İçeriğe atla

Ulus (gazete)

Ulus
Ulus, 25 Temmuz 1939
Türİki Haftalık Siyasi Gazete
FormatOrta boy
SahibiOktay Çetinel
YayımcıNevzat Selvi
Yazı işleri müdürüDilek Paksoy
MuhabirBirgül Ayman Güler, Metin Aydoğan, Barış Doster, M. Oktay Çetinel, Hasan İleri, Ali Eralp, Erdal Tekin, Alaeddin Usta, Anıl Çeçen, Emre Koşak, Gürsel Ekmekçi, İsmail Hakkı Pekin, Can Güçlü, Üçüncü Şahıs
Kuruluş tarihi10 Ocak 1920
DilTürkçe
Genel merkezGazi Mustafa Kemal Bulvarı 7/16 Kızılay/Ankara
Resmî siteUlus gazetesi

Ulus, 10 Ocak 1920 tarihinden beri Türkiye'de yayımlanan haftalık gazete.

Gazetenin kuruluşu

Heyet-i Temsiliye, Sivas’tan ayrılıp Ankara'ya geldikten sonra, mücadelenin durumu hakkında halkı ve dış dünyayı bilgilendirmek, Millî Mücadele lehinde propaganda yapmak için Ankara’da yeni bir gazetenin çıkarılmasına karar verdi. Gazetenin adı; Sivas’taki İrâde-i Milliye'yi çağrıştırdığı için “Hâkimiyet-i Milliye” olarak belirlendi.

Haftada iki gün ve dört sayfalık olarak çıkarılmaya başlayan gazetenin ilk sayıları, Ankara Valiliği'nin alt katındaki Vilayet Matbaası’nda basıldı. Vilayet Matbaasının bütün makineleri ve çalışanları Hâkimiyet-i Milliye'ye devredilmişti.[1] Gazetenin yazıhanesi Ulus Meydanı'ndaki Veli Han'da bulunuyordu.[1] Gazetenin Mesul Müdürü Recep Zühtü Bey, Yazı İşleri Müdürü ise Nizamettin Nazif idi.

Yazıların yayınlanması ve dağıtılması ile Heyet-i Temsiliye üyesi Hakkı Behiç Bey ilgilenmekteydi. Mustafa Kemal kendi düşüncelerini Hakkı Behiç’e not ettirmekte; diğer yazıları da tek tek incelemekteydi. Yazıların altına Mustafa Kemal’in imzası konmuyordu; bazı yazıların altına yıldız konmuştur; bu yazıların Mustafa Kemal’in kaleme aldığı veya not ettirdiği yazılar olduğu düşünülür.[2]

Kurtuluş Savaşı'nın galibiyetle sonuçlanması ve Cumhuriyetin ilanından sonra da Cumhuriyet Halk Fırkası'nın yarı-resmi yayın organı olarak hayatını sürdüren Hâkimiyet-i Milliye; 28 Kasım 1934 tarihinde Ulus adını almıştır.

Teknik özellikler

Gazete, başlangıçta 57 x 82 boyutlu kağıdın ikiye katlanışı ile 4 sütun üzerinden hazırlanıyordu[1]

İlk sayılar

10 Ocak 1920 Cumartesi günü gazetenin ilk sayısı yayınlandı. Gazete adının altında “mesleği milletin iradesini hakim kılmaktır” alt başlığı yer alıyordu.

İlk sayı, iki yaprak olarak çıkmıştı. Mustafa Kemal’in not ettirdiği başyazı, bütün ilk sayfayı kaplıyordu. Yazıda, Milli Mücadele’nin hedefleri anlatılmıştı. Bursalı hanımların Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Temsil Heyeti’ne çektikleri işgali protesto eden uzun telgrafı ile Fransızların Maraş’ı işgallerini protesto eden Pazarcık Müftüsü, Belediye Başkanı ve halkın telgrafı da ilk sayıda yer alıyordu.[1]

Gazete, 47. Sayıdan sonra 18 Temmuz 1920’den itibaren haftada üç gün yayımlanmaya başladı. Teknik yetersizlikler yüzünden 6 Eylül 1920 - 30 Ekim 1920 arasında yine haftada iki gün yayınlandı.

Günlük gazete hâlini alışı

Eskişehir'de Arif Oruç’un çıkardığı Yeni Dünya gazetesine Çerkez Ethem Ayaklanması'ndan sonra el konulunca dizgi kasaları ve makineleri Hâkimiyet-i Milliye gazetesine devredildi. Yeni matbaa makinesinin gelişi ve İstanbul'dan usta mürettiplerin getirilmesinden sonra Hâkimiyet-i Milliye'nin günlük gazete halini alması mümkün oldu. Hazırlıklar için 22 Ocak 1921’de çıkarılan 100. sayıdan sonra yayına iki hafta ara verildi; yeni matbaa Veli Han'ın içinde kuruldu. 6 Şubat 1921'de tek yapraklı ilk günlük gazete yayımlandı. Gazete, Cumartesileri hariç her gün çıkmaya başladı.

6 Şubat 1921'den itibaren derginin Yazı İşleri Müdürlüğü'ne sırasıyla Hüseyin Ragıp Baydur, Nafi Atuf Kansu ve Ziya Gevher Etili atandı.

23 Temmuz 1921'de Yunanların Sakarya'ya doğru ilerleyişi nedeniyle gazetenin Cumartesi günü olmasına rağmen çıkması uygun görülmüştü. Küçük boyutlu bir sayı hazırlandı. Gazete, kâğıt sıkıntısı nedeniyle 11 Ocak 1922'ye kadar küçük boyutlu olarak yayımlanmaya devam etti.

Latin alfabesine geçiş

2 Eylül 1928'den itibaren gazetenin başlığı Latin harfleri ile, yazılar ise Latin ve Arap harfleri karışık olarak dizildi. Gazete, 1 Kasım 1928'den itibaren tamamen Latin harfleri ile basıldı.[3]

Yazı kadrosu

Kurulduğu günlerde Hâkimiyet-i Milliye'nin yazı kadrosu Recep Zühtü, Hüseyin Ragıp, Sabri Ethem Ertem, Ahmet Hakkı, Hamdi Osmanzade, Aşki Naili, İsmail Suphi, Ağaoğlu Ahmet Bey, Nafi Atuf Kansu, Nasuhi Baydar, Ziya Gevher Etili, Mahmut Esat Bozkurt yer alıyordu.

Ankara’da bulunan aydınlar ve gazeteciler Hâkimiyet-i Milliye'ye yazı verdiklerinden yazı kadrosu zenginleşmişti. Hâkimiyet-i Milliye'ye katkıda bulunanlar arasında şu isimler yer alır: Foto muhabiri Ethem Tem, Mehmet Akif, Halide Edip Hanım, Dr. Adnan Bey, Müfide Ferit Hanım, Ahmet Ferit Bey, İsmail Müştak Mayakon, Yakup Kadri, Ruşen Eşref, Hamdullah Suphi, Mehmet Emin, İsmail Habip, Celal Nuri İleri, İsmail Hami, Cemal Hüsnü Taray, Hayrettin Taran ve Vedat Dicleli.[4][5]

Bugün yayımlanan gazetenin yazar kadrosu ise Birgül Ayman Güler, Metin Aydoğan, Barış Doster, M. Oktay Çetinel, Hasan İleri, Ali Eralp, Erdal Tekin, Alaeddin Usta, Anıl Çeçen, Emre Koşak, Gürsel Ekmekçi, İsmail Hakkı Pekin, Can Güçlü, Üçüncü Şahıs olarak belirtilmektedir.

Tiraj

Gazetenin ilk sayısının 1200-1500 adet basıldığı sanılmaktadır.[1] Zamanla günlük 5000-6000 tirajı olan bir gazete hâline gelmiştir.[2]

Ulus adını alması

Gazete, 28 Kasım 1934’ten itibaren[3] Ulus adını aldı; CHP’nin izlediği tek parti politikasının sözcüsü oldu.[3] 14-15 Aralık 1953’te Demokrat Parti’nin çıkardığı bir kanun doğrultusunda Cumhuriyet Halk Partisi'nin mallarıyla birlikte Ulus matbaası, binası ve tesisleri de hazineye devredildiğinden gazete kapandı. 10 Haziran 1955’te tekrar yayın hayatına dönebildi (kimi kaynaklarda 14-15 Haziran 1953 ile 10 Haziran 1955 arasında Nihat Erim tarafından çıkarılan “Yeni Ulus” ve “Halkçı” gazeteleri de Ulus’un devamı olarak ele alınır.[3]) 1955-1971 arasında Ulus ismi ile yayınına devam etti.

Barış adını alması

Gazete, 29 Temmuz 1971’den itibaren Barış adıyla yayınını sürdürdü.[3] Barış, Ankara, İstanbul, Samsun ve Mersin gibi illerde çıkan bir yerel gazete görünümündeydi[6] 1975 yılında 18752. sayıya kadar yayını sürdürdü.

Yeni Ulus adını alması

Gazete, 1974-1981 yılları arasında Yeni Ulus adıyla devam etti.

Yeniden kuruluşu

Gazete, 1983 yılında Günaydın gazetesinin sahibi olduğu Haldun Simavi tarafından satın almasıyla birlikte Ulus adıyla yeniden yayına başladı. 1988 yılında Günaydın ve Tan (gazete) gazetesi ile birlikte Asil Nadir satın aldı. Fakat birkaç yıl sonra kapandı. 2008 itibariye gerçek adına geri dönmüş Ulus adıyla yayınlarını sürdürmeye başlamıştır. Bugün de aynı isimle yayın hayatına devam etmektedir. Bugün için haftalık baskı yapan gazete, günlük baskı çalışmalarına devam etmektedir.

Kaynakça

  1. ^ a b c d e "Mehmet Önder, Milli Mücadele'nin Gazetesi Hâkimiyet-i Milliye Nasıl Çıkarıldı?, Atatürk Araştırmaları Merkezi Dergisi, Sayı 20, Cilt 7, Mart 1991". 10 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2015. 
  2. ^ a b "Hüseyin Doğramacıoğlu, Hakimiyet-i Milliye Gazetesi Üzerine Bir İnceleme, Haccettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara, 2007". 24 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2015. 
  3. ^ a b c d e "Kadri Unat, Ulus, Yeni Ulus ve Halkçı Gazeteleri Işığında Nihat Erim'in Siyasi Kişiliği ve Gazeteciliği (1945-1955), Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2008". 10 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2015. 
  4. ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2019. 
  5. ^ http://ataturkilkeleri.deu.edu.tr/ai/uploaded_files/file/dergi%2025/05_Hakan_Uzun.pdf[]
  6. ^ "Mehtap Şimşek, Türk Basınında Vietnam Savaşı: Ulus Gazetesi Örneği, Atatürk Yolu Dergisi, Sayı 42, Kasım 2008" (PDF). 9 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 5 Şubat 2015. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<i>Tercümân-ı Ahvâl</i> İstanbulda 1860-1866 arasında yayımlanan ilk özel gazete

Tercüman-ı Ahvâl, İstanbul'da 1860-1866 arasında yayımlanan ilk özel gazetedir.

Akşam, günlük ulusal Türkçe gazete. Mustafa Kartoğlu yönetiminde, TürkMedya tarafından çıkarılmakta olan günlük gazetedir.

<span class="mw-page-title-main">Yunus Nadi Abalıoğlu</span> Türk gazeteci ve siyasetçi

Yunus Nadi Abalıoğlu, Cumhuriyet gazetesini kuran Türk gazeteci ve siyasetçidir.

<span class="mw-page-title-main">Refet Bele</span> Türk asker ve siyasetçi

İbrahim Refet Bele, Türk asker ve siyasetçi. Kurtuluş Savaşı'na katılan ilk beş generalden birisidir. Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluş yıllarında İçişleri Bakanlığı, Millî Savunma Bakanlığı görevlerinde bulunmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Heyet-i Temsiliye</span> Türk Kurtuluş Savaşı’nın, TBMM öncesi yürütme organı

Heyet-i Temsiliye, Mondros Mütarekesi’nden sonra Anadolu topraklarının İtilaf Devletleri tarafından işgal edilmesi üzerine başlayan ulusal direniş sırasında, ulusal bir meclisin (TBMM) kuruluşuna dek Millî Mücadelenin yürütme organı olarak görev yapmış kuruldur.

<span class="mw-page-title-main">Falih Rıfkı Atay</span> Türk gazeteci ve yazar

Falih Rıfkı Atay, İstiklâl Madalyası sahibi Türk yazar, gazeteci ve milletvekili.

Çerkez Ethem Ayaklanması, Kuvâ-yi Milliye komutanı Çerkez Ethem tarafından Ankara'da kurulan düzenli orduya karşı gerçekleştirilen ayaklanmadır. I. İnönü Muharebesi sırasında bastırılmıştır. Kuva-yi Seyyare döneminde oldukça başarılı hizmetler veren Çerkez Ethem bu yenilgi sonunda Yunan ordusuna teslim olmuş ve TBMM tarafından vatan haini ilan edilmiştir.

İrâde-i Milliye İtilaf Devletleri’nin işgallerine karşı 1919'da Anadolu’da başlayan Kurtuluş Hareketi'nin ilk yayın organı olarak Sivas'ta çıkarılan gazetedir.

<span class="mw-page-title-main">Ebüzziya Tevfik Bey</span> yazar, gazeteci

Ebüzziya Mehmet Tevfik Bey, Türk gazeteci, yazar, yayıncı, hattat.

<i>Tasvîr-i Efkâr</i> Şinâsînin 1862de yayımlamaya başladığı gazete

Tasvîr-i Efkâr, İbrahim Şinâsî'nin 28 Haziran 1862'de Tasfîr-i Efkâr adıyla yayınlamaya başladığı, havâdis ve maarife dair Osmanlı cerîdesi (gazetesi).

<i>Vakit</i> (gazete) 1875-1959 yıllarında İstanbulda yayımlanan günlük gazete

Vakit gazetesi, ilk defa 15 Mayıs 1875'te Diyarbakırlı Filip Efendi İstanbul'da Kemalzade Lastik Said Bey başyazarlığı altında yayınlanmaya başladı. Gazetenin yönetimi önce Ketenciler başındaki Han-ı Halil'de iken, sonraları Bab-ı Ali caddesindeki 54 numaraya taşınmıştı. Gazete o dönemde 30 paraya satılırdı. Yayınlanan makaleler imzasız olup yazıların altında "Muharriri evvel" imzası vardı. Vakit mücadeleci gazete olarak kısa zamanda en çok okunan gazetelerden biri oldu. Gazetenin yayınlanmasına bir süre göz yumuldu fakat daha sonra Padişah Abdülaziz'in ve hükûmetin tahammülü kalmadı, Vakit kapatıldı.

<i>Hâkimiyet-i Milliye</i> 1920-1934 yılları arasında yayımlanan gazete

Hâkimiyet-i Milliye, Türk Kurtuluş Savaşı sırasında başkanlığını Mustafa Kemal Paşa’nın yaptığı Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Heyet-i Temsiliyesi’nin yayın organı olarak 10 Ocak 1920’de Ankara’da yayın hayatına başlayan Türkçe gazetedir.

<span class="mw-page-title-main">Açıksöz</span>

Açıksöz, 15 Haziran 1919 – 14 Aralık 1931 tarihleri arasında Kastamonu'da yayımlanmış, başından sonuna kadar Millî Mücadele'ye destek vermiş yerel gazete.

<span class="mw-page-title-main">Hakkı Tarık Us</span> Türk yazar, siyasetçi, öğretmen ve koleksiyoncu (1889-1956)

Hakkı Tarık Us, Türk yazar, avukat siyasetçi, öğretmen, koleksiyoncu.

<i>Tanin</i> 1908-1947 arasında İstanbulda yayımlanan İttihatçı bir gazete

Tanin, II. Meşrutiyet'ten sonra İstanbul'da yayınlanan İttihatçı bir gazete.

<span class="mw-page-title-main">Arif Oruç</span>

Arif Oruç, Türk gazeteci, yazar, tarihçi.

Hürriyet, 1868-1870 arasında Genç Osmanlılar tarafından Avrupa ülkelerinde yayınlanan haftalık, Türkçe siyasi gazete.

<i>Vatan</i> (gazete, 1940)

Vatan, Ahmet Emin Yalman tarafından kurulan ve 1940-1975 yılları arasında yayımlanan Türk gazetesi.

<span class="mw-page-title-main">Aks-ı Sadâ</span> Samsunda çıkarılan ilk gazete

Aks-i Sadâ, İkinci Meşrutiyet döneminde Samsun'da çıkarılmaya başlanan gazetedir. Samsun'da çıkarılan ilk gazete olma özelliği taşır.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'de basın</span> Türk basınına genel bakış

Türkçe olarak ilk gazete II. Mahmut'un emriyle 1 Kasım 1831'de kurulan Takvîm-i Vekâyi'dir ve bu adım, Osmanlı'de baskı makinesinin kurulmasından uzun bir süre sonraya denk gelmektedir. Takvîm-i Vekâyi, yayın hayatı boyunca birkaç kez kapatılmış ve 1922 itibarıyla meclis tarafından Resmî Ceride ve daha sonra Resmî Gazete adıyla yayımlanmıştır. İngiliz diplomat ve gazeteci William Churchill tarafından 1840 yılında yayın hayatına başlayan ve 1866'da kapanan Cerîde-i Havâdis, ikinci Türkçe gazetedir. 1860 yılında Osmanlı devlet adamı ve gazeteci Agâh Efendi tarafından hazırlanan Tercümân-ı Ahvâl, basılan ilk özel gazetedir. Yazarları arasında İbrahim Şinâsî ve Ahmed Vefik Paşa da yer almıştır. Sonraki yıllarda ise kurucusu Şinasî olan Tasvîr-i Efkâr yayımlanmış fakat 1866'da kapanmıştır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.