İçeriğe atla

Ultra

Deşifre edilmiş bir mesajı gösterir belge

Ultra 1941 yılı Haziran ayı itibarıyla İngiliz askeri istihbaratı tarafından kullanılmaya başlayan terim. Terim düşman şifreli iletişiminin elde edilmesi ve kırılması sayesinde ele geçen çok önemli istihbaratın bütününü anlatır. Terim, o döneme kadar en önemli belgeler için kullanılmakta olan çok gizli gizlilik seviyesinin de ötesinde öneme sahip olan istihbaratın değerini anlatmak üzere en yüksek aşama anlamında kullanılan ultra kelimesinden türetilmiştir.[1]

İstihbarat kaynakları

İstihbarat şifre makinaları tarafından şifrelenmiş radyo sinyalleri aracılığıyla elde ediliyordu. Müttefik Devletler bünyesinde toplanan bu türlü istihbarat İngiltere'deki Bletchley Park tesislerinde işleniyor ve değerlendiriliyordu. Nazi Almanyasının farklı kurumları farklı kombinasyonlarla olmakla beraber aynı Enigma makinesini kullanmaktaydı. Burada en karmaşık şifrelemeyi Abwehr (Alman askeri istihbaratı) kullanıyordu. Ele geçen sinyallerin çoğu Alman Hava Kuvvetleri Luftwaffe sinyaliydi. Enigma şifrelerini kırma çalışmaları II. Dünya Savaşından önce Polonya istihbaratı tarafından başlatılmış, savaştan hemen önce de eldeki her türlü bilgi İngiltere ve Fransa ile paylaşılmıştı. Bletchley Park bünyesindeki çalışan Alan Turing liderliğindeki ekip Enigma şifrelerini kırmıştır.

Dağıtım ve kullanım

Ultra bilgilerinin komutanlara iletilmesi MI6 ajanları tarafından gerçekleştiriliyordu. Çok hassas olan bilgilerin kaynağı gizli şekilde korunuyordu. Genelde binbaşı rütbesinde olan bu Özel İrtibat Subayları doğrudan cephe komutanına veya sadakati sınanmış kurmay heyet üyelerine iletilirdi. Genel usul, irtibat subayının istihbaratı fiziksel olarak komutana sunması, okunup tahlil edilmesini beklemesi ve geri alıp yok etmesi şeklinde olurdu.

Savaşa etkisi

Genellikle deşifre edilen mesajlar cephede komutanların stratejilerini etkileyecek düzeyde önemde olmaz. Deşifre edilen mesajın içeriğinin yanı sıra kim tarafından kime gönderildiği, nasıl gönderildiği gibi bilgilerle beraber savaşın genel akışı içinde yorumlanması gereklidir. Bletchley Park'daki bomba şifre kırıcı bilgisayarların öncülü olarak adlandırılan bomba makinaları sayesinde bir günde deşifre edilen mesaj sayısı binli rakamlarla ifade edilir hale geldi.

Ultra istihbaratı sayesinde önceden bilgisi alınan askerî harekâttan bazıları şunlardır:

  • Elde edilen istihbarata göre Luftwaffe'nin 14 Kasım 1940 gecesi bombardıman yapacağı öğrenildi, ancak muhtemel hedeflerden olduğu öğrenilen Coventry'de önlemler istenildiği gibi alınamadı ve Blitz adı verilen bombardımanda kentin merkezinde büyük hasar yaşandı, 500'ün üzerinde sivil hayatını kaybetti.[2]
  • Ultra istihbaratı sayesinde Kraliyet Donanması 1941 yılı Mart ayında Akdeniz'deki İtalyan askeri varlığına Matapan Burnu Muharebesiyle önemli bir darbe vurmuştur.
  • İstihbarat sayesinde Büyük Okyanusu geçmekte kullanılan askeri konvoylar Nazi U-botlarına karşı önceden önlem alabilmekteydi.
  • General Bernard Montgomery Nazi Generalfeldmarschall Erwin Rommel'in Kuzey Afrika'daki her hareketine vakıf oluyor, buna göre strateji belirleyebiliyordu.
  • 1943 yılı yaz aylarında Sicilya'nın işgal edildiği Husky Harekâtı öncesinde alınan istihbarat sayesinde adadaki Mihver Devlet asker sayıları ve mevkilerine dair çok önemli bilgiler edinilmiştir.

Savaşın ardından

İngiltere ve savaş sonrasında ortaya çıkan Soğuk Savaş dönemindeki müttefiki ABD Ultra konusunu gizli tutmuşlardır. Ultra çalışmalarına dair resmî açıklamalar 1974 yılında gelmiştir. Bu dönem boyunca özellikle istihbarat alanında çalışanlardan savaş dönemindeki faaliyetlerini çevrelerine açıklamamaları istenmiştir.

Özellikle Enigma şifrelerinin kırılmasına yönelik çalışmalar yapıldığı Fransız ve Polonyalı kaynaklar tarafından savaşın ardından yayınlanmıştır. Polonyalı askeri tarihli Wladyslaw Kozaczuk 1967 yılında kaleme aldığı Bitwa o tajemnice adlı eserde Enigma'nın İkinci Dünya Savaşından önce Polonya istihbaratı tarafından kırıldığını yazar. Daha sonra 1973 yılında yazdığı Enigma adlı kitapta Fransız istihbaratçı Gustave Bertrand da Ultra konusunu kamuoyuna açıklamıştır.

1970'li yıllarda bilgisayar teknolojisinin istihbarat alanında etkili şekilde kullanılmaya başlanmasıyla beraber mekanik şifre kırılması konusundaki bilgilerin kamuoyuyla paylaşılmasında bir sorun görülmemiş olacak, ilgili belgeler resmî olarak kamuoyuyla paylaşılmıştır.

Kaynakça

  1. ^ NSA Portalında ilgili makale 25 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 18 Mayıs 2020 tarihinde erişilmiştir
  2. ^ Coventry & Warwickshire tarihi 6 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 18 Mayıs 2020 tarihinde erişilmiştir

Ayrıca bakınız

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kriptoloji</span>

Kriptoloji, şifre bilimidir. Haberleşme ve iletişim alanında iletilerin, mesajların, yazıların güvenli şekilde alıcısına ulaşması için çalışmalar yapan, yöntemler geliştiren bilim dalıdır. Önemli haberleşme verilerinin başkaları tarafından deşifre edilmemesi için özel matematiksel yöntemler kullanılarak güvenli şekilde iletişim sağlanması için kriptolojiye başvurulur. Bu sayede haberleşme daha güvenli hale getirilir. Şifrelenmiş bir metnin deşifre edilmesi ülkeler arası büyük bir krize neden olabilir ve bu durum iki ülke arasında savaş başlamasına sebep olabilir veya savaş halindeki iki ülkenin savaşı bitirmesini de sağlayabilir.

<span class="mw-page-title-main">Enigma makinesi</span>

Enigma; II. Dünya Savaşı sırasında Nazi Almanyası tarafından gizli mesajların şifrelenmesi ve tekrar çözülmesi amacı ile kullanılan bir şifre makinesidir. Daha açık bir ifade ile Rotor makineleri ailesi ile ilişkili bir Elektro-Mekanik aygıttı ve birçok değişik türü vardı.

<span class="mw-page-title-main">Colossus bilgisayarı</span> eski İngiliz şifre çözme bilgisayarı

Colossus bilgisayarı, II. Dünya Savaşı sırasında yapılan şifreli Alman yazışmalarını çözmek için kullanılan erken dönem bilgisayarlardan biri. Colossus, dünyanın ilk kısmen programlanabilen dijital elektronik bilgisayarıydı.

<span class="mw-page-title-main">Bletchley Park</span>

Bletchley Park, Milton Keynes - İngiltere'de Bletchley kasabasındadır. II. Dünya Savaşı boyunca, Birleşik Krallık şifre çözücüleri tarafından Nazi Almanyası'nın Enigma ve Lorenz şifrelerinin çözülmesi amacıyla üs olarak kullanılmıştır. Şifre çözüm operasyonları, Ultra kod adı ile savaş sonuna kadar sürmüştü. Bletchley Park aynı zamanda kod çözmek amacı ile kullanılan erken dönem bilgisayarlar için de bir doğum yeri olmuştur. Bugün kayıp olan ilk yapı da dikkate alınacak olursa Bletchley Park'ın geçmişi 1235 yılına kadar inmektedir. Daha sonra yenilenen yapı, 1883 yılında tamamlanmıştı ve birçok mimari ekolün karışımı olan Kitch bir stile sahipti.

Enigma şifrelemesinin analizi, enigma makinesinin kriptolojik analiz edilmesini anlatır. II. Dünya Savaşı öncesinde ve sırasında yapılan derinlemesine çalışmalar sayesinde Nazi Almanyası başta olmak üzere Mihver Devletleri arasındaki şifreli iletişim kırılmış ve savaşın kaderini belirleyecek şekilde istihbarat elde edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Kriptanaliz</span>

Kriptanaliz şifrelenmiş metinlerin çözümünü araştıran kriptoloji dalıdır. Kriptanaliz, bilinmeyen anahtarları bulmak için kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Marian Rejewski</span> Polonyalı matematikçi

Marian Adam Rejewski Polonyalı matematikçi ve kriptolog.

<span class="mw-page-title-main">Henryk Zygalski</span>

Henryk Zygalski Polonyalı bir matematikçi ve İkinci Dünya Savaşı öncesinde ve sırasında Alman Enigma şifrelerini kırma konusunda çalışan bir kriptologdu.

<span class="mw-page-title-main">Jerzy Różycki</span>

Jerzy Witold Różycki Polonyalı matematikçi ve kriptolog.

<span class="mw-page-title-main">GCHQ</span> GCHQ, İngiltere hükümetinin ve silahlı kuvvetlerinin elektronik istihbarat ve bilgi güvenliğini sağlamakla görevli, İngiliz istihbarat ve güvenlik organizasyonuna verilen isimdir.

GCHQ, İngiliz devletini siber saldırılara ve tehditlere karşı korumak amacıyla hükûmet tarafından görevlendirilen güvenlik ve istihbarat kurumu. Devlet Başkanına veya ilgili kurum için bu tür saldırılara karşı nasıl hareket edileceğine dair bilgi ve danışmanlık sağlar. Kurum ilk başlarda 1919'da ve İkinci Dünya Savaşı sırasında Bletchley Parkı merkez üssü seçip, telekomünikasyon sistemlerinin çok büyük bir önem arz ettiği bir zamanda bu sistemlerin şifrelerini kırmayı başarmıştır. Bugün ise kurum siber güvenlik hizmetlerine ek olarak kimyasal, biyolojik ve nükleer silahlara ve tehditlere karşı önlem almak ve durdurmakla yükümlüdür. GCHQ İngiltere'nin Cheltenham kentinde yer alır. Joint Intelligence Committee (JIC), the Security Service (MI5), The Secret Intelligence Service (MI6) ve Defence Intelligence (DI) gibi kurumların altında çalışır.

Bilinen açık metin saldırısı, kriptanaliz için bir saldırı modelidir ve saldırganın hem açık metin hem de şifrelenmiş haline erişimi vardır. Bunlar gizli anahtarlar ve kod kitapları gibi daha fazla gizli bilgiyi açığa çıkarmak için kullanılabilir. "Yemlik" terimi, Bletchley Park, İngiliz İkinci Dünya Savaşı şifre çözme operasyonundan kaynaklanmıştır.

Seçilmiş açık metin saldırısı, saldırganın keyfi açık metinler için şifrelerin elde edilebileceğini varsayan kriptanaliz için bir saldırı modelidir. Saldırının amacı, şifreleme şemasının güvenliğini azaltan bilgiyi elde etmektir.

<span class="mw-page-title-main">Gustave Bertrand</span>

Gustave Joseph Marie Bertrand, Fransız askeri istihbaratçı subay. 1932 yılından itibaren Polonya istihbaratıyla beraber Alman Enigma makinesinin şifresinin kırılması için çalışmış ve İngiliz istihbaratçı Alan Turing başkanlığındaki Bletchley Park'daki ekibin şifreleri kırmasına önemli katkılarda bulunmuştur.

Alfred Dillwyn (Dilly) Knox İngiliz klasik dönem akademisyeni, King's College, Cambridge'de papiroloji uzmanı ve şifre kırıcı. I. Dünya Savaşı sırasında James Alfred Ewing idaresinde İngiliz Kraliyet Deniz Kuvvetleri bünyesinde kurulan ve Room 40 adı verilen istihbarat dairesinde çalışmıştır. Knox, Zimmermann Telgrafı olarak bilinen şifreli mesajı kıran ve dolayısıyla ABD'nin savaşa dahil olmasını sağlayan ekip içindeydi. Knox, II. Dünya Savaşı'nın hemen öncesinde İngiliz-Fransız-Polonyalı istihbaratçıların toplantılarında önemli bir rol oynamıştır. Knox 1943 yılında ölümüne kadar Bletchley Park'daki istihbarat faaliyetlerine destek vermiş ve Nazilerin Enigma makinesinin kırılması çalışmalarına katılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Matapan Burnu Muharebesi</span>

Matapan Burnu Muharebesi II. Dünya Savaşı sırasında İngiliz Kraliyet Donanması ile İtalya Krallığı donanması arasında 27-29 Mart 1941 tarihlerinde gerçekleşen deniz muharebesidir. Muharebe Mora Yarımadasının güneybatısında yer alan Matapan Burnu açıklarında gerçekleşmiştir. Bletchley Park'daki İngiliz istihbarat faaliyetleri sayesinde şifreleri kırılan İtalyan donanmasının kullandığı Enigma makinesi ile iletilen istihbarat sayesinde İngiliz donanması İtalyan donanmasını pusuya düşürmüş ve çok büyük zayiat verdirmiştir.

John Cairncross, İskoç asıllı Britanyalı, II. Dünya Savaşı yıllarında ajanlık ve istihbarat memuru.

<span class="mw-page-title-main">Beş Göz</span>

Beş Göz, Amerika Birleşik Devletleri ve Birleşik Krallık başta olmak üzere Avustralya, Kanada ve Yeni Zelanda'nın oluşturduğu İstihbarat ittifakıdır. Resmi olarak bu ülkeleri Sinyal istihbarat antlaşması olan UKUSA kayıtlarda tutmaktadır.

<i>Enigma</i> (film, 2001)

Enigma, Tom Stoppard'ın senaryosundan Michael Apted tarafından yönetilen 2001 yapımı bir casusluk gerilimi filmidir. Senaryo, Robert Harris'in İkinci Dünya Savaşı'nda Bletchley Park'ın Enigma kod kırıcılarını konu alan 1995 tarihli Enigma adlı romanından uyarlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">II. Dünya savaşı kriptografisi</span>

Kriptografi, radyo iletişiminin önemi ve radyo müdahalesinin kolaylığı nedeniyle II. Dünya Savaşı sırasında yaygın olarak kullanıldı. İlgili ülkeler çok sayıda kod ve şifre sistemi kullandılar, bunların çoğu rotorlu makineler kullanıyordu. Sonuç olarak, kriptanalizin veya kod kırmanın teorik ve pratik yönleri çok ileri düzeydeydi.

Bu bir kriptograflar listesidir. Kriptografi, hasım adı verilen üçüncü tarafların varlığında güvenli iletişim için tekniklerin uygulanması ve incelenmesidir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.