Ukrayna milliyetçiliği

Ukrayna milliyetçiliği, Ukraynalıları tek bir ulus devlet çatısı altında toplamayı amaçlayan bir ideolojidir. Halihazırdaki Ukrayna devletinin çok köklü bir geçmişi olmasa da kimi tarihçiler Kiev Knezliği'ni Ukrayna'nın ilk nüvesi kabul eder.^[1] Ukrayna milliyetçiliğinin kökeni ise Bohdan Hmelnitski önderliğinde Polonya-Litvanya Birliği'ne karşı gerçekleşen isyana dayanmaktadır.

Kazaklar, Ukrayna milliyetçiliğinin yeşermesinde önemli bir rol sahibidir.^[2] Hem Kazak hareketinde hem de Ukrayna milliyetçiliğinde baskın bir isim olan Bohdan Hmelnitski, 17. yüzyılın ortalarında Zaporojya Kazakları'nı Polonya'ya karşı örgütleyerek Hmelnitski Ayaklanması'nı yönetmiştir. Bununla birlikte Hmelnitski, Kazaklar arasında 15. yüzyıldan beri uygulanan bir demokrasiyi de hayata geçirdi.^[3] Hmelnitski tüm Rutenya halkının kurtuluşundan söz etti. Yapılan son araştırmalar Rutenlerin daha önce var olduğunu doğrular niteliktedir.^[4] Günümüzde Ukrayna'da Hmelnitski, ülkenin atası olarak anılmaktadır.

Kazak milliyetçiliğinin bir diğer önemli figürü Hetman Ivan Mazepa, 18. yüzyılın başında, Ukrayna kültürü ve tarihine odaklanan büyük finansal katkılarda bulunmuştur. Kiev'deki Azize Sofya Katedrali'nin yenilenmesi ve 1694'te Kiev-Mohıla Akademisi Ulusal Üniversitesi'nin kurulması onun sayesinde olmuştur.^[5] Siyaseten Mazepa yalnızca köylülerden kısmi bir destek görmüştür.^[6]

Ukrayna tarihinin en belirgin figürlerinden Ukraynalı şair Taras Şevçenko, 19. yüzyılda bağımsız ve egemen bir Ukrayna idealini dillendirmiştir.^[7] Şevçenko, halkına kültürel uyanış ilhamı vermek ve adaletsizliğe başkaldırmak için şiiri kullandı. Şevçenko, 47. doğum gününden bir gün sonraya denk gelen 10 Mart 1861'de Sankt-Peterburg'da öldü. O, dünyanın dört bir yanındaki Ukraynalılar tarafından ulusal kahraman olarak görülmektedir. Şiir kitabı Kobzar, 20. yüzyılın başlarında İncil'in ardından en çok okunan kitap olmuştur. Ukrayna'nın ulusal ve kültürel anlamda dirilişinin simgelerinden biri olagelmiştir.

Şevçenko'nun yanı sıra birçok şair Ukraynaca yazmıştır. Bunların arasından Volodimir Sosyura Ukrayna'yı Seviyorum şiirinde bir ulusun kendi şiirine saygı duymadan diğer uluslardan saygı göremeyeceğini belirtmiştir.

Rus İmparatorluğu'nun dağılmasıyla birlikte, Kiev'de Ukraynalı İlerlemeciler Derneği'nin (TUP) girişimleriyle siyasi, kültürel, toplumsal ve mesleki örgütlenmeleri kapsayan bir oluşum kuruldu. Tsentralna Rada denen oluşuma tarihçi Mihaylo Hruşevski başkanlık etti.^[8] 22 Ocak 1918'de Tsentralna Rada, Ukrayna'nın bağımsızlığını ilan etti.^[8] Bu bağımsızlık Lenin önderliğindeki Rus hükûmeti, Merkezi Güçler ve diğer devletler tarafından tanındı.^[9] Ancak devlet, Denikin'in Beyaz muhafızları, Kızıl Ordu'dan gelen baskılar, Almanya ile İtilaf devletlerinin müdahalesi ve Nestor Mahno gibi yerel anarşistlerin isyanı sonucu varlığını koruyamadı.^[8]

Bolşevik yönetimi Ukrayna'da hüküm sürerken, erken dönem Sovyet hükûmetinin eski Rus İmparatorluğu'nun ulusal hareketlerini teşvik etmek için kendi nedenleri vardı.

1930'ların başında Bolşevikler Korenizasyon (yerelleştirme) politikası olarak bilinen tavizler vererek Ukrayna kültürünün canlanmasına neden oldu. Bu yıllarda Ukraynalaştırma politikası uygulamaya kondu. Ülkede Ukrayna ulusal düşüncesi giderek yayılmaya başladı. Hatta ülkenin karışık nüfusa sahip güney ve doğusunda da kendine taraftar buldu. Bu bölgeler Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin parçası olmuştur.

Bu yıllarda Sovyetler'de din karşıtı kampanyalar sürmesine rağmen Ukrayna'nın ulusal Ortodoks Kilisesi olan Ukrayna Otosefal Ortodoks Kilisesi kuruldu. Kilise, başlangıçta Rus İmparatorluğu'nun mihenk taşı olması bakımından rejim değişikliğine muhalefet edeceği düşünülen Rus Ortodoks Kilisesi'ni bastırma amacıyla Bolşevikler tarafından desteklendi. Kilise, çoğunluğu köylü olmak üzere büyük bir takipçi kitlesi kazandı.

Bu olaylar Ukraynalılar arasında milliyetçiliğin yayılmasıyla sonuçlandı. Bu da, Ukraynalıların uluslarına bağlılıklarının Sovyetler'e olan bağlılıklarını engelleyeceğini düşünen Josef Stalin'i endişelendirdi. "Ukraynalı burjuva milliyetçiliği" ülkenin birinci sorunu oldu ve Sovyetler'in Ukrayna politikası yüz seksen derece değişti. Ukraynalaşma politikası kanla ve açlığa mahkum ederek sonlandırıldı.

I. Dünya Savaşı'nın ardından, bugün Batı Ukrayna'ya bağlı olan bölgeler Polonya'nın eline geçmiştir. Tadeusz Hołówko, Ukrayna Milliyetçiler Örgütü tarafından 29 Ağustos 1931'de Truskavets'te öldürüldü. Bronisław Pieracki ise 15 Haziran 1934'te aynı örgüt tarafından infaz edilmiştir.

1941'de Sovyetler Birliği ile Nazi Almanyası arasında savaş patlak verince, birçok Ukraynalı milliyetçi bunu tekrar bağımsız devlet kurmak için bir fırsat olarak gördü. Bu nedenle de Ukrayna Gönüllü SS Tümeni kuruldu.

Birçok savaşçı Nazilere kurtarıcı gözüyle bakıyordu ve çoğu hayal kırıklığına uğradı. Bunun üzerine Almanlara, Sovyetler'e ve Polonyalılara karşı savaşmak için Ukrayna İsyan Ordusu kuruldu.^[10] Savaş döneminde "Ukrayna Ukraynalılarındır" önermesini ortaya koymak için İsyan Ordusu ve Milliyetçiler Örgütü canla başla savaştı.^[11] 1943'te Polonyalı nüfusa yönelik sürgün ve katliam politikası benimsendi.^[12] Polonyalılara yönelik etnik temizlik opeasyonu Şubat veya ilkbaharın erken dönemlerinden^[13] 1944'ün sonuna kadar sürdü.^[14] 11 Temmuz 1943, katliamların en öldürücü günlerinden biriydi. İsyan Ordusu köy köy Polonyalı sivillerin üzerine yürüyor ve onları öldürüyordu. O gün İsyan Ordusu 99 köye saldırdı. Ertesi gün ise bunlara 50 köy daha eklendi.^[15]

30 Haziran 1941'de Stepan Bandera liderliğindeki OUN, bağımsız Ukrayna devletini ilan etti. Bunun üzerine, Nazi ordusu Ukrayna üzerine yürüyerek Bandera'yı tutukladı ve Bandera 1941'den 1944'e kadar hapiste kaldı.^[16]

İsyan Ordusu Polonyalılara, Nazilere ve Sovyetler'e karşı savaşını sürdürürken kendini Milliyetçiler Örgütü'nün silahlı kanadı olarak görmüş ve bağımsız bir Ukrayna'yı kendine yegane hedef olarak seçmiştir.^[17]

İsyan ordusu Ukrayna tarihinde ve Ukrayna bağımsızlık düşüncesinde sembolik bir öneme sahiptir.^[18] Ancak Sovyet tarih yazımında grup isyancı veya terörist olarak görülmüştür.^[18]

Ukrayna asıllı Kanadalı tarihçi Serhiy Yekelçik 1943 ila 1944 yılları arasında Volhinya ve Chełm bölgelerinde 35 bin Polonyalı sivil ve bilinmeyen sayıda Ukraynalı sivilin İsyan Ordusu ile Polonyalı militanlar arasında karşılıklı etnik temizliğe kurban gittiğini yazıyor.^[19] Niall Ferguson ise 80 bin Polonyalı'nın Ukraynalı milliyetçiler tarafından katledildiğini yazdı.^[20] Norman Davies, öldürülen Polonyalı sivillerin sayısının 200 bin ila 500 bin arasında olduğunu öne sürerken Timothy Snyder, Ukraynalı milliyetçilerin Volhinya'da 40 bin ila 60 bin arasında Polonyalı sivili öldürdüğünü iddia etti.^[21]

24 Ağustos 1991 günü Ukrayna Yüksek Şurası, Ukrayna'nın Sovyetler Birliği'nden ayrıldığını ve egemen devlet olduğunu bildirdi.^[22]

1. ^ ^ Hrushevsky, Mykhaylo. History of Ukraine. Chartorsky Publishing, New York, 1961. p. 119
2. ^ Wilson, Andrew. Ukrainian Nationalism in the 1990s: A Minority Faith. Cambridge University Press. London: 1997. 6.
3. ^ "Ministry for Foreign Affairs of Ukraine - Publications". Mfa.gov.ua. 29 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2010. 
4. ^ Serhy Yekelchyk. Ukraine Birth of a Modern Nation. Oxford University Press, 2007. p 28
5. ^ "Mazepa, Ivan". Encyclopediaofukraine.com. 14 Kasım 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2010. 
6. ^ Orest Subtelny, "Ukraine: a History", University of Toronto Press, 2000, 0-8020-8390-0, p. 164
7. ^ Kleiner, Israel. From Nationalism to Universalism Vladmir (Ze’ev) Jabotinsky and the Ukrainian Question. Canadian Institute of Ukrainian Studies. Edmonton: 2000. 66.
8. ^ ^{a b c} Ukraine. MSN Encarta. 10 Aralık 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
9. ^ "Treaty of Brest-Litovsk". The Columbia Encyclopedia, 6th ed. 2016. 16 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2016. 
10. ^ Wilson, Andrew. Ukrainian Nationalism in the 1990s: A Minority Faith. Cambridge University Press. London: 1997.47-51.
11. ^ Wilson, Andrew. Ukrainian Nationalism in the 1990s: A Minority Faith. Cambridge University Press. London: 1997. 48.
12. ^ Martin, Terry (December 1998). "The Origins of Soviet Ethnic Cleansing" (PDF). The Journal of Modern History. The University of Chicago Press. 70 (4): 820. doi:10.1086/235168. 9 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Mayıs 2018. 
13. ^ Timothy Snyder, The Reconstruction of Nations. Poland, Ukraine, Lithuania, Belarus, 1569–1999. Yale University Press. 2003. pp. 168-170, 176
14. ^ "16" (PDF). Organization of Ukrainian Nationalists and the Ukrainian Insurgent Army. Institute of Ukrainian History, Academy of Sciences of Ukraine. ss. 247-295. ^[]
15. ^ Grzegorz Motyka, Ukraińska Partyzantka 1942–1960, Warszawa 2006, p. 329
16. ^ "Bandera, Stepan". Encyclopediaofukraine.com. 13 Kasım 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2010. 
17. ^ "The UPA - Ukrainian Insurgent Army - - www.upa.com.ua". Tern.ukrpack.net. 27 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2010. 
18. ^ ^{a b} Wilson, Andrew. Ukrainian Nationalism in the 1990s: A Minority Faith. Cambridge University Press. London: 1997. 51.
19. ^ Serhy Yekelchyk Ukraine: Birth of a Modern Nation, Oxford University Press (2007), 978-0-19-530546-3, page 144
20. ^ Niall Ferguson, The War of the World, Penguin Press, New York 2006, page 455
21. ^ Snyder, Timothy (22 Mart 2006). The Reconstruction of Nations By Timothy Snyder, page 170. ISBN 978-0-300-10586-5. 3 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2010. 
22. ^ A History of Ukraine: The Land and Its Peoples 29 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. by Paul Robert Magocsi, University of Toronto Press, 2010, 1442610212 (page 722/723)