Uluabat Gölü
| Uluabat Gölü | |
|---|---|
 | |
 | |
| Havza | |
| Ülke(ler) | Türkiye |
| Şehir(ler) | Bursa |
| İlçe(ler) | Karacabey, Nilüfer, Mustafakemalpaşa |
| Koordinatlar | 40°10′21″K 28°35′27″D / 40.17250°K 28.59083°D |
| Ada(lar) | Halilbey Adası, Heybeli Adası dahil 11 |
| Yerleşim(ler) (sahil) | Eskikaraağaç |
| Genel bilgiler | |
| Akarsu (gelen) | Kocasu Çayı, Mustafakemalpaşa Çayı |
| Akarsu (giden) | Kapalı havza |
| Göl türü | Tektonik göl |
| Uzunluk | 24 km (15 mi) |
| Genişlik | 12 km (7,5 mi) |
| Yüzölçümü | 136 km2 (53 sq mi) |
| En derin noktası | 10 m (33 ft) |
| Özellikler | Tatlı su |
| Wikimedia Commons | |
  Uluabat Gölü (Türkiye) | |
| Belirleme | 15 Nisan 1998 |
| Referans no. | 944[1] |
Uluabat Gölü veya eski adıyla Apolyont Gölü,[2] Bursa ilinde bulunan büyük bir tatlı su gölüdür.
Gerek plankton ve dip canlıları, gerekse sucul bitkileri, balık ve kuş popülasyonları açısından Türkiye'nin en zengin göllerinden birisidir. Nisan 1998’de Türkiye Cumhuriyeti Çevre Bakanlığı tarafından Ramsar Alanı olarak kabul edilmiştir. 4. Uluslararası Expo 2000 Konferansı'nda uluslararası Yaşayan Göller Ağı'na dâhil edilmiştir.[3]
Mustafakemalpaşa ve Kocasu çayları gölü besleyen ana kaynaktır. Göl yüzeyine rastgele yayılan ve fırtınalı havada dalgakıran görevi gören 11 adet ada bulunur. Gölün kuzey kıyısında bulunan iki yarımadadan birinde Eskikarağaç, diğerinde Gölyazı mahalleleri bulunur.
Konumu ve adaları
Marmara Denizi'nin 15 km güneyinde ve Bursa ilinin 30 km batısında, Mustafakemalpaşa ilçesinin doğusu ve Bursa Karacabey kara yolunun güneyinde 40° 12' kuzey, 28° 40' doğu koordinatları arasında yer alır. Rakım 7 metredir.
Kuzeyinde Eskikaraağaç, Gölyazı ve Kirmiktir, batısında Mustafakemalpaşa, doğusunda Akçalar, güneyinde Akçapınar, Fadıllı ve Furla yer alır. Gölün kuzey kıyıları oldukça girintili çıkıntılı bir yapıya sahiptir. Bu kısımda bulunan iki yarımada da Eskikaraağaç ve Gölyazı (Apolyont) köyleri bulunmaktadır.
Göl içinde alanları farklı büyüklüklerde 11 ada bulunur. En küçüğü 0,25 ha (Heybeli Adası), en büyüğü 190 ha (Halilbey Adası) büyüklüğündeki adalar[4] sırasıyla Terzioğlu (Süleyman Efendi) Adası, Manastır (Nail Bey Adası, Mutlu Ada) Adası, Arif Molla (Molla Efendi Adası), Şeytan Adası, Büyük ve Küçük Kerevit Adaları, Bulut Adası, Kız Adası ve Heybeli Adası olarak adlandırılır. Uluabat Gölü üzerindeki bu adalar Jura kalkerinden oluşmuştur. Fırtınalı havalarda bu adalar birer dalgakıran görevi yapmaktadır.[4]
Oluşumu
Uluabat, tektonizma kontrolünde açılan bir ova içinde alüvyal set gölü olarak gelişmiştir.[5]
Göl; kuzeyinde Neojen devri dolgularından oluşmuş alçak tepeler, güneyde ise Jura Devri alçak dağları ile sınırlanmıştır. Uluabat Gölü'nün jeolojik evrimi hakkında değişik yorumlar mevcuttur. Pfannestiel, Marmara Denizi'nin güney ve güneybatı kıyısında yer alan Manyas, Apolyont (Uluabat) ve Sapanca göllerinin eski Sarmastik denizinin kalıntıları olduğunu jeolojik ve paleontolojik bulgulara dayanarak ileri sürmektedir. Artüz ve Korkmaz (1981), çalışmalarında Uluabat Gölü'nün jeolojik evrimi bugünkü Saroz körfezi, Orta Marmara, Karacabey ve Bursa ovasından Adapazarı’na kadar uzanan bölgede kuvvetli çökme tektoniği (Graben) olayları sonucunda Sapanca, İznik, Apolyont ve Manyas çöküntü çukurları oluşmuştur. Mindel öncesi tatlı ve hafif acı su dönemidir ve eski öksin havzası oluşumu mevcuttur. Riss öncesi dönemde ise Trakya yükselmiştir. Pfannenstiel, Deveciyan ve Kosswig, Marmara Denizi'nin tatlı sudan tuzlu su dönemine geçiş sürecinde, tatlı ve hafif acı sulara ve buna uygun fauna elemanlarına sahip Sarmatik denizin birçok elemanlarının akarsuların beslediği sığınak bölgelere göçtüğünü belirtmekte ve gölün Sarmatik reliktleri olan balık türlerinin bu duruma kanıt olduğunu ifade etmektedirler. Dalkıran (2001) ve Demirhindi (1972) de aynı oluşumu desteklemekte, kanıt olarak da Uluabat ve Manyas göllerinin faunasına adapte olmuş birkaç deniz balığının ve acı su formunun bulunmasını göstermektedir A. Philipson ve E. Lahn, Neojen'de Bursa-Gönen depresyonu çöküntü alanında büyük tatlı su gölünün oluştuğunu; Neojen sonu veya Kuaterner'de meydana gelen hareketler sonucu, bu göl alanında 4 adet küçük küvetin oluştuğunu, diğer iki küvetin (Bursa ve Gönen) alüvyonlarla dolduğunu ve geriye Uluabat ve Kuş göllerinin kaldığını belirtmiştir. (Karacaoğlu 2001)
Uluabat Gölü çevresinde gözlenen en yaşlı birim Paleozoik metamorfik seridir.
Tabanda gnaysla başlayan yapı daha sonra mermer mercekleri içeren şistlerle devam eder.[6]
Fiziksel özellikleri
Derinliği
Gölün ortalama derinliği 2,5 metredir. Büyük bir bölümü oldukça sığ olup bu kesimlerdeki derinlik 1-2 metre arasında değişmektedir. En derin yeri Halilbey Adası'ndaki 10 metreyi bulan çukurluktur.
Uzunluğu ve genişliği
Doğu-batı yönünde uzunluğu 23–24 km, genişliği ise 12 km kadardır.
Yüzölçümü
Ulubat Gölü 136 km² yüzölçümlü bir göldür. Yayvan çanaklı gölde yağışlardan sonra kabarma ve çukur yerlere taşkınlar olur, bu sıralarda gölün yüzölçümü 160 km²yi geçer.[7]
Gölde bazı adacıklar ve kayalıklar bulunur. Kalker yapılı bu adacıkların en önemlileri Halilbey Adası, Heybeli Ada ve Kız Adası’dır.[8]
Günden güne çevreden ortaya doğru sığlaşmakta olan göl kirli beyaz bir renge sahiptir. Dibi çamurlu bir yapıya sahiptir, rüzgârlı havalarda bulanıklaşır.
İklim özellikleri
Uluabat Gölü ve çevresinde Marmara iklimi egemendir. Genellikle her mevsimde yağış olmakla beraber yaz ayları sıcak ve az yağışlı, kış ayları soğuk ve yağışlı, bahar ayları ise ılık ve yağışlıdır.
Bursa Meteoroloji İstasyonu'nun 1929-1986 yılları arasında 57 yıllık sıcaklık ortalaması verilerine göre Uluabat Gölü ve çevresi yıllık ortalama sıcaklığı 14 °C'dir. 1929-1978 yılları arası 49 yıllık verilere göre ise en yüksek sıcaklık 42,6 °C ile ağustos ayına, en düşük sıcaklık -25,7 °C ile şubat ayına aittir.
Bölgede yıllık yağış ortalaması 650 mm olup 33 yıllık ölçümlerin sonucunda en az yağışın 10,6 mm ile ağustos ayında en çok yağışın ise 104,9 mm ile aralık ayında gerçekleştiği belirlenmiştir.
Uluabat Gölü havzasında hâkim tek bir iklim olmamakla beraber yağışların kış ve bahar aylarına isabet etmesi tüm havzanın ortak karakteridir. Aşağı havzada yağmur hâkim yağış olurken üst kısımlarda yağış, soğuk mevsimlerde kara dönmektedir. Havzanın tümünde etkin olan bir rüzgârın etkisinden bahsetmek pek mümkün olmamakla birlikte aşağı havzanın en etkin rüzgârı lodos, en sürekli rüzgârı da kuzey rüzgârı olmaktadır.
Göl sistemine yönelik tehditler
Uluslararası önemine rağmen göl ekosistemi aşırı avlanma, kıyı gelişimlerinde meydana gelen arazi ıslahları ve tarımsal endüstriyel ve evsel atık deşarjlarının neden olduğu ötrafikasyon tehlikesi altındadır. Bu tehditlerden bazıları:
- Endüstriyel ve evsel atık deşarjları ve tarım kaynaklı kimyasallar
- Kıyı gelişimlerinde meydana gelen son 25 yılda 2000 ha alana varan arazi ıslahları
- Balık ve kuşlar üzerinde ağır av baskısı
- Havzada orman tahribi
- Yanlış tarım uygulamaları ve maden ocakları atıkları ile gölün dolması sulama amaçlı su çekimleri
- Regülatörlerle su seviyesi düzenlemeleri
- Havzada planlanan 4 adet hidroelektrik enerji projesi
- Genelde göl hidrolojisi üzerine yapılan müdahaleler
- Gölün güneybatı kıyılarına çekilen seddeler vasıtasıyla gölün taşkın alanının daraltılması
- Taşkından korunan kısımların tarıma açılması.
Uluabat Gölü'nde biyolojik çeşitlilik
Tipik bir sığ göl olan Uluabat Gölü, plankton ve dip canlıları, gerek sucul bitkileri ve gerekse balık ve kuş popülasyonları açısından Türkiye'nin en zengin göllerinden biridir.
Biyolojik üretim yönünden ötrofik bir göl olan Uluabat'ın planktonlar ve dip canlıları bakımından zengin oluşu, değişik türden çok miktarda canlının üremesi ve beslenmesi için ideal bir ortam oluşturmuştur.
Sığ göllerin tipik özelliklerini gösteren Uluabat Gölü, rüzgârın etkisiyle tam karışıma uğrar, ışık erişilebilirliğinin belirlendiği littoral bölgesi geniştir. Sığ göllerin durumunu açıklayan alternatif kararlı durumlar teorisi Uluabat Gölü'nde de geçerlidir. Bu teoriye göre sığ göller iki kararlı durumda olabilir: Birincisi, sucul bitkilerin alglere nazaran baskın durumda olduğu berrak su hâli, ikincisi ise alglerin sucul bitkilere nazaran baskın durumda olduğu bulanık su hâlidir.
Galeri
 |  |  |
 |
Ayrıca bakınız
- Oluşumlarına göre Türkiye'nin gölleri listesi
- Türkiye'deki göller
Kaynakça
- ^ "Lake Uluabat" (İngilizce). Ramsar Sites Information Service. 30 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ağustos 2018.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2016.
- ^ Elmacı, Ayşe; Topaç, Fatma Olcay; Teksoy, Arzu; Özengin, Nihan; Başkaya, Hüseyin Savaş. "Uluabat Gölü Fizikokimyasal Özelliklerinin Yönetmelikler Çerçevesinde Değerlendirilmesi". Uludağ Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, Cilt 15, Sayı 1, 2010. 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2020.
- ^ a b Çınar, Ruhsar. "Uluabat Gölü Kıyı ve Adalar Florası" (PDF). 3 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 26 Ekim 2020.
- ^ Demirkaya, İrem; Öner, Serra; Lale, Kübra (26 Ekim 2020). "Uluabat Gölü ve Çevresinin Hidrojeolojisi" (PDF). Hacettepe Üniversitesi HID 462 Proje çalışması, 2016-2017 dönemi. 3 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 26 Ekim 2020.
- ^ Hayati Doganay, Türkiye Turizm Coğrafyası , 3. basım, Çizgi Kitabevi, 200.
- ^ Şenol F, Turizm Coğrafyası , 1. basım, Detay Yayıncılık, 2008.
- ^ Güngördü E, Türkiye'nin Coğrafyası , 1. basım, Asil Kitabevi, 2003.
5 .İNANDIK, H. 1965 ‘’Türkiye Gölleri (Morfolojik ve Hidrolojik Özellikleri) İst. Üniv. Yay. No: 1155, Coğrafya Ens. yay. no:44 İst.
6.DEMİR, A. O., E. AKSOY, T. TORUNOĞLU 1998. Uluabat Gölü’nün Çevresel Sorunları ve Çözüm Önerileri. T.C. Bursa Büyükşehir Belediyesi Yerel Gündem 21 Genel Sekreterliği Uluabat Çalışma Grubu, 25 s.
7.ANONİM 1999. Uluabat Gölü ve Havzasında Çevre Etkileri, Projelerimiz ve Ramsar Uygulamaları. DSİ Bölge Müdürlüğü, 20 s.
8.ANONİM 1993. ‘’Türkiye’nin Sulak Alanları’’, Türkiye Çevre Vakfı yayını, Ankara.
9.ANONİM 1998 b. Uluabat Gölü. T.C. Çevre Bakanlığı, Çevre Koruma Genel Müdürlüğü, 27 s.
Dış bağlantılar
- Çevre ve Orman Bakanlığı
- http://www.bursa.bel.tr/hizmetler/sayfa/703 15 Ocak 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- DSİ 1. Bölge Müdürlüğü 1994 yılı takdim raporu
- https://web.archive.org/web/20120229073155/http://www.bursacevreorman.gov.tr/uluabat.htm
