Alfabe veya abece, her biri dildeki bir sese karşılık gelen harfler dizisidir. "Abece" kelimesi, Türkçedeki ilk üç harfin okunuşundan oluşur. Benzer biçimde Fransızca kökenli “Alphabet” kelimesinden Türkçeye geçen "alfabe" sözcüğü, eski Yunancadaki ilk iki harf olan "alfa" ile "beta"nın okunuşundan gelir.
Arap harfleri, 7. yüzyılın üçüncü çeyreğinden itibaren Emevi ve Abbasi imparatorlukları aracılığıyla Orta Doğu merkezli geniş bir alana yayılma olanağı bulmuş İslam dininin benimsendiği coğrafyalarda kabul gören, kökeni Arap alfabesine dayalı, ünsüz alfabesi türünde bir yazı sistemidir. Dünyada Latin alfabesinden sonra en çok kullanılan yazı sistemidir.
Modern Kırım Tatar dili için Latin ve Kiril alfabeleri kullanılmıştır.
Rusça, Hint-Avrupa dil ailesinin Slav dilleri koluna bağlı bir dil. Rusça, Belarus ve Ukrayna dilleri ile yaşayan üç Doğu Slav dilinden biridir. Yaklaşık 260 milyon konuşanı olan Rusça dünyanın en çok konuşulan dillerinden biri olup Rusya, Belarus, Kazakistan, Kırgızistan, Moldova (Gagavuzya) ile kısmî olarak tanınan Abhazya, Güney Osetya, Transdinyester'de resmî dil statüsündedir. Aynı zamanda Birleşmiş Milletler'in altı resmî dilinden biri ve Uluslararası Uzay İstasyonu'nun İngilizce ile birlikte kullanılan iki dilinden biridir. Orta Asya, Kafkasya, Ukrayna ve kısmen Baltık devletlerinde lingua franca olarak kullanılmaktadır.
Türk dilleri alfabeleri veya çağdaş Türk yazı dilleri alfabeleri çağdaş dönem Türk yazı dilleri için kullanılan çeşitli alfabelerdir. Uzun tarihî dönemler içinde kullanılmış olan Türk yazı sistemlerinin sonrasında, bazılarının terki, bazılarının devamı ile günümüzde kullanımda olmuşlardır.
Kiril alfabesi, Avrasya'da çeşitli dillerin yazımı için kullanılan alfabedir. Çeşitli Slav, Kafkas, Moğol, Ural, ve İranî dillerinin resmî alfabesidir. En eski Slav kitaplarının yazıldığı iki alfabeden biri olan Kiril yazısı, Aziz Kiril ve kardeşi Metodius tarafından 9. yüzyılın ilk çeyreğinde oluşturulmuştur.
Yazı sistemi, bir dildeki unsurları ve tarif edilebilir durumları temsil etmek için kullanılan bir çeşit semboller sistemidir.
Kazak alfabesi, Kazakistan'ın resmî dili olan ve Türk dilleri ailesinde yer alan Kazakçayı yazarken kullanılan yazı sistemidir. Kazak alfabesinde tarih boyunca; Kiril alfabesi, Latin alfabesi ve Arap alfabesi olmak üzere üç farklı alfabe türü kullanılmıştır. 2017 yılında, dönemin Kazakistan cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev tarafından 2025 yılına kadar Kiril alfabesinden Latin alfabesine kademeli olarak geçileceği belirtilmiştir. Arap alfabesi ile yazılan Kazakça, günümüzde Çin, İran ve Afganistan'da yerel olarak kullanılmaya devam etmektedir.
Uygur alfabesi, çağdaş Türk yazı dillerinden Uygurcanın yazımı için kullanılan alfabedir. Uygurca 10. yüzyıldan beri Arap alfabesi ile yazılmaktadır. 1969-1983 yılları arasında Çin hükûmetinin hazırlattığı Uygur Latin alfabesi ile yazılmış fakat sonra Uygurca sesleri gösteren ek işaretler ile Arap alfabesine dönülmüştür. Aşağıdaki kıyaslama Arap, Latin ve Kiril harflerinin bir karşılaştırılmasıdır:
Е harfinin harfin Türkçedeki karşılığı "ie"dir. Kelime başlarında ve sonlarında "ye" diye okunur. Örneğin:
- Ещe : daha
- Еда : yemek
- Önemli Açıklama: Kiril Е (İe) harfinin Rus alfabesindeki ses değeri kesinlikle Türkçe Latin alfabesindeki E harfi ile farklıdır. Tamamen bir şekil benzerliğidir. Kiril Є harfinin Latin karşılığı Ë harfidir.
- Kiril Е harfinin Azeri Kiril alfabesindeki ses değeri Türkçedeki E sesidir.
- Makedonca, Ukraynaca, Sırpça gibi Slav dillerinde ise Türkçedeki E sesidir.
Yo, Kiril alfabesine ait bir harfdir. Rus ve Beyaz Rus alfabelerinin 7. harfi ve Rusin alfabesinin 9. harfidir. Kırgız, Moğol, Çuvaş ve Udmurt gibi temelleri Kiril alfabesinde olan bazı Slav olmayan dillerin alfabelerinde de bulunur. Damaksıllaşmış ünsüz harflerden sonra [o] olarak, diğer bağlamlarda ise [jo] olarak okunur.
- Önemli Açıklama: Latin Ë (E-Umlaut) harfinin ses değeri olarak kesinlikle Kiril Ё (Io) harfi ile hiçbir ilgisi yoktur. Tamamen bir şekil benzerliğidir. Latin Ë harfinin Kiril karşılığı kesin olarak Є harfidir.
Nogayca, Türk dillerinin Kıpçak öbeğine bağlı, Nogaylar tarafından konuşulan dildir. Ağırlıklı olarak Rusya'nın güney kesiminde konuşulur. Günümüzde Kiril alfabesiyle yazılmaktadır.
Є,є Ukraynacada kullanılan bir Kiril Alfabesi harfidir. Ukrayna Alfabesi'nin sekizinci harfidir ve sesini verir. Euro'nun sembolü € ile karıştırılmamalıdır. Türkçede günümüzde kullanılmayan İ-E arasında seslendirilen bir harftir.
- Önemli Açıklama: Kiril Є (İe) harfinin ses değerinin kesinlikle Latin E harfi ile hiçbir ilgisi yoktur. Kiril Є harfinin Latin karşılığı Ë harfidir.
Çeçence, çoğunluğu Çeçenya’da ve başka ülkelerde yaşayan Çeçenlerin konuştuğu bir Kuzeydoğu Kafkas dilidir. Yaklaşık olarak 1.300.000 kişi tarafından konuşulduğu tahmin edilmektedir.
Tacikçe, tarih boyunca Arap, Latin ve Kiril alfabelerinin farklı sürümleri ile toplam üç ayrı yazı sistemi ile yazılmıştır. Tacikçeye ait kullanılan herhangi bir sürüm, Tacik alfabesi olarak tanımlandırılabilir; bunlar Tacikçede اﻟﻔﺒﺎﯼ تاجيكی, , olarak gösterilmektedir.
Yunancanın romanizasyonu, genelde Yunan alfabesi ile yazılan Yunanca metinlerin, Latin alfabesi ile temsili veya bunu yapmayı sağlayan bir sistemdir. Yunancanın romanizasyonu için çeşitli yöntemler kullanılmaktadır. Bu yöntemler, kaynak metnin Eski Yunanca mı Modern Yunanca mı olduğuna ve arzu edilen dönüştürmenin transkripsiyon mu transliterasyon mu olduğuna bağlı olarak değişiklik göstermektedir.
Ortak Türk Alfabesi, Türk dillerindeki asal sesler esas alınarak ve aynı kaynaktan çıkanlar sınıflandırılarak tüm harflerin gösterildiği bir sistemdir. Henüz ortak bir biçime ulaşılamamış olmasına rağmen büyük oranda şekillenmiştir.
Ukrayna alfabesi Ukrayna'nın resmî dili olan Ukraynacayı yazmak için kullanılan alfabedir. Kiril alfabesi'nin ulusal varyasyonlarından biridir.
Dilbilimde romanizasyon veya romantizasyon, farklı bir yazı sistemindeki ifadeleri Latin (Roma) alfabesine dönüştürmektir. Romanizasyon yöntemleri arasında yazılı metinin çevirisi ve transkripsiyonu, konuşulan kelimenin temsili ve her ikisinin kombinasyonu bulunmaktadır.
Rusça'nın romanizasyonu, rus ses sisteminin Latin alfabesine çevrilmesidir. Bir Latin alfabesiyle yazılmış metinde Rusça adları ve kelimeleri dahil etmek için birincil kullanımının yanı sıra, bilgisayar kullanıcılarının Rusça girmesi için de gereklidir. Kiril alfabesini girmek için ayarlanmış bir klavyesi veya kelime işlemcisi olmayan veya yerel bir Rusça klavye düzenini (JCUKEN) kullanarak hızlı bir şekilde yazamayan metinler. İkinci durumda, İngilizce QWERTY klavyeler gibi klavye düzenlerine uygun bir harf çevirisi sistemi kullanarak yazarlar ve ardından metni Kiril alfabesine dönüştürmek için otomatik bir araç kullanırlar.