Uluğ Bahadır Alkım

Uluğ Bahadır Alkım; (28 Şubat 1915, İzmir – 6 Mayıs 1981, İstanbul), Kazı, yüzey araştırmaları ve tarihi coğrafya çalış­malarıyla Anadolu arkeolojisine ve özellik­le Hitit döneminin aydınlatılmasına büyük katkıda bulunan arkeologtur.

1939′da İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sümer-Hitit Filolojisi, Arkeoloji ve Eski Çağ Tarihi Bölümü’nden mezun oldu. 1941′de aynı fakülteye Hititoloji asistanı olarak atandı. 1944′te doktorasını tamamla­dı; 1945′te doçent, 1960′ta profesör ve Eski ön asya Dilleri ve Kültürleri Bölümü başka­nı oldu. Bu görevini ölümüne değin sürdür­dü. 1962-75 arasında ders verdiği Robert Kolej’in 1963-64 dönemindeki Türk müdü­rü oldu. Bugünkü adı Boğaziçi Üniversitesi olan bu kurumda Arkeometri Enstitüsü’nün kurulmasına önemli katkılarda bulundu.

1939′dan başlayarak Alacahöyük, Alalah gibi kazılara katılan Alkım, 1947′de Türk Tarih Kurumu üyeliğine seçildikten sonra, kazılarını bu kurum adına yürüttü.

Alkım 1947′de H. T. Bossert’le birlikte Adana - Kadirli yakınındaki Karatepe kazıla­rına katıldı ve daha sonra bu önemli Geç Hitit yerleşim yerinin kazı başkanlığını da üstlendi. 1949′da Karatepe’nin karşısındaki Domuztepe’yi de araştırdı. 1947-57 arasında Antitoros ve Orta Amanos bölgelerini tara­yarak antik yol ağını ortaya çıkarttı. Bölge­deki çeşitli yazıt, ören yeri ve kaleler de bu araştırma sırasında ilk kez Alkım tarafından saptandı.

1958′de İslâhiye Bölgesi Kazı ve Araştırma Kurulu başkanlığına getirilen Alkım, Orta Amanoslar’da tarihî coğrafya araştırmaları­nı sürdürdü. 1957-61 arasında Gaziantep’in İslâhiye ilçesinin güneydoğusunda Yesemek taş ocağını saptadı ve Antik Çağda taş çıkarma ve heykel işleme tekniklerini aydın­latan kazılar yaptı.

1958-72 arasında aynı bölgedeki Tilmen Höyük’ü kazan Alkım, burada Geç Kalkolitik Çağ'dan İslam dönemine değin 4 yerleşim katı saptadı. İÖ 2000′de Yamhad Krallığı’na bağlı bir kent ve saray yapısı da bu kazılarda ortaya çıktı. Alkım 1964′te İslâhiye’nin ku­zeydoğusunda Sakçagözü Ovasında bulunan Gedikli Karahöyük’te başlattığı kazıları 1967′ye değin sürdürdü. Amik Ovası ve Kilikya’daki çağdaşı kültürlerle benzerlikler gösteren İlk Tunç-Kalkolitik kültür katları ortaya çıka­rıldı. Gedikli’de eski Önasya gömü biçimle­rini gösteren ilginç bir de nekropol bulundu.

Uluğ Bahadır Alkım, 1971-73 arasında Samsun çevresin­de gerçekleştirdiği yüzey araştırmalarıyla 50′yi aşkın yerleşim yeri saptadı. Samsun’un Bafra ilçesi yakınlarındaki İkiztepe Höyüğü’de 1974′te başlanan kazılara ölümüne değin başkanlık etti. Erken Hitit metinlerinde geçen “Zalpa” kenti olduğu düşünülen İkiz­tepe’de tablet bulunamadı, ama Erken Hitit ve İlk Tunç Çağı buluntuları ortaya çıka­rıldı.

Alkım çeşitli yazıtların çözümüne, özellik­le Hitit filolojisine önemli katkılarda bulun­muştur. Yerli ve yabancı süreli yayınlar­da çok sayıda makalesi yayımlanmıştır. Archaeologie Mundi dizisinde çeşitli diller­de yayımlanan Anatolia I (1968) adlı yapıtı, Anadolu’nun en eski kültürlerinin dünyaya tanıtılmasını sağlamıştır. Öbür önemli ya­pıtları arasında Yesemek Taş Ocağı ve Heykel Atölyesinde Yapılan Kazı ve Araştır­malar (1974) ve Birinci ve İkinci Dönem İkiztepe Kazıları (1983) sayılabilir.

• Özbaşaran, M. (1997). Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi. 1. Yapı-Endüstri Merkezi Yayınları. ss. 66-67. ISBN 975-7438-52-9.