya kadın ise Azize, Arapça kökenli azîz sözcüğü ermiş anlamına gelir. Günlük kullanımda sevilen ve sayılan kimseleri tanımlamakta kullanılır. Sözcüğün dişi formlarından muazzez, Türkçede yaygın bir kadın ismidir.
Prosper Mérimée, Fransız, drama ve kısa hikâye yazarı, arkeolog, tarihçi, çevirmen. Özellikle daha sonra Bizet'in aynı adlı, Carmen operasının temasını oluşturacak olan Carmen adlı kısa romanı ile bilinir.
Bilgisayar destekli çeviri çeviri sırasında çevirmenleri destekleyen bilgisayar yazılımlarıyla yapılan bir tür çeviridir. BDÇ, çeviri işleminin herhangi bir insan yardımı olmaksızın ya da çeviri öncesinde ya da sonrasında çok az bir insan desteğiyle gerçekleşen makineli çeviri, makine çevirisi ya da bilgisayarlı çeviri ile karıştırılmamalıdır.
Normlar Gideon Toury tarafından geliştirilen çevirmenin süreç öncesi ve çeviri sürecinde aldığı öznel kararlardır. Çevirmenin bu konuda sınırlanamaz hakları vardır. Her çevirmenin kendine özgü normları vardır. Çevirmen, bu normlarla topluma hizmet eder ve bu normları topluma uygun olarak değiştirebilir. Bu bakımdan, çevirmenin aslında toplumsal bir rolü vardır. Sosyo-kültürel sınırlamaların üstesinden gelmek için çevirmen normları kullanır. Sonuç olarak da farklı stratejilerle, yani, farklı normlarla farklı erek metinler ortaya çıkar.
1970'li yıllarda Hans Vermeer tarafından geliştirilen skopos kuramı, Katharina Reiss'ın metin sınıflandırmasıyla ortaya çıkmıştır. Amaç anlamına gelen skopos kuramı'na göre, her eylemin amacı vardır; çeviri de bir eylemse onun da bir amacı olmalıdır. Çeviride birden fazla skopos olabilir. Böylece de tek bir kaynak metinden ortaya birden fazla erek metin çıkabilir. Skopos kuramına göre belli bir skoposa uygun çevrilmiş metin (Translatum) tekrar kaynak diline çevrildiğinde ortaya bambaşka bir metin çıkar. Bu sebeple çeviri işlemi geri döndürülemez bir eylemdir.
Yavuz Alogan; Türk çevirmen, yazar, editör ve siyasetçi. Türkiye'nin önde gelen siyaset, siyaset bilimi, tarih, sosyal politika, kültürbilimi, felsefe ve biyografi çevirmenlerinden biridir. Che Guevera, Hitler, Stalin ve Mao biyografilerini çevirmiştir. Çevirmenler Birliği'nin kurucu üyesidir. Red Dergisi ve çeşitli yayın organlarında siyasi yazılarını kaleme almayı ve çevirmenlik etkinliğini sürdürmektedir.
Sınır Tanımayan Çevirmenler, kâr amacı gütmeyen insani kuruluşlar için hayır amaçlı çeviri hizmetleri sağlamak için kurulmuş kâr amacı gütmeyen bir organizasyondur. Lexcelera tarafından 1993’te kurulan Fransızca: Traducteurs Sans Frontières’in kardeş kuruluşu olarak 2010 yılında kuruldu. 2012 itibarıyla, dikkatlice incelenerek seçilmiş yaklaşık 1600 gönüllü çevirmene sahiptir. Sınır Tanımayan Çevirmenler, çevirilere ihtiyaç duyan bir sivil toplum örgütleri topluluğu ile incelenerek seçilmiş, profesyonel ve gönüllü çevirmenleri bir araya getirip yöneterek bilginin bir dilden diğerine aktarılmasına yardımcı olmaktadır.
Talât Sait Halman Çeviri Ödülü, şiir, öykü, roman gibi edebiyat alanındaki yapıtların nitelikli Türkçe çevirilerini desteklemek amacıyla İstanbul Kültür Sanat Vakfı (İKSV) tarafından ilk defa 2015 yılında verilen bir teşvik ödülüdür. Türkiye’nin ilk Kültür Bakanı ve Kültür İşleri Büyükelçisi olan ve 2008’den 2014 yılındaki ölümüne kadar İKSV Mütevelliler Kurulu Başkanı olarak görev yapan Talât Sait Halman anısına başlatılan ödül, yılda bir verilmektedir.
Dünya Kitap ve Telif Hakkı Günü veya Uluslararası Kitap Günü olarak da bilinen Dünya Kitap Günü, Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) tarafından okuma, yayınlama ve telif hakkını teşvik etmek amacıyla düzenlenen yıllık bir etkinliktir. Dünya Kitap Günü ilk olarak 23 Nisan 1995'te kutlanmaya başlandı ve o günden beri uluslararası düzeyde kullanılmaya devam ediyor. Birleşik Krallık ve İrlanda'da bugün ile ilgili bir olay mart ayında gözlenmektedir.
Çeviri belleği (ÇB) veya Çeviri hafızası (ÇB), insan çevirmenlere yardımcı olmak için daha önce çevrilmiş cümleler, paragraflar veya cümle benzeri birimler olabilen "segmentleri" depolayan bir veritabanıdır. Çeviri belleği, kaynak metni ve karşılık gelen çevirisini “çeviri birimleri” adı verilen dil çiftlerinde saklar. Bireysel kelimeler terminoloji temelleri tarafından ele alınır ve ÇB'nin alanı içinde değildir.
Sınırlı Sorumlu Yazar ve Çevirmenler Yayın Üretim Kooperatifi, 1980 yılında Mustafa Kemal Ağaoğlu öncülüğünde 11 kurucu üye tarafından kurulan Türkiye'nin ilk yazar, ozan ve çevirmenler kooperatifidir.
Mehmet Özgül, Türk yazar ve çevirmendir.