İçeriğe atla

Ukraynaca

Vikipedi
Vikipedi
Özgür Ansiklopedi Vikipedi'nin Ukraynaca (uk) sürümü
Ukraynaca
українська мова
Telaffuzukrayins'ka mova
BölgeDoğu Avrupa
EtnisiteUkraynalılar
Konuşan sayısı36.028.490  (2001)[1]
Dil ailesi
Önceki formlar
Eski Doğu Slavca
  • Ukraynaca
Yazı sistemiKiril alfabesi
Resmî durumu
Resmî dil Ukrayna
 Polonya (tanınan)
Kırım Cumhuriyeti
Sivastopol
 Transdinyester
Tanınmış azınlık dili Belarus
 Bosna-Hersek[2]
 Hırvatistan[2]
 Çekya[3]
 Macaristan[4]
 Moldova[5][6][7]
 Polonya[2]
 Romanya[2]
 Sırbistan[2]
 Slovakya[2]
Dil kodları
ISO 639-1uk
ISO 639-2ukr
ISO 639-3ukr
Ukraynacanın dağılım haritası: çoğunluk (koyu mavi) ve azınlık (açık mavi).
20. yüzyılın başlarında Ukraynacanın konuşulduğu yerler.
Ukraynaca konuşan biri. (Wikimania 2019, Stockholm)

Ukraynaca (Ukraynaca: украї́нська мо́ва, ukrayinska mova), Doğu Slav dillerine ait bir dil. Ukrayna'nın resmî dilidir. Türkçede bu dilin adı için Ukrain/Ukrayn millet adından hareketle Ukraince veya Ukraynca kullanımı da vardır.[8]

Ukraynaca Kiril alfabesi ile yazılır. Rusça, Lehçe, Slovakça gibi yakın akrabası olan Slav dilleriyle ortak kelime haznesi geniştir.

Tarihsel dilbilimciler, Ukrayna dilinin kökenini Orta Çağ'dan kalma Kiev Knezliğinin Eski Doğu Slavcasına kadar izler. Kiev Knezliğinin dağılmasından sonra dil, Rutence adı verilen bir forma dönüştü. Rutence ile birlikte, modern Ukrayna topraklarında, Kilise Slavcası'nın Kiev versiyonu ayin törenlerinde de kullanıldı.[9] Ukraynaca, Kazak Hetmanlığı'nin kurulmasıyla ilişkili olarak 17. yüzyılın sonlarından beri yaygın olarak kullanılmaktadır. 1804'ten Rus Devrimi'ne kadar, Ukrayna dili, Ukrayna'nın büyük bölümünün (Orta, Doğu ve Güney) bulunduğu Rus İmparatorluğu'ndaki okullarda yasaklandı.[10] Dilin hiçbir zaman yasaklanmadığı Batı Ukrayna'da türkülerde (gezgin müzisyenler) ve önde gelen yazarlar arasında[11] her zaman yeterli bir temelde korunmuştur.[12]

Ukrayna alfabesi

Ana madde: Ukrayna alfabesi
А а - A a Б б - B b В в - V v Г г - G g (Hırıltılı H gibi okunduğundan H harfi olarak da bilinir) Ґ ґ - G g Д д - D d Е е - E e Є є - Ye ye Ж ж - J j (Zh zh) З з - Z z И и - I ı
І і - İ i Ї ї - Yi, yi Й й - Y y К к - K k Л л - L l М м - M m Н н - N n О о - O o П п - P p Р р - R r С с - S s
Т т - T t У у - U u Ф ф - F f Х х - H h (Kh kh) Ц ц - Ts ts Ч ч - Ç ç Ш ш - Ş ş Щ щ - Şç şç Ю ю - Yu yu Я я — Ya ya Ь ь — Yumuşatma işareti

Kaynakça

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2014. 
  2. ^ a b c d e f "List of declarations made with respect to treaty No. 148 (Status as of: 21/9/2011)". Council of Europe. 7 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2012. 
  3. ^ "National Minorities Policy of the Government of the Czech Republic". Vlada.cz. 9 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2012. 
  4. ^ "Implementation of the Charter in Hungary". Database for the European Charter for Regional or Minority Languages. Public Foundation for European Comparative Minority Research. 27 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2014. 
  5. ^ "Игорь Додон // Русский язык должен вернуться в Молдову". Deschide. Deschide. 18 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2017. 
  6. ^ "Додон готов изменить статус русского языка в Молдавии в случае воссоединения с Приднестровьем". Rosbalt. Rosbalt. 18 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2017. 
  7. ^ "Русский союз Латвии будет сотрудничать с партией Социалистов Молдовы". Rusojuz.lv. Latvian Russian Union. 18 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2017. 
  8. ^ İğci, Alpay (2019). "Türkçede Kullanılan Dil Adlarının Yapısı". XI. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu Bildiri Kitabı. s. 215. 28 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2020. 
  9. ^ Viktor Hrebeniuk. (ПЦУ і церковнослов’янська мова). Volhynian diocese (Orthodox Church of Ukraine). 9 April 2019
  10. ^ Eternal Russia: Yeltsin, Gorbachev, and the Mirage of Democracy by Jonathan Steele, Harvard University Press, 1988, 978-0-674-26837-1 (p. 217)
  11. ^ Contested Tongues: Language Politics and Cultural Correction in Ukraine by Laada Bilaniuk, Cornell Univ. Press, 2006, 978-0-8014-7279-4 (page 78)
  12. ^ Purism and Language: A Study in Modem Ukrainian and Belorussian Nationalism 26 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. by Paul Wexler, Indiana University Press, 087750-175-0 (page 309)

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Rusça</span> Doğu Slav dili

Rusça, Hint-Avrupa dil ailesinin Slav dilleri koluna bağlı bir dil. Rusça, Belarus ve Ukrayna dilleri ile yaşayan üç Doğu Slav dilinden biridir. Yaklaşık 260 milyon konuşanı olan Rusça dünyanın en çok konuşulan dillerinden biri olup Rusya, Belarus, Kazakistan, Kırgızistan, Moldova (Gagavuzya) ile kısmî olarak tanınan Abhazya, Güney Osetya, Transdinyester'de resmî dil statüsündedir. Aynı zamanda Birleşmiş Milletler'in altı resmî dilinden biri ve Uluslararası Uzay İstasyonu'nun İngilizce ile birlikte kullanılan iki dilinden biridir. Orta Asya, Kafkasya, Ukrayna ve kısmen Baltık devletlerinde lingua franca olarak kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Kırım Tatarcası</span> Türk dillerinin Kıpçak koluna ait bir dil

Kırım Tatarcası ya da Kırımca, Türk dillerinin Kıpçak koluna ait bir dildir. Ancak bazı Oğuz grubuna ait özelliklere de sahiptir. Romanya'nın Dobruca yöresinde konuşulan şekline Dobruca Tatarcası adı verilir.

<span class="mw-page-title-main">Belarusça</span> Belarusun resmî dili olan doğu Slav dili

Belarusça veya Beyaz Rusça, Rusça ile beraber Belarus'un resmî dili. Hint-Avrupa dil ailesinin Slav dilleri grubunun Doğu Slav dilleri alt grubuna dahil olup toplam konuşan sayısı yaklaşık 7 milyondur. Mevcut Anayasa uyarınca Belarus Cumhuriyeti'nde Rusça ile birlikte iki resmî dilden biridir. Ek olarak, Rusya, Litvanya, Letonya, Polonya ve Ukrayna'nın bazı bölgelerinde bu ülkelerdeki Belaruslu azınlıklar tarafından konuşulmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Doğu Slavları</span>

Doğu Slavları Eski Doğu Slavca kökenli Doğu Slav dillerini konuşan etnik gruplara verilen addır. 9. yüzyılda Kiev Knezliği’ni oluşturan Doğu Slavları günümüzdeki Ruslar, Ukraynalılar, Beyaz Ruslar ve Rusinlerin ataları olarak kabul edilirler.

<span class="mw-page-title-main">Kiev Knezliği</span> Doğu Avrupada bir dönem faaliyet göstermiş eski bir devlet

Kiev Knezliği veya Kiev Dükalığı, Vareg prensi Rurik tarafından kurulan Rurik Hanedanı'nın hükümdarlığı altında 9. yüzyılın sonlarından 13. yüzyılın ortalarına kadar varlığını sürdüren bugünkü Ukrayna topraklarında kurulan bir federasyondu. Bu devlet Belarus, Rusya ve Ukrayna'nın atası sayılır. Ukraynalılar Kiev Knezliğinin devamıdır ve Slavların ataları olarak bilinmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Kiev</span> Ukraynanın başkenti

Kiev, Ukrayna'nın en büyük kenti ve başkenti. Avrupa'nın en kalabalık 7. kenti.

Ukrayna tarihi, bugünkü Ukrayna topraklarının tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan tarihini kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Rurik</span> Rurik Hanedanının kurucusu ve 860–879 yılları arasında Novgorod knezi

Rurik, Rurik Hanedanı'nın kurucusu ve 860–879 yılları arasında Novgorod knezi. Rurik adı, Eski Nors dilinde "ünlü hükümdar" anlamına gelmektedir.

Eski Doğu Slavcası 10. ve 15. yüzyıllar arasında Kiev Knezliğinde konuşulmuş dildir. Dil, Kiev Knezliği'nin çöküşünden sonra evrimleşerek değişmiştir.Dilin mevcut yazılı kayıtları seyrek olduğu için, birlik düzeyini değerlendirmek zordur. Kiev Rus'u oluşturan aşiret ve klanların sayısı göz önüne alındığında, Eski Doğu Slavcasının birçok lehçesinin olması muhtemeldir. Bu nedenle, bugün yalnızca, bazı yorumlara göre, tarihsel kayıtların başından itibaren bölgesel farklılıklar gösteren, hayatta kalan el yazmalarının dillerinden kesin olarak bahsedebiliriz. Bununla birlikte, 1150'ye gelindiğinde, en az yerel varyasyonu gösteren Slavcılığın diğer herhangi bir dalından daha fazla birliğe sahipti. Bugün konuşulduğu bölge Rusya, Ukrayna ve Belarus'a aittir.

<span class="mw-page-title-main">Yevromaydan</span>

Yevromaydan, 21 Kasım 2013 tarihinde Kiev'deki Bağımsızlık Meydanı'nda başlayan, Ukrayna'daki protesto hareketidir. Ukrayna hükûmetinin Ukrayna-Avrupa Birliği Ortaklık Anlaşması'nı imzalamayı reddetmesi, onun yerine Rusya ve Avrasya Ekonomik Birliği ile yakınlaşmayı tercih etmesi sonrasında tetiklenmiştir. 23 Şubat 2014'te Onur Devrimi ile sonuçlanmış, Cumhurbaşkanı Viktor Yanukoviç görevden alınmıştır.

Ukrayna alfabesi Ukrayna'nın resmî dili olan Ukraynacayı yazmak için kullanılan alfabedir. Kiril alfabesi'nin ulusal varyasyonlarından biridir.

<span class="mw-page-title-main">Polonya-Ukrayna Savaşı</span>

Polonya-Ukrayna Savaşı 1918 ve 1919 yıllarında, Avusturya-Macaristan'ın dağılmasından sonra İkinci Polonya Cumhuriyeti ve Batı Ukrayna Halk Cumhuriyeti'nin Doğu Galiçya üzerindeki kontrolü için çıkan bir çatışmaydı. Doğu Galiçya, Avrupa'da en büyük petrol rezervine sahipti.

<span class="mw-page-title-main">Ukrayna Ortodoks Kilisesi (Moskova Patrikhanesi)</span>

Ukrayna Ortodoks Kilisesi Rus Ortodoks Kilisesi'nin Ukrayna'daki özerk bir kilisesidir. Şu anki ROK Statüsü kilisenin statüsünü "geniş özerklik haklarına sahip kendi kendini yöneten bir kilise" olarak tanımlıyor. Resmen böyle bir statü, Rus Ortodoks Kilisesi dışında tanınmıyor.

<span class="mw-page-title-main">Doğu Slav dilleri</span>

Doğu Slav dilleri, Slav dillerinin üç bölgesel alt grubundan birini oluşturan ve günümüzde Doğu Avrupa, Kuzey Asya ve Kafkasya'da konuşulan diller. Doğu Slav dilleri, Batı ve Güney Slav gruplarından çok daha fazla konuşmacıya sahiptir. Modern Doğu Slav dillerini Belarusça, Rusça ve Ukraynaca oluşturur; Rusince ise bazen ayrı bir dil, bazen de bir Ukraynaca lehçesi olarak kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Ukrayna milliyetçiliği</span>

Ukrayna milliyetçiliği, Ukraynalıları tek bir ulus devlet çatısı altında toplamayı amaçlayan bir ideolojidir. Halihazırdaki Ukrayna devletinin çok köklü bir geçmişi olmasa da kimi tarihçiler Kiev Knezliği'ni Ukrayna'nın ilk nüvesi kabul eder. Ukrayna milliyetçiliğinin kökeni ise Bohdan Hmelnitski önderliğinde Polonya-Litvanya Birliği'ne karşı gerçekleşen isyana dayanmaktadır.

Ukrayna Rusları, (Ukraynaca: Росіяни в Україні, romanize: Rosiyany v Ukrayini, Rusça: Россияне в Украине, romanize: Rossiyane v Ukraine, ülkedeki en büyük etnik azınlıktır ve bu topluluk, dünyadaki en büyük tek Rus diasporasını oluşturur. 2001 Ukrayna nüfus sayımında, 8,334,100 kişi etnik Rus olarak tanımlanmıştır, bu, Ukrayna dışından gelen kişiler ile Rus etnik kökenini beyan eden Ukrayna doğumlu nüfus için birleşik rakamdır.

<span class="mw-page-title-main">Valeriy Khmelko</span>

Valériy Khmelkó, Ukraynalı sosyolog.

<span class="mw-page-title-main">Belarus-Ukrayna ilişkileri</span>

Belarus-Ukrayna ilişkileri, Belarus ve Ukrayna arasındaki dış ilişkilerdir. Her iki ülke de Bakü Girişimi ve Orta Avrupa Girişimi'nin tam üyesidir. 2021'in son günlerinde, Ukrayna ve Rusya arasındaki ilişki hızla bozulmaya başladı ve Şubat 2022'nin sonlarında tam ölçekli bir istila ile sonuçlandı. Belarus; topraklarında Rus birliklerinin ve teçhizatının konuşlandırılmasına, topraklarının Kuzey Ukrayna'ya yönelik saldırılar için bir sıçrama tahtası olarak kullanılmasına izin verdi ancak Ukrayna'da Belarus birliklerinin varlığını reddetti.

<span class="mw-page-title-main">Rutenya</span> Rusyanın ortaçağ Latin isimlerinden biri

Rutenya aslen Orta Çağ Latincesinde; Kiev Knezliği, Galiçya-Volhynia Krallığı ve bunların çöküşünden sonra Litvanya Büyük Dükalığı'nın ve Polonya Krallığı'nın Doğu Slav ve Doğu Ortodoks bölgeleri için kullanılan, günümüzde Ukrayna ve Beyaz Rusya'ya karşılık gelen bir egzonimdir.

<span class="mw-page-title-main">Ukrayna'da konuşulan diller</span>

Ukrayna'nın resmî dili, ülke nüfusunun %67,5'i tarafından konuşulan Doğu Slav dili Ukraynacadır. Ethnologue'da Ukrayna'da 40 farklı lehçe ve azınlık dilinin konuşulduğu gösterilmektedir; bunların neredeyse tümü, eski Sovyetler Birliği'nin yerli dilleridir. Gallup şirketinin 2006-2007 yıllarında yürüttüğü bir ankete göre, Ukrayna'daki anket katılımcılarının %83'ü, Gallup ile yapılan görüşmeyi Rus dilinde yapmayı tercih etti.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.